Người nhiễm HIV cần lưu ý gì khi dùng vitamin và thực phẩm bổ sung?

Cơ thể con người cần nhiều loại vitamin và dưỡng chất thiết yếu để đảm bảo hoạt động bình thường. Một chế độ ăn cân bằng, đa dạng thực phẩm có thể cung cấp hầu hết những chất cần thiết, đồng thời mang lại lợi ích từ chất xơ và chất chống oxy hóa.

Với người nhiễm HIV, việc chăm sóc dinh dưỡng càng quan trọng hơn để hỗ trợ hệ miễn dịch và hạn chế biến chứng. Tuy nhiên, không ít người lầm tưởng rằng cứ bổ sung càng nhiều vitamin, khoáng chất hay thực phẩm chức năng thì càng tốt. Trên thực tế, sử dụng sai cách có thể gây hại, thậm chí làm nặng thêm tình trạng sức khỏe.

Vitamin tổng hợp

Ở người nhiễm HIV đang điều trị bằng thuốc kháng vi-rút (ART) hoặc các thuốc tương tự, vitamin tổng hợp không mang lại lợi ích rõ rệt như ở người không nhiễm HIV. Tuy nhiên, một số nghiên cứu cho thấy việc bổ sung multivitamin có thể là một giải pháp đơn giản, an toàn và khả thi, giúp cải thiện khả năng sống sót, giảm nguy cơ mắc bệnh lao và hỗ trợ kết quả điều trị tốt hơn ở bệnh nhân HIV trưởng thành.

Vitamin D

Vitamin D thường được gọi là "vitamin ánh nắng" vì cơ thể có thể tự tổng hợp khi da tiếp xúc với ánh sáng mặt trời. Ngoài ra, một số thực phẩm cũng chứa vitamin D tự nhiên, chẳng hạn như cá béo (cá hồi), trứng và các sản phẩm từ sữa. Bên cạnh đó, nhiều loại thực phẩm được tăng cường thêm vitamin D như sữa, sữa thực vật, nước cam hay ngũ cốc ăn sáng. Nếu chế độ ăn uống đa dạng và bạn thường xuyên tiếp xúc ánh nắng mặt trời, cơ thể có thể nhận đủ lượng vitamin D cần thiết.

Tuy nhiên, nhiều người nhiễm HIV lại có nồng độ vitamin D thấp. Xét nghiệm máu là phương pháp phổ biến để kiểm tra tình trạng này. Một số bằng chứng cũng cho thấy liệu pháp điều trị kháng vi-rút (ART) có thể làm giảm khả năng sản xuất vitamin D của cơ thể. Đây là vấn đề đáng lưu ý, bởi vitamin D rất quan trọng đối với sức khỏe xương và có vai trò hỗ trợ hệ miễn dịch.

Các nghiên cứu cho thấy việc bổ sung vitamin D ở người lớn và trẻ em thiếu hụt vitamin này giúp cải thiện nồng độ trong cơ thể. Với người nhiễm HIV, bổ sung vitamin D thường được áp dụng để hỗ trợ sức khỏe xương, mặc dù các lợi ích khác về sức khỏe vẫn chưa được khẳng định rõ ràng. Trong thực hành lâm sàng, việc cung cấp vitamin D bổ sung cho bệnh nhân HIV có nồng độ vitamin D thấp được xem là một thông lệ tiêu chuẩn.

Do thiếu hụt vitamin D có thể ảnh hưởng tiêu cực đến xương, những người nhiễm HIV được khuyến nghị đo mật độ xương (DEXA scan) khi phát hiện nồng độ vitamin D thấp để có hướng điều trị phù hợp.

Vitamin tổng hợp không mang lại lợi ích rõ rệt cho người nhiễm HIV. Tuy nhiên, một số nghiên cứu cho thấy việc bổ sung multivitamin có thể là một giải pháp đơn giản, an toàn và khả thi, giúp cải thiện khả năng sống sót, giảm nguy cơ mắc bệnh lao và hỗ trợ kết quả điều trị tốt hơn ở bệnh nhân HIV trưởng thành.

DHEA

DHEA là một loại hormone tự nhiên trong cơ thể, giúp duy trì sự cân bằng hormone khỏe mạnh. Một số nghiên cứu cho thấy việc bổ sung DHEA có thể cải thiện tâm trạng, tăng năng lượng và nâng cao chất lượng cuộc sống ở một số người.

Tuy nhiên, đối với người nhiễm HIV, các bằng chứng hiện có cho thấy không nên sử dụng DHEA. Việc bổ sung quá mức còn có thể làm nồng độ hormone tăng lên mức không an toàn, gây hại cho sức khỏe.

Các chất bổ sung khác có thể có lợi

Nhiều loại vitamin và dưỡng chất khác cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ hệ miễn dịch, thậm chí góp phần phục hồi các tế bào bị tổn thương. Một số thực phẩm bổ sung chứa các chất này có thể mang lại lợi ích cho người nhiễm HIV, bao gồm:

Vitamin C Vitamin E Selen Nhóm vitamin B (B1, B2, B6, B12 và folate) Bạch quả (Ginkgo biloba) Cây kế sữa (Milk thistle) Cây nữ lang (Valerian root)

Tuy vậy, lợi ích thực sự của các chất bổ sung này vẫn chưa được khẳng định chắc chắn và liều lượng tối ưu cho người nhiễm HIV hiện cũng chưa rõ ràng. Đáng chú ý, một số loại vitamin hoặc thảo dược có thể tương tác với thuốc điều trị HIV, làm giảm hiệu quả hoặc tăng nguy cơ tác dụng phụ.

