Chủ hộ kinh doanh tham gia BHXH: Bắt buộc hay tự nguyện?

Làm rõ quy định chuyển tiếp

Tham gia đóng góp ý kiến một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) sáng 27/5, vấn đề đối tượng chủ hộ kinh doanh tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc nhận được nhiều ý kiến quan tâm của các ĐBQH.

ĐBQH Lê Hoàng Hải (đoàn Đồng Nai) cho biết, Luật BHXH năm 2006 và 2014 chưa quy định chủ hộ kinh doanh thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Và chủ hộ kinh doanh chỉ thuộc đối tượng tham gia BHXH tự nguyện theo quy định của Luật BHXH năm 2014.

Do đó, việc các chủ hộ kinh doanh đã tham gia BHXH bắt buộc không thuộc phạm vi điều chỉnh của Luật BHXH hiện hành. Vì vậy, nếu đưa các chủ thể đó vào đối tượng chuyển tiếp của dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) như tại khoản 11 Điều 142 thì không hợp lý.

"Bởi lẽ, bản chất quy định chuyển tiếp là quy định những nội dung đã thể hiện trong Luật trước nhưng vì sửa đổi hoặc sửa đổi, bổ sung Luật thì có sự thay đổi và để bảo đảm quyền, lợi ích hợp pháp của đối tượng đã thuộc phạm vi điều chỉnh của luật trước thì có quy định chuyển tiếp cho đối tượng này", ông Hải phân tích.

ĐBQH Lê Hoàng Hải.

Về mặt thực tiễn, đại biểu tán thành cao việc phải giải quyết chế độ cho đối tượng này vì về bản chất, đối tượng này đã phải đóng đủ số tiền BHXH mà không có sự hỗ trợ của Nhà nước. Do đó, theo nguyên tắc đóng – hưởng thì Nhà nước phải có hướng giải quyết để họ được hưởng quyền lợi đã đóng.

Tuy nhiên, không nên luật hóa một sự việc để xử lý một tình huống. Đối với trường hợp này, đại biểu cho rằng, nên đưa nội dung này vào trong Nghị quyết Kỳ họp thứ 7 thì hợp lý hơn. Việc đưa nội dung này vào Nghị quyết Kỳ họp bên cạnh giải quyết được tình huống nêu trên về mặt pháp lý thì cũng giúp sớm phát sinh hiệu lực hơn so với quy định của Luật. Vì thực tế hiện nay, trong nhóm này có nhiều người đến tuổi nghỉ hưu nhưng không được giải quyết chế độ hưu trí cũng như các chế độ khác.

Lao động xe công nghệ cần bắt buộc tham gia BHXH

Phát biểu tại phiên họp, ĐBQH Bùi Thị Quỳnh Thơ (đoàn Hà Tĩnh) cho hay, dự thảo Luật đã mở rộng thêm một số đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc bao gồm chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh, người quản lý doanh nghiệp, người điều hành hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã không hưởng lương,...

Qua nghiên cứu, đại biểu cho biết, quy định như trong dự thảo Luật thì chủ hộ kinh doanh và người quản lý doanh nghiệp, quản lý điều hành hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã không hưởng lương sẽ phải gánh hai vai, vừa là người lao động, vừa là người sử dụng lao động và phải đóng tổng mức 25%.

Đại biểu nêu rõ, tác động tích cực là khi mở rộng các đối tượng trên sẽ gia tăng người tham gia đóng bảo hiểm xã hội, tăng quỹ bảo hiểm xã hội.

Tuy nhiên, đối với lợi ích của các đối tượng chịu tác động, báo cáo đánh giá tác động của Chính phủ chỉ đưa ra nhận định rất định tính, không có số liệu chứng minh nhóm đối tượng này có nhu cầu tham gia đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc.

Bà Thơ cho rằng, cơ quan soạn thảo cần tổ chức lấy ý kiến của các đối tượng chịu tác động bởi dự thảo Luật, đảm bảo công bằng giữa những đối tượng này với các đối tượng đóng bảo hiểm xã hội khác, không vì mục tiêu gia tăng số người nộp bảo hiểm xã hội mà bỏ qua nhu cầu, nguyện vọng của các đối tượng.

Cùng với đó, cần nghiên cứu, cân nhắc thêm các đối tượng trên nên tham gia đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc hay tự nguyện.

ĐBQH Bùi Thị Quỳnh Thơ nêu ý kiến.

ĐBQH Trần Thị Kim Yến (đoàn Tp.HCM) quan tâm đến quy định về đối tượng tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc đã bổ sung trường hợp được xác định là người lao động nhưng hai bên không giao kết hợp đồng lao động nhưng có nội dung thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện bằng việc làm có trả công, tiền lương và có sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên, quy định tại a khoản 1 của Điều 3 của dự thảo luật.

Theo đại biểu, nếu đánh giá về bản chất là phù hợp với quy định về hợp đồng lao động được quy định tại Bộ Luật Lao động (Điều 13). Tuy nhiên, xét về hình thức, hợp đồng lao động phải được giao kết bằng văn bản đối với loại hợp đồng có thời hạn từ 1 tháng trở lên và đảm bảo các nội dung cơ bản theo quy định của Bộ Luật Lao động.

Vì vậy, nếu đã xác định là tồn tại quan hệ lao động và hai bên chưa thực hiện đúng theo quy định của pháp luật lao động, phải có sự điều chỉnh kịp thời. Việc thực hiện các nghĩa vụ về bảo hiểm cần phải được xác định và căn cứ trên hợp đồng lao động hợp pháp. Có như vậy, công tác kiểm tra, giám sát mới có thể thực hiện tốt.

Nhiều ý kiến đánh giá, quy định này sẽ mở đường và gián tiếp thừa nhận các loại hình hợp đồng có tên gọi khác này. Tuy nhiên, trên thực tế cho thấy, rất nhiều doanh nghiệp đã sử dụng cách này để trốn tránh thực hiện nghĩa vụ theo quy định của pháp luật lao động.

"Vì vậy, nếu phát hiện ra loại hình hợp đồng lao động này cần thiết phải điều chỉnh về hình thức và nội dung, từ đó sẽ xác định rõ nghĩa vụ của các bên tham gia bảo hiểm", bà Yến nêu ý kiến.

Cùng với đó, theo đại biểu, ban soạn thảo cũng cần nghiên cứu đánh giá bổ sung một đối tượng cần được mở rộng trong quy định của Luật Bảo hiểm xã hội đó là lao động không chọn thời gian, ví dụ như là lao động xe công nghệ. Nếu chiếu theo điều 13 của Bộ Luật Lao động, đối tượng này về bản chất là quan hệ lao động, nên cần bổ sung đây là đối tượng cần tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc theo tinh thần của Nghị quyết 28.

Dự thảo luật cũng bổ sung tại điểm m khoản 1 của Điều 3 là chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh thuộc diện phải đăng ký kinh doanh. Đại biểu cho rằng, bản chất nhóm đối tượng này khác với người lao động làm công ăn lương. Đây là nhóm đối tượng hoàn toàn có thể tự chủ về thu nhập thông qua hoạt động sản xuất kinh doanh và chủ động trong việc tìm kiếm các giải pháp về tài chính để đảm bảo cho cuộc sống gia đình.

Vì vậy, đại biểu cho rằng không nên chuyển nhóm đối tượng này sang bảo hiểm xã hội bắt buộc mà vẫn giữ nhóm đối tượng này thuộc đối tượng bảo hiểm xã hội tự nguyện.

Hoàng Thị Bích