Nhiều trường hợp tội phạm kinh tế, chức vụ không có yếu tố vụ lợi

Cẩn trọng không hình sự hóa các quan hệ kinh tế

Sáng 8/11, trình bày báo cáo trước Quốc hội, Viện trưởng Viện Kiểm sát Nhân dân (VKSND) tối cao Lê Minh Trí cho biết, năm 2022, tình hình an ninh, chính trị được bảo đảm nhưng tình hình tội phạm vẫn diễn biến phức tạp. Nổi lên trong lĩnh vực trật tự xã hội đã xảy ra một số vụ án giết người thân, giết nhiều người; tội phạm liên quan đến “tín dụng đen” xuất hiện những thủ đoạn phạm tội mới có sử dụng công nghệ thông tin gây tác động trên phạm vi rộng; tội phạm kinh tế nổi lên các sai phạm trong các lĩnh vực chứng khoán, phát hành trái phiếu doanh nghiệp, tài chính, y tế, giáo dục, phòng chống dịch bệnh;...

Trong bối cảnh đó, toàn ngành Kiểm sát đã có nhiều nỗ lực, đảm bảo các hoạt động theo chức năng nhiệm vụ, góp phần giữ vững tình hình an ninh chính trị, bảo đảm trật tự an toàn xã hội, góp phần tạo điều kiện phục hồi và phát triển kinh tế.

Viện trưởng VKSND tối cao Lê Minh Trí

Xác định chống oan, sai, bỏ lọt tội phạm và chống tham nhũng, tiêu cực là nhiệm vụ chính trị quan trọng hàng đầu của ngành, Viện trưởng VKSND tối cao đã chỉ đạo tập trung kiểm sát điều tra, truy tố các vụ án tham nhũng theo yêu cầu của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, tiêu cực; thực hiện nghiêm nguyên tắc suy đoán vô tội, “trọng chứng hơn trọng cung”, “án tại hồ sơ”, không được suy diễn, chứng cứ đến đâu xử lý đến đấy. Cẩn trọng không hình sự hóa các quan hệ kinh tế, tạo điều kiện cho người vi phạm khắc phục hậu quả (theo quy định của pháp luật).

Kết quả toàn ngành đã kiểm sát việc tiếp nhận, giải quyết 148.478 nguồn tin về tội phạm (tăng 2,8%); ban hành 117.673 văn bản yêu cầu cơ quan điều tra kiểm tra, xác minh nguồn tin về tội phạm (tăng 7,2%); trực tiếp kiểm sát việc giải quyết nguồn tin về tội phạm 1.617 cuộc tại cơ quan điều tra (tăng 23,2%)… Yêu cầu khởi tố 560 vụ án; ra quyết định hủy 94 quyết định không khởi tố vụ án, quyết định khởi tố vụ án không đúng pháp luật. Số vụ án truy tố đúng thời hạn đạt 100% (vượt 10%) và số bị can truy tố đúng tội danh đạt 99,99% (vượt 4,99%).

Tại báo cáo này, Viện trưởng VKSND tối cao Lê Minh Trí cũng kiến nghị Quốc hội về một số nội dung. Cụ thể là tiếp tục chỉ đạo nghiên cứu xây dựng chính sách xử lý hình sự theo hướng xử lý nghiêm người chủ mưu cầm đầu, có động cơ vụ lợi để răn đe, giáo dục chung; đồng thời phân hóa, tạo điều kiện cho chủ thể sai phạm khắc phục hậu quả, giảm nhẹ cho người vi phạm do chấp hành mệnh lệnh, không vụ lợi nhằm làm tốt hơn việc thu hồi tài sản Nhà nước bị tham nhũng, thất thoát; bảo đảm hiệu quả phòng chống tội phạm, vừa có trọng tâm, trọng điểm, có răn đe, giáo dục, vừa nhân văn, thuyết phục.

“Hiện nay trong thực tế cán bộ vi phạm pháp luật không chỉ là tội phạm tham nhũng mà nhiều trường hợp là tội phạm kinh tế, chức vụ nhưng không có yếu tố vụ lợi” - ông Lê Minh Trí cho biết và đề nghị trong chính sách hình sự cần phân định, có chính sách xử lý phân hóa như trên sẽ hiệu quả, thuyết phục.

Đồng thời, Viện trưởng VKSND tối cao kiến nghị xem xét nghiên cứu xây dựng Luật Đạo đức để giáo dục mọi người nhận thức được danh dự là điều thiêng liêng nhất trong đời người để nhằm góp phần tốt hơn trong phòng ngừa vi phạm, tội phạm.

