'Quỷ quyệt' bị vắt sữa

Ra đời năm 2011, Insidious (tựa Việt: Quỷ quyệt) nhanh chóng gây sốt, được những khán giả ưa chuộng thể loại phim kinh dị bàn tán sôi nổi. Sau hơn 1 thập kỷ, thương hiệu này ngày càng ăn khách, thu hút lượng người hâm mộ đông đảo không kém cạnh The Conjuring - một franchise kinh dị siêu linh khác cũng do James Wan “khởi xướng”.

Thế nhưng, không phải The Conjuring mà chính Insidious mới là đứa con tinh thần được nam đạo diễn người Australia dành tâm huyết nhiều nhất. Sau thành công của loạt phim Saw, “ông hoàng kinh dị” nhận thấy những yếu tố máu me, bạo lực đặc trưng của nó có thể khiến người xem khó chịu. Đó là cách mà anh dùng Insidious để tiếp cận, mang đến trải nghiệm mới lạ với những khán giả yêu thích thể loại này.

Từng là hiện tượng của dòng phim kinh dị

Sau màn chào sân tại LHP Toronto 2010, Insidious được Sony mua bản quyền phát hành tại Mỹ và toàn thế giới với các phần tiếp theo. Thương vụ thành công vang dội với thành tích mở màn 13,3 triệu USD ở thị trường Bắc Mỹ, so với kinh phí sản xuất chỉ vỏn vẹn 1,5 triệu USD.

Kết thúc hành trình tại phòng vé toàn cầu, phần phim Insidious đầu tiên vượt mốc doanh thu 100 triệu USD, gấp hơn 66 lần ngân sách làm phim - con số khổng lồ mà bất kỳ dự án điện ảnh nào cũng phải mơ ước.

Song, không phải ngẫu nhiên mà đứa con tinh thần của James Wan lại được săn đón tới vậy. So với mặt bằng phim kinh dị lúc bấy giờ, Insidious mang đến nỗi sợ hãi bao trùm các rạp chiếu theo cái cách rất riêng. Khi làn sóng kinh dị sát nhân, bạo lực leo thang trên màn ảnh rộng suốt thời gian dài khiến khán giả chán ngán, người ta tìm thấy sự thích thú trong những tác phẩm của James Wan, thức phim kinh dị tâm linh mang hơi hướm cổ điển.

Cả 5 phần Insidious đều đem về lợi nhuận lớn cho nhà sản xuất.

Đạo diễn biết cách đánh vào nỗi sợ bằng tất cả những gì giản đơn nhất, bản năng nhất. Linh hồn, ma quỷ vốn chẳng xa lạ ở dòng phim này, thế nhưng qua bàn tay của anh lại đầy tính sáng tạo. Vũ trụ The Further (Cõi vô định) trong Insidious cứ như vậy mà được khai sinh, có những quy định, cách vận hành riêng như một xã hội thực thụ.

Các thước phim của James Wan có thể khiến người ta dựng tóc gáy vì những điều tưởng chừng vô hại. Từng tiếng cánh cửa kẽo kẹt, tiếng lá cây, âm thanh tiếng đàn, gió rít hay đơn thuần là bài hát trẻ em trên chiếc radio nhiễu sóng cũng khiến cảm giác sợ hãi, căng thẳng dâng trào.

Cách kể chuyện không mới, kịch bản cũng chưa hoàn hảo, nhưng khả năng đánh thức sự hồi hộp của đạo diễn người Australia được nhiều chuyên gia đánh giá cao. Bởi điều khiến một bộ phim trở nên đáng sợ “không phải là thứ đã nhảy ra khỏi tủ quần áo, mà là bạn không biết điều gì ẩn nấp phía trong”. Theo bản năng, con người sợ hãi thứ mà mình không biết rõ hơn.

Bất chấp phong cách làm phim khiến giới phê bình tranh cãi, Insidious ở góc độ nào đó vẫn là một món Sorbet hấp dẫn giúp “refresh" khẩu vị xem phim của khán giả. Cũng bởi vậy mà các thượng đế của rạp chiếu bóng dành cảm tình đặc biệt cho thương hiệu này.

Sau thành công của Insidious, các dự án hậu truyện, tiền truyện nhanh chóng được thực hiện. Những ý tưởng xoay quanh The Further khiến người xem cảm thấy hứng thú. Nhiều khái niệm mới về tâm linh, ngoại cảm, tín ngưỡng hay thậm chí cả việc xuất hồn cũng được James Wan đưa vào vũ trụ phim của mình.

Insidious đã có tuổi đời hơn 1 thập kỷ.

