Nhận diện tỏi nhập lậu giả mạo tỏi trong nước

Tỏi nhập lậu tràn lan thị trường

Cục Quản lý thị trường tỉnh Hậu Giang mới đây đã tiến hành kiểm tra đột xuất đối với hộ kinh doanh T.T.S (ấp Tầm Vu 1, xã Thạnh Hòa, huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang). Qua kiểm tra, phát hiện và tạm giữ 1.242 kg tỏi chưa xác minh được nguồn gốc, xuất xứ. Cụ thể, tại thời điểm kiểm tra phát hiện, điểm kinh doanh đang trưng bày, lưu giữ 64 bao tỏi, có tổng trọng lượng 1.242 kg, với tổng trị giá theo giá bán niêm yết ước tính hơn 26 triệu đồng. Số tỏi nêu trên có nhãn gốc bằng tiếng nước ngoài, không nhãn phụ bằng tiếng Việt Nam.

Những vụ việc tương tự cũng đã từng xảy ra nhiều lần. Thương lái thường đưa tỏi từ nơi khác về các điểm trồng tỏi nổi tiếng như Lý Sơn hay Khánh Hòa rồi gắn mác cho tỏi nhập lậu, người tiêu dùng rất khó nhận biết. Trong các loại rau quả nhập từ Trung Quốc thì tỏi là mặt hàng bán chạy nhất tại các chợ truyền thống. Nhiều năm nay, các nhà hàng, quán ăn cũng chuộng loại tỏi này khi mức giá chỉ bằng một nửa giá so với nhiều loại tỏi Việt.

Tỏi Lý Sơn có phần rễ dày, củ nhỏ, màu trắng ngà...

Thậm chí, để bán được hàng, nhiều tiểu thương còn phù phép để tỏi Trung Quốc thành tỏi Việt. Đáng chú ý, cùng một loại tỏi nhưng chênh lệch giá lại rất lớn. Có nơi bán 30.000 đồng/kg, có nơi bán đến 60.000 đồng/kg. Dù mức giá hỗn loạn nhưng tỏi Trung Quốc vẫn được xem như lấn át hoàn toàn tỏi Việt. Các tiểu thương cũng thừa nhận do giá rẻ nên đầu ra của tỏi Trung Quốc dễ dàng hơn, vì thế họ hạn chế lấy các loại tỏi trong nước để bán.

Việt Nam có rất nhiều loại tỏi khác nhau như tỏi Kinh Môn (Hải Dương), tỏi Khánh Hòa, tỏi Lý Sơn (Quảng Ngãi), tỏi Đà Lạt, tỏi Điện Biên, tỏi Phan Rang... Đa số chất lượng đều rất tốt, là đặc sản của vùng miền. Trong khi tỏi nhập khẩu từ Trung Quốc vẫn chiếm lĩnh thị trường, người dùng có thể nhận biết tỏi Trung Quốc bằng cảm quan.

Theo ThS Nguyễn Mạnh Khải, Học viện Nông nghiệp, để phân biệt tỏi ta và tỏi Trung Quốc, cần dựa vào màu sắc, mùi vị, hình dáng và giá thành. Tỏi Trung Quốc thường to, vỏ màu trắng hơi ngả vàng và dễ bóc. Các tép tỏi Trung Quốc hơi xòe ra, không chụm lại hoàn toàn và ít tép hơn. Trong khi đó, tỏi ta kích cỡ chỉ bằng 1/3 tỏi Trung Quốc, màu trắng tím, tép không đều và khó bóc vỏ. Ngoài ra, tỏi ta thường có dây, còn tỏi Trung Quốc cắt bỏ toàn bộ cuống hoặc để cuống rất ngắn.

Mùi vị của tỏi cũng là căn cứ để phân biệt. Tỏi Trung Quốc khi ăn có vị hơi hăng nhưng không có mùi thơm. Còn tỏi ta vị the, thơm cay và nồng đặc trưng.

Đặc điểm riêng có của tỏi trong nước

Ông Phạm Văn Công (chủ cơ sở thương hiệu Vua Tỏi Lý Sơn) thôn Đông, An Vĩnh, Lý Sơn, Quảng Ngãi, người có kinh nghiệm nhiều năm trồng tỏi Lý Sơn cho biết, trước kia thì chỉ có tỏi Khánh Hòa là giống tỏi Lý Sơn và hay bị nhái. Còn bây giờ có cả tỏi Thái Lan, Lào, Ấn Độ. Nhiều tư thương nhập tỏi từ nước ngoài về hàng container, chở cả về thành phố Quảng Ngãi để bán đi các nơi. "Đặc biệt lưu ý là tỏi cô đơn đang bị nhái rất nhiều", ông Công nói.

