Tesla tụt doanh số, BYD trước cơ hội giành vị trí hãng xe điện số 1 toàn cầu

Cuộc đua của những gã khổng lồ

Những chiếc ô tô điện BYD đang chờ xếp lên tàu được xếp chồng lên nhau tại bến container quốc tế tại Cảng Tô Châu, phía đông tỉnh Giang Tô của Trung Quốc. Ảnh: Getty.

Thương hiệu ô tô bán chạy nhất Trung Quốc đã suýt lật đổ Tesla trong quý trước sau khi nhà máy ngừng hoạt động khiến lượng giao hàng đầu tiên của hãng xe Mỹ này sụt giảm sau hơn một năm.

BYD đã bán được 431.603 xe chạy hoàn toàn bằng điện trong ba tháng kết thúc vào ngày 30 tháng 9, tăng 23% so với quý 2/2023. Tesla đã xuất xưởng 435.059 ô tô trên toàn cầu trong quý - với khoảng cách 3.456 xe giữa hai hãng là hẹp nhất.

Taylor Ogan, giám đốc điều hành của quỹ phòng hộ Snow Bull Capital có trụ sở tại Thâm Quyến, công ty sở hữu cổ phần của cả hai nhà sản xuất ô tô, cho biết: “BYD sẽ bán được nhiều xe chở khách chạy hoàn toàn bằng điện hơn Tesla trong quý 4 này”.

Cổ phiếu của BYD đã giảm tới 3,6% tại Hong Kong vào sáng thứ Ba tuần này, phản ánh sự sụt giảm rộng hơn của chỉ số Hang Seng, chạm mức thấp nhất trong ngày kể từ tháng 11 năm 2022.

Tính cả xe hybrid, BYD có trụ sở tại Thâm Quyến đã bán được tổng cộng 822.094 xe trong một quý kỷ lục khác, giúp hãng này củng cố vị trí là thương hiệu xe hơi bán chạy nhất Trung Quốc.

Nổi tiếng với việc bán những chiếc xe giá cả phải chăng cho đại chúng, BYD đã đạt được tiến bộ trong việc mở rộng sức hấp dẫn của mình, hỗ trợ doanh số bán hàng của mình tăng vọt. Công ty đã bổ sung thêm hai thương hiệu xe điện hạng sang là Yangwang và Fang Cheng Bao để thâm nhập vào phân khúc giá 1 triệu nhân dân tệ (137.000 USD), cao hơn gấp đôi so với một số loại xe cao cấp trước đó. BYD cũng đẩy hai mẫu xe rẻ hơn, Seagull và Dolphin, xuống giá thấp hơn các đối thủ của mình.

Xuất khẩu ngày càng tăng đang hỗ trợ công ty, công ty tự sản xuất pin và chip bán dẫn, vì hướng tới doanh số bán hàng ở nước ngoài lớn hơn để bổ sung cho sự thống trị của mình ở Trung Quốc.

Theo nhà phân tích Joanne Chen của Bloomberg Intelligence, xuất khẩu chiếm 9% doanh thu quý 3 của BYD, tăng từ 5% của quý trước. Bà nói: “Đây sẽ là động lực thúc đẩy doanh số quan trọng trong năm tới khi BYD mở rộng sự hiện diện trên toàn cầu với nhiều xe điện mới hơn”.

Tuy nhiên, cả BYD và Tesla đều đang bị chính quyền châu Âu giám sát chặt chẽ, những người đã mở một cuộc điều tra về các khoản trợ cấp của Trung Quốc dành cho xe điện mà họ cho rằng đang khiến các nhà sản xuất ô tô châu Âu gặp bất lợi.

Số lượng giao hàng của Tesla đã giảm gần 20.000 chiếc so với ước tính khi hãng này chuẩn bị cho các nhà máy của mình chế tạo mẫu sedan Model 3 được làm mới và Cybertruck chưa được ra mắt. Tuy nhiên, công ty của Elon Musk đã tái khẳng định mục tiêu hàng năm là bán được 1,8 triệu xe. BYD thì đang trên đà bán được khoảng 3 triệu xe, bao gồm cả xe hybrid.