Thành công phòng vé của franchise này là điều không cần bàn cãi, khi doanh thu của mỗi phần sau đều vượt mốc 100 triệu USD, gần nhất là Insidious: The Red Door (2023) với 189 triệu USD (ngân sách sản xuất chỉ 16 triệu USD). Chuỗi thành tích thương mại đáng mơ ước giúp nhà Blumhouse dắt túi khoản lợi nhuận kếch xù.

Song, đây cũng là lúc những tranh cãi trái chiều về thương hiệu Insidious nổ ra.

Bị nhà sản xuất "vắt sữa"

Kể từ sau Insidious: Chapter 3 (2015), đứa con tinh thần của James Wan dần đánh mất vị thế trong lòng giới phê bình lẫn khán giả. Cả Insidious: The Last Key (2018) và Insidious: The Red Door (2023) đều gây thất vọng, đánh mất hầu hết yếu tố hấp dẫn xây dựng được trong các phần trước đó. Nhiều người cho rằng việc đạo diễn trẻ chuyển sang vai trò sản xuất là lời giải thích cho sự đi xuống của chất lượng loạt phim.

Sau khi câu chuyện xoay quanh gia đình Lambert khép lại, James Wan quyết định mở rộng vũ trụ Insidious bằng hành trình trừ tà của Elise (Lin Shaye), một trong những nhân vật được yêu thích nhất loạt phim. Tuy chỉ là nhân vật phụ trong hai phần đầu tiên nhưng bà đồng này lại nhận được sự yêu mến đặc biệt của khán giả. Nhân vật có kiến thức đồ sộ về Cõi vô định, thường xuyên chiến đấu chống lại ma quỷ và giúp đỡ những gia đình bị chúng quấy phá.

Tuy nhiên, việc định hướng cả một vũ trụ phim xoay quanh bà đồng Elise cùng hai anh chàng cộng sự không đạt hiệu quả như mong muốn. Câu chuyện quá khứ nhân vật, cùng hành trình chấp nhận định mệnh và đối mặt với quỷ dữ từ thuở thơ bé cho tới khi về già chưa chinh phục được khán giả.

Insidious ngày càng để lộ việc “bí” ý tưởng, thiếu những phát hiện mới lạ. Ngay cả chất liệu kinh dị cũng bị sao chép một cách rập khuôn. Chuyến phiêu lưu của nhân vật vì vậy mà kém hấp dẫn, còn loạt phim lại bị nhận xét “đang bị vắt sữa” (khái niệm chỉ nhà sản xuất lợi dụng thương hiệu thành công để tạo ra các bản tiền truyện/hậu truyện/ngoại truyện nhằm mục đích lớn nhất là tạo lợi nhuận, không màng đến chất lượng tác phẩm).

Thành công về doanh thu nhưng chất lượng của Insidious ngày càng khiến người xem thất vọng.

Nỗ lực của các nhà làm phim thể hiện ở việc đưa câu chuyện về gia đình Lambert trở lại trong phần phim mới nhất, Insidious: The Red Door. Song, điều này cũng không làm cục diện khá hơn là bao. Công thức từng giúp “ông hoàng kinh dị” chinh phục hàng triệu khán giả nay đã tỏ ra cũ kỹ, mất tác dụng. Những mảng miếng kinh dị hay thủ pháp hù dọa thiếu sáng tạo khiến người ta khó nhận ra đây từng là thương hiệu tạo nên tên tuổi của James Wan.

Hàng loạt thương hiệu mới lẫn các tác phẩm độc lập ra mắt với nội dung ấn tượng hơn khiến Insidious ngày càng mờ nhạt trong mắt khán giả đại chúng.

Mới đây, thông tin từ nhà phát hành Sony Pictures tiết lộ Insidious 6 đang được thực hiện tiếp tục gây tranh luận. Theo đó, tác phẩm được lên kế hoạch ra mắt vào tháng 8/2025. Nhiều ý kiến bày tỏ lo ngại về chất lượng tác phẩm do thời gian hoàn thiện ngắn, nhất là sau khi phần 5 nhận nhiều phản hồi tiêu cực.

Trước đó, hồi kết The Red Door cho thấy ánh sáng nhấp nháy trên cánh cửa đỏ bị phong ấn, hé lộ rằng thế lực ma quỷ vẫn có khả năng trở lại để gieo rắc nỗi sợ hãi. Cũng không loại trừ khả năng, Insidious 6 sẽ khám phá các sự kiện trước mốc thời gian của gốc của loạt phim.

Hoàng Nhi