'Tiếng sấm đường 5' chặn địch chi viện cho chiến trường Điện Biên Phủ

Nhiều người dân đến tham quan trưng bày hiện vật về “Tiếng sấm đường 5” tại Bảo tàng tỉnh Hải Dương

"Tiếng sấm đường 5" là phong trào kháng chiến chống thực dân Pháp trên đường 5 và đường sắt Hải Phòng - Hà Nội của quân và dân 3 tỉnh: Hải Phòng, Hải Dương, Hưng Yên.

Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, thực dân Pháp quay lại xâm lược nước ta lần 2. Nhận thấy đường 5 là tuyến giao thông huyết mạch quan trọng bậc nhất ở chiến trường Bắc Bộ, chúng đã lập nhiều đồn bốt, tháp canh, mở nhiều cuộc tuần tra, càn quét dọc tuyến đường này và các vùng phụ cận, gây nhiều tội ác với nhân dân ta.

Để bảo vệ tuyến giao thông có vị trí chiến lược, trọng yếu, đồng thời ngăn chặn địch, quân và dân Hải Dương cùng với quân dân Hải Phòng, Hưng Yên đã kiên cường chiến đấu, bám đất, bám làng, tiêu diệt từng tên địch.

Trong sách “Tiếng sấm đường 5” của cựu chiến binh Lê Hoài Thao, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, đoạn về Chiến dịch “Tiếng sấm đường 5” (lần thứ nhất) viết: Đêm 4/2/1948, được tỉnh giao nhiệm vụ, Kim Thành đã huy động dân quân, du kích của 7 xã dọc quốc lộ 5 dùng mìn đánh một trận “Tổng phá hoại đường sắt” suốt chiều dài 20 cây số. Đúng 1 giờ, sau 3 tiếng nổ giòn giã làm “hiệu lệnh” phát hỏa, hơn 1.000 quả mìn được gài sát đường ray nổ nối tiếp thành một chuỗi âm thanh vang rền như trời long đất lở, rực sáng cả một bầu trời. Cả đoạn đường sắt trên bị phá hỏng.

Cũng theo sách này, ngày 5/10/1948, du kích Cẩm Hoàng dùng mìn đánh một trận “thật đẹp” trên đoạn đường sắt Cầu Dê, lật đổ 1 đoàn tàu có 8 toa xe, diệt 250 tên và làm bị thương hơn 100 tên khác. Đây là trận đánh bằng địa lôi diệt nhiều địch nhất trên đường sắt vào thời kỳ đó.

Du kích Kim Thành đã có nhiều sáng kiến đánh mìn trên đường sắt phù hợp với từng thời kỳ. Lúc đầu, ta phải dùng chiến thuật thô sơ là "giật dây". Sau lực lượng du kích Kim Thành đã tìm ra cách đánh mới “mìn điện tự động”, không cần người điều khiển, không cần vị trí ẩn nấp ở gần đường, có thể đặt mìn ở bất cứ đoạn nào trong điều kiện thuận lợi. Những hình thức đánh giặc tuy đơn giản nhưng đã góp phần không nhỏ vào phong trào chống thực dân Pháp của nhân dân cả nước.

Trận đánh “mìn điện tự động” đầu tiên được du kích Kim Thành đánh thí điểm tại đoạn đường gần ga Phú Thái sáng 28/12/1951. Cách đánh này sau đó được áp dụng nhiều nơi, đặc biệt trong thời gian phối hợp với Chiến dịch Điện Biên Phủ. Tiêu biểu là trận đánh “mìn điện tự động” diệt quân tiếp viện trên đường 5 tại ga Phạm Xá (Kim Thành) ngày 31/1/1954, lật đổ toa chở binh lính và thiết bị quân sự từ Hải Phòng lên chi viện cho tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, tiêu diệt 1.017 tên giặc cùng hàng tấn vũ khí, quân trang, quân dụng và phương tiện chiến tranh của giặc Pháp.

Công trình tượng đài "Tiếng sấm đường 5" đang được xây dựng ở xã Tuấn Việt (Kim Thành)

Bác Hồ đã 2 lần gửi thư khen Trung đội du kích Kim Thành vào tháng 3 và tháng 12/1948. Thư có đoạn viết: "Cảm ơn các chú đã gửi biếu tôi một cái áo mưa lấy của giặc. Quý hơn nữa, là các chú hứa: Luôn luôn cố gắng lấy vũ khí của địch giết địch... Một điều nữa các chú phải luôn luôn nhớ: “Du kích là như cá, nhân dân là như nước"…

Theo nhà sử học Tăng Bá Hoành, những người làm nên “Tiếng sấm đường 5” là anh du kích, chị dân quân, chiến sĩ tự vệ, bộ đội địa phương. Với phương châm “lấy thô sơ chống hiện đại; dùng lực lượng nhỏ, thu thắng lợi lớn”, chỉ bằng những quả pháo, trái mìn tự chế hoặc cải tiến từ bom cân, đạn đại bác của địch, ta đã tạo nên "Tiếng sấm đường 5" vang rền, gây cho địch nhiều tổn thất nặng nề.

Góp phần làm nên Chiến thắng Điện Biên Phủ chấn động địa cầu, bao người con quê hương Hải Dương đã không tiếc thân mình, dâng hiến tuổi thanh xuân cho đất nước. Hải Dương có hơn 4.000 quân nhân tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ, trong đó có 402 liệt sĩ và hàng nghìn người đã trở về với những vết thương trên cơ thể. Tên tuổi nhiều anh hùng của mảnh đất Hải Dương mãi được khắc ghi vào lịch sử như: “Vua mìn đường 5” Nguyễn Văn Thòa, anh hùng Lê Văn Nổ, nữ du kích Đinh Thị Nhìn, anh hùng Đặng Đức Song, anh hùng Hà Văn Nọa…

Để tri ân những đóng góp, hy sinh của bộ đội, du kích... đã ngã xuống trong các chiến dịch đánh mìn trên tuyến đường 5 và đường sắt Hà Nội - Hải Phòng, tỉnh Hải Dương đang triển khai xây dựng công trình tượng đài “Tiếng sấm đường 5” tại xã Tuấn Việt (Kim Thành). Công trình có kinh phí dự toán trên 57,5 tỷ đồng từ nguồn ngân sách của tỉnh và nguồn xã hội hóa.

NGUYỄN THẢO