Tỏi Lý Sơn được trồng từ tháng 11, thu hoạch vào tháng 3 năm sau. Sau khi thu hoạch thì được bảo quản để bán cả năm. Tuy nhiên càng về cuối năm thì số lượng càng còn ít. Trong khi đó hiện nay, tỏi ở Lý Sơn được bày bán tràn lan bất kể mùa nào. Thương hiệu tỏi Lý Sơn đang bị xâm phạm nghiêm trọng. Người tiêu dùng thì rất khó để phân biệt. Đa phần nghĩ rằng, đã mua tỏi ở Lý Sơn thì đương nhiên là tỏi Lý Sơn rồi.

Theo ông Phạm Văn Công, để phân biệt tỏi Lý Sơn thì phải nhận biết với nhiều loại tỏi khác nhau. Đầu tiên là tỏi Khánh Hòa, loại tỏi có hình thức gần giống với tỏi Lý Sơn nhất. Về cơ bản tỏi Lý Sơn và Khánh Hòa có ngoại hình tương đối giống nhau. Tỏi Khánh Hòa có kích thước lớn hơn một tí so với tỏi Lý Sơn do vùng đất Khánh Hòa có nguồn nước dồi dào, trong khi ở Lý Sơn nước rất ít.

Cũng vì nguồn nước nên bộ rễ của tỏi Khánh Hòa chiếm diện tích nhỏ trên củ tỏi, trong khi tỏi Lý Sơn có bộ rễ rộng, chiếm nhiều diện tích. Cùi của bộ rễ củ tỏi Lý Sơn to và nhô ra trong khi củ tỏi Khánh Hòa cùi rễ nhỏ hơn và bằng phẳng hơn. Đáy củ tỏi Lý Sơn, khu vực xung quanh bộ rễ có màu vàng rất nhạt, trong khi tỏi Khánh Hòa màu vàng đậm hơn

Đáy củ tỏi Lý Sơn, khu vực xung quanh bộ rễ có màu vàng rất nhạt, trong khi tỏi Khánh Hòa màu vàng đậm hơn. Tỏi Lý Sơn có màu trắng ngà, vỏ củ trơn, láng, vân màu vàng nhạt, nhỏ và ít nổi lên trên bề mặt. Bộ rễ nhiều và chiếm diện tích hơn. Cùi to và nhô ra bên ngoài. Cọng rễ màu đen hoặc vàng đậm, cọng rễ to và dai.

Mùi thơm rất đặc trưng và dai dẳng, để lại hậu vị. Có vị ngọt nhẹ, ít cay nhưng đậm đà. Trong khi đó tỏi Khánh Hòa có màu trắng hơi ngà vàng. Vỏ sần sùi, màu đậm hơn, vân to hơn, nổi khá rõ lên bề mặt vỏ củ tỏi. Bộ rễ nhỏ hơn và chiếm ít diện tích hơn. Cùi rễ nhỏ hơn và ít nhô ra ngoài hơn.Cọng rễ màu nhạt hơn, cọng rễ nhỏ và bở. Dùng tay rứt nhẹ rất dễ đứt ra. Ít thơm, nhanh hết mùi thơm. Cay hơn nhưng nhạt hơn, ăn vào có cảm giác nước nhiều.

Ông Phạm Văn Công cho biết, giá tỏi Lý Sơn khô đầu vụ khoảng 70.000/kg, cuối vụ khoảng 150.000/kg (giá gốc). So với tỏi Khánh Hòa thì cao hơn khoảng 10.000 – 30.000/kg; Còn với tỏi ngoại thì chênh lệch nhiều. Giá tỏi ngoại thường khoảng 40.000 – 60.000/kg; riêng tỏi cô đơn càng chênh lệch.

Từ năm 2020, Cục Sở hữu trí tuệ thuộc Bộ Khoa học & Công nghệ đã cấp chứng nhận chỉ dẫn địa lý cho tỏi Lý Sơn, với các đặc điểm về hình thái, hóa học khác với tỏi ở nơi khác.Theo chỉ dẫn, tỏi Lý Sơn có hình dạng bé với ba chỉ số đặc thù là: Củ nhỏ, trọng lượng trung bình khoảng 7,87 (gram/củ); chiều cao trung bình khoảng 26,22 (mm); đường kính củ trung bình 24,95 (mm). Ngoài ra, vỏ củ và vỏ tép có màu trắng vôi đặc trưng, thịt tỏi có màu trắng ngà và sắc xanh đặc trưng; mùi vị thơm dịu đặc trương, không nồng hắc, ít cay, có vị ngọt đầu lưỡi. Về hóa học, hai đặc điểm nổi bật của tỏi Lý Sơn là hàm lượng kali và hàm lượng các hợp chất lưu huỳnh hữu cơ bay hơi.

Tô Hội