Vì vậy, trước khi bắt đầu dùng bất kỳ loại thực phẩm bổ sung nào, người nhiễm HIV nên trao đổi với bác sĩ để được tư vấn an toàn và phù hợp.

Thực phẩm bổ sung cần tránh

Một số loại thực phẩm bổ sung có thể gây nguy hiểm cho người nhiễm HIV vì chúng tương tác với thuốc điều trị hoặc tiềm ẩn nguy cơ sức khỏe khác.

Trước hết, hãy thận trọng với vitamin A và sắt:

Vitamin A ở liều cao có thể gây độc. Sắt có thể làm gia tăng hoạt động của một số loại vi khuẩn trong cơ thể.

Cả hai yếu tố này đều có thể gây hại cho người nhiễm HIV, do đó cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.

Ngoài ra, canxi và magie (thường có trong các chất bổ sung hoặc thuốc kháng axit) có thể làm giảm hiệu quả của thuốc ức chế integrase – một nhóm thuốc ART được sử dụng phổ biến. Việc kết hợp này là nguyên nhân thường gặp khiến virus không bị ức chế hoàn toàn (tức vẫn còn tải lượng virus dù ở mức thấp).

Cũng cần lưu ý đến những sản phẩm bổ sung được quảng cáo là "tăng cường miễn dịch". Chúng thường chứa nhiều thành phần phức tạp, có thể gây hại hoặc tương tác bất lợi với thuốc điều trị HIV. Một số loại thảo dược, chẳng hạn như cây ban Âu (St. John’s wort), được ghi nhận có tương tác mạnh với nhiều thuốc kháng HIV, làm giảm hiệu quả điều trị.

Mặc dù một số vitamin hoặc dưỡng chất có thể mang lại lợi ích cho sức khỏe người nhiễm HIV, nhưng bằng chứng khoa học vẫn chưa đủ thuyết phục – ngay cả với các loại phổ biến và đã được nghiên cứu kỹ. Vì vậy, nếu đang sống chung với HIV, bạn nên thông báo cho bác sĩ về tất cả các loại vitamin, khoáng chất hay thảo dược mà mình đang dùng để được tư vấn an toàn.

Cố gắng hấp thụ dinh dưỡng từ chế độ ăn lành mạnh

Cách tốt nhất để cung cấp đầy đủ dưỡng chất cho cơ thể là thông qua chế độ ăn uống cân bằng và lành mạnh.

Một số loại vitamin hoặc thực phẩm bổ sung có thể hữu ích trong việc hỗ trợ sức khỏe, các chuyên gia y tế vẫn khuyến nghị rằng cách tốt nhất để cung cấp đầy đủ dưỡng chất cho cơ thể là thông qua chế độ ăn uống cân bằng và lành mạnh.

Điều đó có nghĩa là bạn nên ăn đa dạng các nhóm thực phẩm mỗi ngày, bao gồm rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, các loại hạt, sữa và sản phẩm từ sữa, cùng với nguồn protein chất lượng như cá, thịt nạc hoặc các loại đậu. Đặc biệt, rau củ quả nhiều màu sắc không chỉ cung cấp vitamin và khoáng chất cần thiết mà còn bổ sung chất xơ và các chất chống oxy hóa có lợi cho hệ miễn dịch.

Nếu bạn cảm thấy chế độ ăn uống của mình chưa đủ hoặc đang cân nhắc dùng thêm thực phẩm bổ sung, hãy nhớ rằng không phải lúc nào bổ sung cũng an toàn. Một số loại vitamin hoặc khoáng chất khi dùng quá liều có thể gây hại, và thậm chí còn tương tác với thuốc điều trị HIV. Do đó, việc tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng trước khi bắt đầu bất kỳ loại thực phẩm bổ sung nào là điều rất cần thiết.

Một số gợi ý dinh dưỡng cho người nhiễm HIV

Để hỗ trợ hệ miễn dịch và duy trì sức khỏe, người nhiễm HIV nên ưu tiên những nhóm thực phẩm giàu dinh dưỡng sau:

Protein chất lượng cao: Cá (đặc biệt là cá béo như cá hồi, cá thu), thịt nạc, trứng, đậu phụ và các loại đậu giúp duy trì khối cơ, phục hồi mô và hỗ trợ miễn dịch.

Rau xanh và rau củ quả nhiều màu: Cung cấp vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương.

Ngũ cốc nguyên hạt: Gạo lứt, yến mạch, lúa mạch, bánh mì nguyên cám giàu chất xơ, giúp hệ tiêu hóa khỏe mạnh.

Các loại hạt và quả khô: Hạnh nhân, óc chó, hạt chia, hạt lanh… cung cấp chất béo tốt và vi chất quan trọng như kẽm, selen.

Thực phẩm giàu canxi và vitamin D: Sữa, sữa chua, phô mai hoặc các loại sữa thực vật bổ sung vitamin D giúp xương chắc khỏe.

Ngoài ra, người nhiễm HIV nên hạn chế thực phẩm chế biến sẵn nhiều đường, muối, chất béo bão hòa và rượu bia, vì chúng có thể làm suy yếu hệ miễn dịch và ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.

Mời độc giả xem thêm:

DS. Nguyễn Thu Giang

DS. Nguyễn Thu Giang