Sau khi lượng giao hàng ở Phố Wall không đạt như ước tính, nhà sản xuất ô tô đã giới thiệu lại mẫu xe thể thao đa dụng crossover mẫu Y dẫn động cầu sau cơ bản sang thị trường Mỹ với mức giá thấp hơn. Tesla cũng thực hiện một số thay đổi đối với Model Y tại Trung Quốc, mặc dù giá không thay đổi.

Sự trỗi dậy nhanh chóng của Trung Quốc trên thị trường xe điện là không thể phủ nhận, khi các thương hiệu lớn như BYD, Nio và XPeng xuất khẩu ô tô điện công nghệ cao. Việc họ tập trung vào khả năng chi trả và hệ thống truyền động điện tiên tiến khiến họ trở thành mối đe dọa đáng gờm đối với các nhà sản xuất ô tô hiện tại, bao gồm cả các thương hiệu cao cấp. Tình trạng này đã thúc đẩy EU phải hành động.

Cuộc điều tra của EU có khả năng định hình lại động lực cạnh tranh ở châu Âu, thị trường xe điện lớn thứ hai thế giới sau Trung Quốc. Cả hai bên đều có lý do để tiến hành một cách thận trọng, vì EU có thể khiến các nhà sản xuất của mình gặp nguy cơ bị trả đũa, trong khi các công ty Trung Quốc dựa vào EU như một điểm đến xuất khẩu quan trọng. Các nhà sản xuất ô tô châu Âu như BMW và Renault, vốn liên doanh với các nhà sản xuất Trung Quốc, cũng đang theo dõi chặt chẽ diễn biến.

Có lẽ điều đáng nói hơn cho tương lai là tác động mà hành động có thể xảy ra đối với Tesla và các nhà sản xuất xe điện khác có thể gây ra đối với phương tiện giao thông điện đối với người tiêu dùng châu Âu. Giá cao hơn có thể đồng nghĩa với việc họ sẽ miễn cưỡng hơn trong việc áp dụng các lựa chọn xanh hơn như xe điện của Tesla.

Giáo sư Hoekman, Giám đốc Kinh tế Toàn cầu tại Viện Đại học Châu Âu ở Florence, nói: “Mặc dù các khoản trợ cấp có thể có tác động cạnh tranh, nhưng những khoản trợ cấp này cần được cân nhắc với mục tiêu phi kinh tế quan trọng là đạt được sự trung lập về khí hậu. Quá trình chuyển đổi xanh đòi hỏi phải chuyển sang xe điện. Điều quan trọng là cuộc điều tra phải xem xét liệu việc áp thuế đối kháng làm tăng giá xe điện có phù hợp với lợi ích chung của Liên minh hay không do nhu cầu cấp thiết phải chuyển sang năng lượng tái tạo”.

Khi cuộc điều tra tiến triển, EU sẽ tham khảo ý kiến của các cơ quan hữu quan ở Trung Quốc và các công ty liên quan để xác định mức độ trợ cấp có thể ảnh hưởng đến các nhà sản xuất EU. Kết quả của cuộc điều tra này có thể có tác động đáng kể đến ngành công nghiệp xe điện toàn cầu và định hình tương lai của phương tiện di chuyển bằng điện ở châu Âu.

Vượt qua Tesla, BYD có thể chiếm lĩnh thị trường Mỹ?

Tại triển lãm ô tô Thượng Hải vào tháng 4, nỗ lực lớn nhất của BYD nhằm chiếm lĩnh thị trường toàn cầu cho xe điện giá cả phải chăng đã được công bố trong gói nhỏ nhất, với mức giá thấp nhất: một chiếc hatchback chạy bằng pin nhỏ gọn có tên Seagull được bán với giá chỉ hơn 11.000 USD.

Bill Russo, người sáng lập và giám đốc điều hành của công ty tư vấn Automobileity có trụ sở tại Thượng Hải, cho biết: “Seagull là phát súng được cả thế giới chú ý khi nói đến khả năng chi trả của xe điện”.

Năm 2023 đánh dấu thời điểm bùng nổ không chỉ của BYD mà còn của toàn bộ ngành ô tô Trung Quốc.

