Thượng đỉnh Trung-Nhật Hàn: Bắc Kinh nhấn mạnh những điều 'vững như bàn thạch', Seoul và Tokyo không ngại 'xoáy' vấn đề gai góc

(Từ trái sang phải) Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio,Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol và Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường tại cuộc họp báo Thượng đỉnh Trung-Nhật-Hàn ngày 27/5 tại Seoul. (Nguồn: AFP)

Đàm phán song phương hiệu quả

Thượng đỉnh Trung-Nhật-Hàn diễn ra tại Seoul (26-27/5) đang thu hút sự quan tâm của dư luận quốc tế. Hãng tin AP đánh giá rằng dù không có thông báo quan trọng nào được mong đợi từ cuộc gặp, nhưng các nhà quan sát cho rằng việc nối lại các cuộc đàm phán cấp cao nhất giữa ba nước láng giềng Đông Bắc Á là một dấu hiệu tốt và cho thấy các bên có ý định cải thiện quan hệ.

Trước thềm cuộc gặp mặt ba bên ngày 27/5, Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol đã tổ chức các cuộc đàm phán song phương với Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường và Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio vào ngày 26/5.

Ngoài ra, cùng ngày, lãnh đạo Nhật Bản cũng có cuộc gặp song phương với lãnh đạo Trung Quốc.

Theo AP, trong các cuộc gặp riêng với Thủ tướng Trung Quốc, các nhà lãnh đạo Nhật Bản và Hàn Quốc đã nêu nhiều chủ đề "gai góc" vốn không nằm trong chương trình nghị sự chính thức của hội nghị ba bên như vấn đề Triều Tiên, Đài Loan (Trung Quốc), Biển Đông...

Sau khi gặp Thủ tướng Lý Cường, Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio nói với các phóng viên rằng ông đã bày tỏ quan ngại sâu sắc về tình hình ở Biển Đông.

Về phần mình, theo Văn phòng tổng thống Hàn Quốc, trong cuộc gặp riêng với ông Lý Cường, ông Yoon Suk Yeol đã yêu cầu Trung Quốc, với tư cách là Ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, góp phần thúc đẩy hòa bình trên Bán đảo Triều Tiên.

Văn phòng Tổng thống Hàn Quốc cũng cho biết ông Yoon Suk Yeol và nhà lãnh đạo Nhật Bản Kishida Fumio trong cuộc gặp riêng đã bày tỏ lo ngại về chương trình hạt nhân của Triều Tiên và đồng ý tăng cường hợp tác với Mỹ.

Hàn Quốc, Nhật Bản và Mỹ từ lâu đã kêu gọi Trung Quốc sử dụng đòn bẩy để thuyết phục Triều Tiên từ bỏ tham vọng hạt nhân.

Kinh tế là ưu tiên trong nghị sự

Ngoài ra, ba nhà lãnh đạo cũng thảo luận cách thức tăng cường hợp tác kinh tế và các lĩnh vực khác. Lãnh đạo Hàn Quốc và Trung Quốc đã đồng ý triển khai kênh đối thoại Hàn-Trung mới với sự tham gia của các nhà ngoại giao cấp cao và các quan chức quốc phòng vào giữa tháng 6 tới.

Theo văn phòng của ông Yoon Suk Yeol, Hàn Quốc và Trung Quốc cũng đồng ý khởi động lại các cuộc đàm phán để mở rộng hiệp định thương mại tự do và “kích hoạt lại” các cơ quan hiện đã dừng hoạt động về trao đổi nhân sự, đầu tư và các vấn đề khác.

Trong những năm gần đây, Trung Quốc không hài lòng trước việc Mỹ và các đồng mình, bao gồm cả Hàn Quốc và Nhật Bản sử dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu nhắm vào ngành công nghiệp bán dẫn của Trung Quốc.

Bên cạnh đó, trong cuộc gặp riêng giữa ông Kishida Fumio và ông Lý Cường, hai nhà lãnh đạo đã khẳng định Nhật Bản và Trung Quốc sẽ nỗ lực đạt được tiến bộ trên nhiều lĩnh vực khác nhau để thúc đẩy quan hệ đôi bên cùng có lợi.

Ông Kishida cũng cho biết, khi gặp Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol, hai bên đã đồng ý tăng cường hơn nữa mối quan hệ song phương vốn đã “ấm” lên đáng kể.

Ba quốc gia châu Á nói trên là những đối tác thương mại quan trọng và sự hợp tác của họ là chìa khóa để thúc đẩy hòa bình và thịnh vượng trong khu vực. Ba nước này chiếm khoảng 25% tổng sản phẩm quốc nội toàn cầu.

Tuy nhiên, sự trỗi dậy của Trung Quốc và nỗ lực củng cố các liên minh châu Á của Mỹ cũng đã tác động đáng kể đến mối quan hệ ba bên trong những năm gần đây.

Các chuyên gia cho rằng Hàn Quốc, Trung Quốc và Nhật Bản hiện có chung nhu cầu cải thiện quan hệ. Hàn Quốc và Nhật Bản muốn có mối quan hệ tốt hơn với Trung Quốc vì đây là đối tác thương mại lớn nhất của họ. Về phần mình, Trung Quốc có thể tin rằng mối quan hệ Hàn-Nhật-Mỹ được tăng cường hơn nữa sẽ làm tổn hại đến lợi ích quốc gia của mình.

