Quy hoạch nhanh: công cụ mới giúp giải bài toán quy hoạch tại Việt Nam

Sáng nay (18.7), Hội nghị Kết thúc Dự án Quy hoạch nhanh đã diễn ra tại Đà Nẵng. Tham dự hội nghị có các chuyên gia trong lĩnh vực hạ tầng đô thị, từ Bộ Kế hoạch đầu tư, Bộ Xây dựng, Bộ Tài nguyên môi trường, Bộ Khoa học và công nghệ cùng các tổ chức Ngân hàng Thế giới, Ngân hàng Phát triển châu Á, GIZ, KfW, JICA, KOICA, Tổng hội Xây dựng Việt Nam, Học viện Cán bộ quản lý xây dựng và đô thị, đại diện các địa phương, lãnh đạo thành phố Đà Nẵng và các sở ngành liên quan.

Hội nghị Kết thúc Dự án Quy hoạch nhanh thu hút đông đảo chuyên gia và các tổ chức hữu quan trong nước và quốc tế.

"Quy hoạch nhanh" là một dự án nghiên cứu theo định hướng hành động, được phát triển dưới sự bảo trợ của Chương trình nghiên cứu siêu nhân tương lai của Bộ Giáo dục và Nghiên cứu Liên bang Đức. Dự án tìm cách phát triển một phương pháp lập kế hoạch khu vực đô thị xuyên ngành nhanh chóng, tập trung vào các dịch vụ cơ bản đô thị, đặc biệt là nhắm mục tiêu vào cơ sở hạ tầng cung ứng và xử lý. Các lĩnh vực dịch vụ được bảo hiểm bởi dự án bao gồm năng lượng, nước, nước thải, chất thải rắn và nông nghiệp đô thị.

Mục đích của dự án là phát triển các khái niệm và phương pháp phổ quát có thể chuyển đổi và mô tả các bước và yếu tố có liên quan của quy hoạch đô thị và khu vực của cơ sở hạ tầng cơ bản, cũng như khung hành chính cần thiết. Là một phương pháp cho phép các thành phố đang đối mặt với quá trình đô thị hóa nhanh chóng để đối phó với thách thức này bằng phương pháp/công cụ lập kế hoạch nhanh chóng, với sự nhấn mạnh cụ thể vào việc cung cấp dịch vụ cơ bản đô thị.

Lần đầu tiên tại Việt Nam, phương pháp lập "Quy hoạch nhanh" được giới thiệu với những công cụ tiếp cận đa ngành hiện đại, bao gồm tích hợp các phân tích khoa học về năng lượng, dòng vật chất, tác động tự nhiên, xã hội, kinh tế và các yếu tố văn hóa xã hội đồng thời với tính tương tác/liên thuộc. Nó không chỉ là những đối tượng vật lý mà còn bao gồm cả những khả năng chuyển đổi, tiến hóa.

Cách tiếp cận "Quy hoạch nhanh" sẽ hỗ trợ tích hợp liên ngành, thu thập dữ liệu nhanh chóng, thiết lập các giá trị lập kế hoạch, phát triển kịch bản tiếp theo, tạo và đánh giá các tùy chọn thực hiện, đánh giá tính dễ bị tổn thương/khả năng phục hồi và kiểm tra thực tế để hỗ trợ ra quyết định.

Dự án quy hoạch nhanh sẽ được thực hiện trên cơ sở ba trường hợp thành phố, bao gồm Đà Nẵng (Việt Nam), Kigali (Rwanda), Assiut (Ai Cập); và Frankfurt/Main (Đức) là thành phố tham chiếu.

Dự án thu hút sự tham gia của 9 trường đại học và tổ chức nghiên cứu, với sự hỗ trợ của UN-Habitat. Dự án đã triển khai từ năm 2015 đã đạt được những kết quả Quy hoạch và phát triển hạ tầng đa ngành: Xây dựng dữ liệu; Công cụ; Các kịch bản và mô phỏng bằng “Phương pháp luận Quy hoạch nhanh; Mô hình dữ liệu; Các kich bản mô phỏng; Các chỉ tiêu môi trường và kinh tế.

Trong bối cảnh công tác Quy hoạch tại Việt Nam còn nhiều bất cập, lại đang triển khai thực hiện Luật Quy hoạch – một bộ luật hy vọng có được công cụ mới trong hoạt động Quy hoạch nhưng vẫn còn nhiều tranh cãi... thì phương pháp "Quy hoạch nhanh" có thể trở thành công cụ hữu ích để thực hiện các bước đầu tiên khi thực hiện quy hoạch tích hợp đa ngành theo Luật Quy hoạch. Nó có thể đảm đương nhiệm vụ đánh giá tác động của Quy định - Chính sách (RIA-Regulatory Impact Assessment) các bản quy hoạch hiện hữu, chỉ ra những mặt bất ổn cần loại bỏ và những thiếu hụt cần bổ sung – Đây chính là khâu then chốt cần thực hiện đầu tiên, trước khi xây dựng bản quy hoạch mới khắc phục những tài liệu quy hoạch của các đơn vị hiện có đã lạc hậu, cần phải thay đổi và nhắm tới cùng mục tiêu như mong mỏi của bộ Luật Quy hoạch.

Trần Huy Ánh (Ủy viên thường vụ Hội Kiến trúc sư Hà Nội)