Theo Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc, nước này đã xuất khẩu 1,07 triệu ô tô trong quý đầu năm nay - vượt qua Nhật Bản để trở thành nhà xuất khẩu ô tô hàng đầu thế giới.

Cứ bốn chiếc xe đó thì có một chiếc chạy bằng điện. Các mẫu xe BYD hiện là mẫu xe điện bán chạy nhất tại Thái Lan, Israel, New Zealand và Singapore.

Giống như nhiều công ty công nghệ Trung Quốc trước đây, BYD nhắm đến các thị trường mới nổi đang phát triển nhanh mà không có thương hiệu địa phương mạnh. Hãng cũng làm điều tương tự với những chiếc xe chạy bằng xăng trước đó, bán khắp Nam Mỹ, Châu Phi và Trung Đông.

Giờ đây, BYD đang chạy đua để thu hút những người lái xe ở chính những thị trường này sở hữu chiếc xe điện đầu tiên của họ, xây dựng giấc mơ của mình ở hầu hết mọi nơi, ngoại trừ nước Mỹ.

Tại Thái Lan, Atto 3 chiếm gần 40% thị trường xe điện địa phương trong quý đầu năm nay. BYD đặt mục tiêu trở thành một trong những nhà bán xe điện hàng đầu ở Ấn Độ, nơi họ có nhà máy lắp ráp.

“Nếu Tesla quyết định thâm nhập vào một thị trường ở Mỹ Latinh hoặc Đông Nam Á, hãy đoán xem họ sẽ phải cạnh tranh với ai ở từng thị trường đó?”, Tu Le, người sáng lập công ty tư vấn Sino Auto Insights có trụ sở tại Bắc Kinh cho biết. “Đó là một lợi thế cho BYD”.

Nhưng là người mới cũng có nhược điểm. Tại các thị trường mục tiêu như Úc, người dùng mạng xã hội đặt câu hỏi về tuổi thọ và độ tin cậy lâu dài của các mẫu xe giá rẻ. Trong các cuộc khảo sát của J.D. Power năm 2022, BYD đã tụt hậu so với các đối thủ nước ngoài về nhiều chỉ số, bao gồm độ tin cậy và hiệu suất. Và BYD không tự mình phát triển. Trong hơn một thập kỷ, công ty đã nhận được hàng tỷ USD hỗ trợ từ chính phủ Trung Quốc.

Ngành công nghiệp xe điện từ lâu đã là ưu tiên hàng đầu của Bắc Kinh, nước này đang tìm cách hạn chế sự phụ thuộc của Trung Quốc vào nhiên liệu hóa thạch và các nhà sản xuất ô tô nước ngoài bằng cách hỗ trợ các công ty trong nước làm chủ mọi phần của chuỗi cung ứng xe điện.

Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington, đến năm 2018, chính phủ Trung Quốc đã chi gần 60 tỷ USD để đạt được quá trình chuyển đổi sang “phương tiện sử dụng năng lượng mới”.

Khi Trung Quốc trở thành nhà chế biến thống trị các khoáng chất thiết yếu dùng trong pin xe điện - 95% mangan và hơn 60% coban và lithium được xử lý ở Trung Quốc - các nhà sản xuất xe điện và pin của Trung Quốc như BYD được hưởng lợi từ các khoản trợ cấp, trợ cấp và thuế của chính phủ.

Những ưu đãi này đã thúc đẩy sự phát triển của hàng chục công ty xe điện ở Trung Quốc, tất cả đều cạnh tranh vị trí dẫn đầu trên thị trường. Cuộc chiến khốc liệt đến mức Tesla đã nhiều lần giảm giá. Các nhà phân tích dự đoán rằng Seagull của BYD sẽ mang đến sự cạnh tranh khốc liệt này cho các thị trường trên toàn thế giới.

Seagull chạy bằng pin của BYD được trưng bày tại triển lãm ô tô Thượng Hải. Chiếc xe nhỏ gọn được bán với giá chỉ hơn 11.000 USD. Ảnh: Bloomberg.

Wang thành lập BYD vào năm 1995 để sản xuất pin cho máy tính xách tay và điện thoại di động đời đầu như Motorola Razr. Hai mươi năm trước, Wang đã mua lại một công ty ô tô đang thất bại với ý tưởng sản xuất pin cho những chiếc xe đó.

