Ấn Độ sẽ 'soán ngôi' Trung Quốc về dân số

Một góc chợ ở New Delhi, Ấn Độ, tháng 11.2022 ( Nguồn: AP)

Khả năng vượt qua vào giữa tháng 4.2023

Trung Quốc có số dân nhiều nhất trên thế giới ít nhất là từ năm 1950, năm thu thập dữ liệu dân số của Liên Hợp Quốc (LHQ) bắt đầu. Cả Trung Quốc và Ấn Độ đều có hơn 1,4 tỷ người và cộng lại họ chiếm hơn 1/3 trong số 8 tỷ người của thế giới.

Ông Bruno Schoumaker, nhà nhân khẩu học tại Đại học Catholique de Louvain ở Bỉ, cho biết: “Thực tế, không có cách nào để chúng ta có thể biết chính xác khi nào Ấn Độ sẽ vượt qua Trung Quốc”, vì còn một số điều chưa chắc chắn, không chỉ về dân số Ấn Độ mà cả dân số Trung Quốc.

Dẫu vậy, theo các tính toán từ một loạt khảo sát, cũng như hồ sơ sinh và tử, Ấn Độ được dự đoán sẽ vượt qua Trung Quốc vào khoảng giữa tháng 4 này. Cách đây không lâu, người ta không kỳ vọng Ấn Độ sẽ trở thành quốc gia đông dân nhất cho đến cuối thập kỷ này. Nhưng thời gian đã được đẩy nhanh, do tỷ lệ sinh của Trung Quốc giảm, với các gia đình có ít con hơn.

Các nhà nhân khẩu học tại Ban Dân số LHQ đưa ra các ước tính dựa trên dự đoán từ nhiều nguồn dữ liệu khác nhau để có được số liệu nhân khẩu học mà họ tin rằng cập nhật nhất. Bà Sara Hertog, nhân viên phụ trách các vấn đề dân số của LHQ, cho biết lần cập nhật dữ liệu mới nhất được sử dụng cho các tính toán này cho cả Ấn Độ và Trung Quốc là vào tháng 7.2022.

Theo ông Stuart Gietel-Basten, giáo sư tại Đại học Khoa học và công nghệ Khalifa ở Abu Dhabi, các nhà nhân khẩu học sau đó sử dụng kỹ thuật thống kê để suy ra thời điểm dân số Ấn Độ vượt qua dân số Trung Quốc, vì “chúng dựa trên phương pháp luận tương đối chắc chắn và nhất quán”.

Nền tảng số liệu của cả hai quốc gia là các cuộc điều tra dân số, hoặc số lượng đầu người, được tiến hành mỗi thập kỷ. Cuộc điều tra dân số gần đây nhất của Trung Quốc là vào năm 2020. Các nhà nhân khẩu học đã sử dụng hồ sơ sinh và tử, cùng với các dữ liệu hành chính khác, để tính toán dân số đã tăng lên như thế nào kể từ đó.

Ngược lại, cuộc điều tra dân số gần đây nhất của Ấn Độ là vào năm 2011. Cuộc điều tra dân số dự kiến vào năm 2021 đã bị hoãn lại do đại dịch Covid -19. Ông Alok Vajpeyi thuộc Tổ chức Dân số Ấn Độ- một tổ chức phi chính phủ có trụ sở tại New Delhi, cho biết, do không có số liệu thực tế từng nhà trong hơn một thập kỷ, các cuộc khảo sát mẫu đã phải lấp đầy khoảng trống để giúp các nhà nhân khẩu học và chính Ấn Độ hiểu được tình trạng dân số của mình. Trong số đó, quan trọng nhất là Hệ thống đăng ký mẫu, cuộc khảo sát nhân khẩu học quy mô lớn của Ấn Độ thu thập dữ liệu về sinh, tử, khả năng sinh sản…

Tại sao dân số Ấn Độ tiến lên phía trước?

Trung Quốc có dân số già với tốc độ tăng trưởng trì trệ ngay cả sau khi Chính phủ 7 năm trước bỏ chính sách một con, và chỉ hai năm trước đây cho phép các cặp vợ chồng có thể có ba con. Trong khi đó, Ấn Độ có dân số trẻ hơn nhiều, tỷ lệ sinh cao hơn và tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh giảm trong ba thập kỷ qua.