Ngoài ra, Viện trưởng VKSND tối cao đề nghị Quốc hội xem xét, có cơ chế cho phép các cơ quan tư pháp sử dụng kinh phí từ nguồn thu qua công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm để bổ sung kinh phí đầu tư mua sắm cơ sở vật chất, phục vụ hoạt động thực hiện chức năng, nhiệm vụ. Bên cạnh đó, tăng số lượng kiểm sát viên trong biên chế được giao để ngành Kiểm sát có đủ cán bộ có chức danh tư pháp đảm bảo thực hiện chức năng, nhiệm vụ được giao.

Tỷ lệ truy tố đúng hạn, đúng tội danh vượt chỉ tiêu đề ra

Ủy ban Tư pháp thẩm tra báo cáo của Viện trưởng VKSND tối cao đánh giá, năm 2022, VKSND các cấp tiếp tục chú trọng và tăng cường công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát các hoạt động tư pháp trong lĩnh vực hình sự.

Nhiều biện pháp được thực hiện đạt kết quả tích cực hơn so với năm 2021 như: số cuộc kiểm sát trực tiếp tăng 23,2%; số kiến nghị yêu cầu khắc phục vi phạm tăng so với năm 2021. Công tác xét phê chuẩn áp dụng các biện pháp ngăn chặn về cơ bản chặt chẽ, đúng pháp luật. Tỷ lệ truy tố đúng thời hạn, truy tố đúng tội danh vượt so với yêu cầu của Quốc hội. Qua đó, VKSND các cấp đã kịp thời phát hiện, hủy bỏ nhiều quyết định trái pháp luật của cơ quan điều tra; ban hành nhiều kiến nghị yêu cầu khắc phục vi phạm và được tiếp thu, thực hiện vượt 19,4% chỉ tiêu Quốc hội giao.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga

Công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát xét xử các vụ án hình sự có kết quả tích cực và đạt các chỉ tiêu theo yêu cầu của Quốc hội. Tỷ lệ kháng nghị phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm các vụ án hình sự được tòa án chấp nhận đều vượt chỉ tiêu Quốc hội giao. Chất lượng các kiến nghị yêu cầu tòa án khắc phục vi phạm trong hoạt động xét xử được tiếp thu, thực hiện với tỷ lệ 100%.

Tuy nhiên, vẫn còn 20 trường hợp bị đình chỉ trong giai đoạn điều tra, truy tố liên quan đến trách nhiệm của VKSND do không có sự việc phạm tội hoặc hành vi không cấu thành tội phạm; còn để xảy ra trường hợp VKS truy tố nhưng tòa án tuyên không phạm tội. Một số trường hợp hủy bỏ biện pháp ngăn chặn chưa chặt chẽ dẫn đến bị can phạm tội mới hoặc bỏ trốn. Trong giai đoạn xét xử, còn 60 trường hợp viện kiểm sát phải rút một phần quyết định truy tố tại phiên tòa hoặc truy tố không đúng tội danh, không đúng khung hình phạt. Chất lượng kháng nghị phúc thẩm trong một số vụ án còn hạn chế, không có căn cứ, sau đó viện kiểm sát cấp trên phải rút kháng nghị.

Báo cáo về một số khó khăn, thách thức với ngành Kiểm sát, ông Lê Minh Trí cho biết trong thời gian tới, dự báo tình hình tội phạm vẫn diễn biến phức tạp, thủ đoạn tinh vi hơn, nhất là đối với một số loại tội phạm mới phát hiện khởi tố, điều tra liên quan tới thị trường chứng khoán, cổ phiếu, trái phiếu, tội phạm tham nhũng, tội phạm xuyên quốc gia, tội phạm sử dụng công nghệ cao,... nhưng quy định của pháp luật trong các lĩnh vực này còn chưa hoàn thiện, vẫn còn một số bất cập; khiếu kiện hành chính tiếp tục tăng, nhất là liên quan đến đất đai; các tranh chấp dân sự có yếu tố nước ngoài ngày càng nhiều...

Trong khi đó, chế độ, chính sách đối với ngành kiểm sát còn bất cập. Cụ thể là cùng thực hiện chức năng, nhiệm vụ với môi trường, tính chất công việc về cơ bản là như nhau, nhưng chế độ chính sách của kiểm sát viên các cấp, điều tra viên của cơ quan điều tra VKSND tối cao lại khác biệt, chênh lệch khá lớn so với các điều tra viên ở ngành công an, quân đội.

Dương An