4 bộ hiện vật thời nhà Nguyễn được đề nghị công nhận Bảo vật quốc gia có gì đặc biệt?

Các hiện vật được xây dựng hồ sơ đề nghị công nhận Bảo vật quốc gia năm 2024 bao gồm: Chuông Ngọ Môn, Ngai hoàng đế Duy Tân, Phù điêu bằng đá thời vua Minh Mạng và Tượng rồng thời vua Thiệu Trị.

Các hiện vật này đều có đủ các tiêu chí để được đề nghị công nhận bảo vật quốc gia, như: Là hiện vật gốc độc bản, có hình thức độc đáo, có giá trị đặc biệt đánh dấu sự kiện lịch sử quan trọng của đất nước hoặc gắn với nhân vật lịch sử… Đã được Hội đồng thẩm định hiện vật và hồ sơ hiện vật đề nghị công nhận Bảo vật quốc gia của tỉnh Thừa Thiên Huế họp, đánh giá và thống nhất hồ sơ.

Cụ thể, Chuông Ngọ Môn là chiếc chuông duy nhất (độc bản) được đúc để đặt tại không gian là cổng chính, cổng ở phía Nam, cổng lớn nhất trong 4 cổng chính của Hoàng thành Huế. Chuông dùng để sử dụng vào các hoạt động mang tính chất hành chính, được coi là biểu tượng của vương triều nhà Nguyễn

Hiện vật Chuông Ngọ Môn.

Chuông Ngọ Môn là một tác phẩm mỹ thuật đặc sắc của ngành điêu khắc, hội họa, kỹ nghệ đúc đồng thời Minh Mạng (1820-1841) nói riêng và triều Nguyễn (1802-1945) nói chung. Cùng với Cửu đỉnh, Chuông Ngọ Môn là một trong những bảo vật bằng đồng được đúc dưới thời Minh Mạng hiện hữu tại Đại Nội Huế, là di sản vật thể thuộc Quần thể Di tích Cố đô Huế và là một bảo vật trong kho tàng di sản văn hóa Việt Nam.

Ngai hoàng đế Duy Tân được đặc chế riêng dùng trong lễ đăng quang của hoàng đế Duy Tân vào năm Đinh Mùi (1907) khi ông mới 7 tuổi. Ông là hoàng đế thứ 11 của triều Nguyễn.

Ngai hoàng đế Duy Tân.

So sánh về kích thước với "Ngai hoàng đế triều Nguyễn tại điện Thái Hòa" (hiện vật được công nhận Bảo vật Quốc gia vào năm 2015) thì Ngai hoàng đế Duy Tân nhỏ hơn, nhưng kỹ thuật sơn, thếp vẽ vàng, chạm nổi hay chạm lộng các hoa văn trang trí phần nào thể hiện sự phong phú, đa dạng của nghệ thuật điêu khắc gỗ cũng như bàn tay tài hoa của các nghệ nhân đương thời. Hiện vật Ngai hoàng đế Duy Tân là độc bản và đang được lưu giữ tại kho bảo quản của Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế.

Phù điêu bằng đá thời vua Minh Mạng là hiện vật bằng đá cẩm thạch duy nhất lưu lại dấu ấn của hoàng đế Minh Mạng thể hiện thông qua bài thơ "Ngự chế" và bài "Minh" được khắc trên 2 mặt của phù điêu.

Phù điêu bằng đá thời vua Minh Mạng.

Theo Bảo tàng Cổ vật Cung đình Huế, đây là một kiệt tác tiêu biểu, độc đáo; không chỉ thể hiện đỉnh cao của kỹ nghệ chạm khắc đá mà còn thể hiện trình độ, kỹ thuật điêu khắc gỗ của các nghệ nhân dưới thời Nguyễn. Theo ghi nhận, chưa có cá nhân, tổ chức, đơn vị nào công bố thông tin về một hiện vật có đặc điểm mô tả, các thông số, hiện trạng như hiện vật này mà bảo tàng đang lưu giữ.

Tượng rồng thời vua Thiệu Trị là bộ hiện vật có giá trị lịch sử, nghệ thuật, văn hóa. Tượng rồng là đỉnh cao của sự tích hợp, mô phỏng hình dáng các chiếc "kim ấn bảo tỉ" được đúc dưới các triều từ Minh Mạng đến Thiệu Trị với kiểu thức "hình con rồng quấn". Đây có thể xem là một trong những đỉnh cao của nghệ thuật đúc đồng và trình độ tạo dáng trong thẩm mỹ của nghệ nhân điêu khắc dưới thời Nguyễn.

Tượng rồng thời vua Thiệu Trị.

Tượng rồng thời vua Thiệu Trị nguyên được đặt trước hiên điện Càn Thành, là không gian sinh hoạt và làm việc hàng ngày của nhà vua. Thông qua hình ảnh rồng đặc trưng dưới triều Nguyễn, hiện vật mang ý nghĩa biểu trưng với vai trò "thiên tử", mang "thiên mệnh" thể hiện quyền lực vững mạnh của vương quyền cùng khát vọng đất nước thái hòa, thịnh trị, nhân dân thái bình, ấm no… Hiện nay bộ hiện vật này đang được đặt trước sân Nhà hát Duyệt Thị Đường, Đại Nội Huế.

Lê Chung