"Khởi đầu mới"

Trong thượng đỉnh ngày 27/5, cụm từ "khởi đầu mới" được lãnh đạo ba nước nhấn mạnh, đồng thời kêu gọi sự hợp tác giữa ba nước, thúc đẩy chủ nghĩa đa phương, chống lại chủ nghĩa bảo hộ.

Kinh tế, thương mại là chủ đề có tiềm năng hợp tác lớn nhất giữa Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc, trong bối cảnh ba nước còn nhiều khác biệt về các lĩnh vực khác như chính trị và an ninh.

Theo ông Lý Cường, việc các nền kinh tế hùng mạnh tại Đông Bắc Á nối lại cuộc họp ba bên không chỉ là việc khởi động lại, mà còn tạo ra khởi đầu mới cho hợp tác.

"Với Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản, quan hệ chặt chẽ của chúng ta sẽ không thay đổi, tinh thần hợp tác đã đạt được thông qua phản ứng trước khủng hoảng sẽ không thay đổi, và sứ mệnh bảo vệ hòa bình, ổn định khu vực cũng sẽ không thay đổi", ông Lý Cường nhấn mạnh.

Theo lời một phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Nhật Bản ngày 27/5, không khí của hội nghị thượng đỉnh "rất mang tính xây dựng".

Báo chí quốc tế cho rằng trọng tâm của lần họp ở Seoul sẽ là việc nối lại đàm phán hiệp định thương mại tự do ba bên, vốn dừng lại từ năm 2019 khi việc tổ chức thượng đỉnh bị ngắt quãng.

Tại Đông Bắc Á cũng như môi trường quốc tế nói chung, Trung Quốc vẫn là đối tác kinh tế quan trọng với Nhật Bản và Hàn Quốc. Đây là cơ sở để ba nước tìm kiếm lĩnh vực hợp tác, không chỉ về kinh tế. Ngoài vấn đề Ukraine, hiện nay cả Hàn Quốc và Nhật Bản đều cùng mong Trung Quốc có tiếng nói trong việc xử lý vấn đề hạt nhân Triều Tiên - lợi ích an ninh sát sườn của hai nước này.

Phản ứng của Mỹ và Triều Tiên

Mỹ và Triều Tiên là các bên có quan tâm lớn tới thượng định Trung-Nhật-Hàn lần này.

Washington Post cho rằng Trung Quốc đang nỗ lực kéo Nhật Bản và Hàn Quốc lại gần, nhất là khi chứng kiến hai nước này thắt chặt hơn nữa quan hệ với Mỹ.

Đã có sự thay đổi lớn trong bức tranh địa chính trị giữa bốn nước này trong thời gian qua. Trung Quốc đã chứng kiến Nhật Bản và Hàn Quốc tìm cách xóa bỏ khác biệt để tiến tới hình thành một khuôn khổ hợp tác ba bên Mỹ-Nhật-Hàn mạnh mẽ hơn.

Giới chuyên gia Mỹ dường như không đánh giá cao khả năng Trung Quốc thực sự sẽ "kéo" được Nhật Bản và Hàn Quốc về phía mình.

"Cơ hội hợp tác với Trung Quốc, đặc biệt về các vấn đề kinh tế, là rất hấp dẫn với cả hai (Nhật Bản và Hàn Quốc), nhưng sẽ không thay đổi bối cảnh lớn hơn trước những lo ngại sâu sắc về ý định và hành động của Trung Quốc, cũng như lợi ích chung trong việc gắn kết chặt chẽ với Mỹ và với nhau", ông Christ Johnstone, cựu giám đốc phụ trách khu vực Đông Á tại Hội đồng An ninh quốc gia Mỹ chia sẻ với Washington Post.

Mặc dù vậy ít nhiều các nhà phân tích Mỹ như Daniel Sneider (phụ trách chính sách Đông Á ở ĐH Stanford) vẫn xem đây là một sự gợi nhắc cho Washington, rằng các đồng minh của họ cũng phải có lợi ích riêng.

Về phía Triều Tiên, theo truyền thông Nhật Bản ngày 27/5, Triều Tiên thông báo cho Tokyo kế hoạch phóng vệ tinh do thám quân sự thứ hai của nước này vào ngày 4/6.

Lực lượng Bảo vệ bờ biển Nhật Bản cho biết, thông báo của Triều Tiên xác định ba vùng nguy hiểm gần bán đảo Triều Tiên và đảo Luzon của Philippines, những nơi mảnh vỡ tên lửa có thể rơi xuống.

Thông báo này được đưa ra ngay trước cuộc gặp thượng đỉnh ba bên. Bộ Ngoại giao Nhật Bản cho biết, các quan chức Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc đã có cuộc trao đổi qua điện thoại để bàn về sự kiện này, và chia sẻ quan điểm rằng việc Triều Tiên phóng vệ tinh sử dụng công nghệ tên lửa đạn đạo bị coi là vi phạm các nghị quyết của Liên hợp quốc.

(theo AP, Reuters, Japan Times)

Vy Anh