Các nhà phân tích đã mô tả Wang cũng không ngừng nghỉ và đầy tham vọng như Musk. Trong chuyến tham quan nhà máy năm 2008, theo tạp chí Fortune, Wang nói với David Sokol, giám đốc điều hành tại công ty đầu tư Berkshire Hathaway của Warren Buffett, rằng trong nỗ lực sản xuất pin có thể tái chế, BYD đã phát triển chất lỏng pin không độc hại.

Sau đó, để chứng minh điều đó, Wang rót nó vào ly và uống. Sokol không tham gia. Nhưng vài tháng sau, Buffett đầu tư 230 triệu USD.

Tại Tesla, Musk tập trung vào việc biến xe điện thành một sản phẩm hào nhoáng đầy khát vọng. Nhưng tại BYD, Wang đã tăng gấp đôi hàn lượng công nghệ pin của công ty. Ông nhấn mạnh rằng pin của BYD đã trở nên hiệu quả đến mức nếu ô tô không hoạt động, công ty có thể sản xuất pin cho các đối thủ cạnh tranh. Ngày nay, BYD bán pin của mình cho cả Tesla và Ford.

“BYD luôn tự chế tạo chip, sản xuất pin và tự chế tạo chúng”, Tu Le của Sino Auto Insights cho biết.

Le cho biết, tất cả các thông báo lớn của Tesla đều xoay quanh việc công ty nắm quyền sở hữu kỹ thuật của một số bộ phận: “Trên thực tế, họ đang nói rằng họ muốn trở thành BYD.”

Tesla đã khơi dậy làn sóng quan tâm đến xe điện ở Trung Quốc vào năm 2019 khi họ khai trương Shanghai Gigafactory, tăng cường cạnh tranh giữa hàng chục công ty xe điện Trung Quốc khi doanh số bán hàng vượt mục tiêu của chính phủ.

Trong thời kỳ đại dịch, trong khi hầu hết các nhà sản xuất ô tô trên thế giới phải đối mặt với sự gián đoạn lớn trong chuỗi cung ứng thì BYD và Tesla vẫn có thể tiếp tục xuất khẩu. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế, năm ngoái, hơn 1/3 số xe điện trên thế giới được xuất khẩu từ Trung Quốc, tăng so với 1/4 của năm trước.

Khi căng thẳng giữa Bắc Kinh và Washington gia tăng và cả hai bên đều nỗ lực thúc đẩy sự phát triển của các ngành công nghệ trong nước, xe điện do Trung Quốc sản xuất phải đối mặt với nhiều rào cản khi thâm nhập thị trường Mỹ. Chúng bao gồm thuế nhập khẩu cao và khoản tín dụng thuế lên tới 7.500 USD cho người lái xe mua xe điện được lắp ráp ở Bắc Mỹ.

Trong một cuộc họp báo cáo thu nhập gần đây, Wang cho biết chiến lược mở rộng của công ty hiện nay đòi hỏi phải tránh "các quốc gia cường quốc về ô tô" như Mỹ, Đức, Nhật Bản và Hàn Quốc, nơi "rủi ro chính trị tương đối cao".

Các nhà phân tích cho rằng mức thuế cao sẽ không khiến các thương hiệu Trung Quốc rời khỏi thị trường Mỹ lâu. Tesla đã công bố vào tháng 3 rằng họ sẽ mở Gigafactory tiếp theo ở Mexico và các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc có thể làm theo, có khả năng phá vỡ các biện pháp hạn chế của Mỹ đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc bằng cách sản xuất ở Bắc Mỹ.

Steven Dyer, cựu giám đốc điều hành Ford và giám đốc điều hành tại công ty tư vấn AlixPartners có trụ sở tại Thượng Hải, nhận định: “Ngay từ đầu, các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đều muốn đến Mỹ, nhưng họ thấy điều đó thật khó khăn. Cuối cùng, bạn sẽ thấy rất nhiều xe thương hiệu Trung Quốc ở Mỹ, đó chỉ là vấn đề thời gian, nhưng trước tiên họ sẽ đến nơi nào dễ dàng hơn”.

Hoàng Lâm