Ông Dudley Poston, Jr., giáo sư xã hội học danh dự tại Đại học Texas A&M cho biết, Ấn Độ có nhiều trẻ sinh ra hàng năm hơn bất kỳ quốc gia nào khác, trong khi Trung Quốc cùng với nhiều nước châu Âu có số ca tử vong hàng năm cao hơn số ca sinh.

Điều này có nghĩa là, ở Ấn Độ, lực lượng lao động ngày càng tăng và sự tăng trưởng dân số thúc đẩy hoạt động kinh tế. Ngược lại, tại Trung Quốc, số người trong độ tuổi lao động có thể hỗ trợ dân số già trở nên ít hơn.

Ông Toshiko Kaneda, giám đốc kỹ thuật nghiên cứu nhân khẩu học tại Cục Tham khảo dân số ở Washington, cho biết một khi một quốc gia đạt mức sinh thấp, thường rất khó để phục hồi tốc độ tăng dân số, ngay cả khi Chính phủ thay đổi chính sách để khuyến khích sinh đẻ nhiều hơn.

Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc cho biết, dân số Trung Quốc đã giảm khoảng 850.000 người xuống còn 1,41175 tỷ người vào cuối năm 2022. Tỷ lệ sinh năm ngoái ở Trung Quốc là 6,77 ca sinh trên 1.000 người, giảm so với tỷ lệ 7,52 ca sinh/1.000 người vào năm 2021 và đánh dấu tỷ lệ sinh thấp nhất được ghi nhận. Các chuyên gia của LHQ dự báo, dân số Trung Quốc sẽ giảm 109 triệu người vào năm 2050, mức giảm gấp 3 lần so với dự báo trước đó vào năm 2019.

Điều ngược lại đang diễn ra ở Ấn Độ, khi Google Trend (xu hướng tìm kiếm trên Google) cho thấy trong năm 2022, số lượt tìm kiếm bình sữa trẻ em tăng 15% so với cùng kỳ năm trước, trong khi lượt tìm kiếm giường cũi tăng gần gấp 5 lần. Trong vòng 12 năm qua, dân số Ấn Độ đã tăng thêm 210 triệu người. Còn nếu tính từ năm 1950, dân số nước này đã tăng hơn 1 tỷ người.

Theo dự báo “biến thể trung bình” của LHQ, dân số Ấn Độ sẽ vượt qua 1,5 tỷ người vào cuối thập kỷ này và sẽ tiếp tục tăng chậm cho đến năm 2064, khi đạt đỉnh 1,7 tỷ người. Còn trong kịch bản “biến thể cao”– trong đó tổng tỷ suất sinh ở Ấn Độ được dự đoán cao hơn 0,5 ca sinh/phụ nữ so với kịch bản biến thể trung bình – thì dân số của nước này sẽ vượt 2 tỷ người vào năm 2068. Ngược lại, kịch bản “biến thể thấp” - trong đó tổng tỷ suất sinh được dự đoán thấp hơn 0,5 lần sinh so với kịch bản biến thể trung bình - dự báo dân số Ấn Độ sẽ giảm bắt đầu từ năm 2047 và giảm xuống còn 1 tỷ người vào năm 2100.

Giáo sư S. Brahma Chellaney, chuyên nghiên cứu chiến lược tại Trung tâm Nghiên cứu chính sách có trụ sở tại New Delhi (Ấn Độ) cho biết, Ấn Độ là một trong những quốc gia có dân số trẻ nhất thế giới. Hiện 40% dân số Ấn Độ dưới 25 tuổi và trên toàn cầu, cứ 5 người dưới 25 tuổi thì có một người là người Ấn Độ, theo ước tính của LHQ.

Độ tuổi trung bình của Ấn Độ là 28 trái ngược với 38 ở Mỹ và 39 ở Trung Quốc, hai quốc gia đông dân cũng có tỷ lệ già hóa cao hơn. Ở Ấn Độ, những người trên 65 tuổi chiếm 7% dân số, so với 14% ở Trung Quốc và 18% ở Mỹ. Con số này sẽ vẫn dưới 20% ở Ấn Độ cho đến năm 2063 và sẽ không đạt 30% cho đến năm 2100.

Ngọc Minh