Phát triển Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh trở thành nơi hội tụ nhân tài, lan tỏa tri thức, văn hóa Việt Nam

Thủ tướng Phạm Minh Chính trao Huân chương Lao động hạng Nhất tặng Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. (Ảnh: THANH GIANG)

Ngày 27/1/1995, Thủ tướng Chính phủ Võ Văn Kiệt đã ký Nghị định số 16/CP thành lập Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh (ĐHQG-HCM) với sứ mệnh là trung tâm đào tạo, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ đa ngành, đa lĩnh vực, chất lượng cao, ngang tầm khu vực, dần đạt trình độ quốc tế, giữ vai trò tiên phong, nòng cốt trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam, phục vụ đắc lực cho công cuộc đổi mới, phát triển đất nước.

Trên hành trình 30 năm xây dựng và phát triển, bằng sự bền bỉ, kiên định vượt qua khó khăn thách thức, bằng sự tận tâm, tận lực với nghề của các thế hệ thầy cô giáo, học sinh, sinh viên, ĐHQG-HCM đã đạt được những thành quả đặc biệt xuất sắc trong phát triển tổ chức, thực hiện tự chủ, đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao, nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ và phục vụ cộng đồng, đóng góp quan trọng vào quá trình hội nhập và phát triển kinh tế-xã hội chung của đất nước, đáp ứng kỳ vọng mà Đảng và Nhà nước giao phó.

Thủ tướng Phạm Minh Chính và các đồng Lãnh đạo, nguyên Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các đại biểu tham dự Lễ kỷ niệm. (Ảnh: THANH GIANG)

Tự hào từ 3 trường đại học thành viên với 3 lĩnh vực: khoa học tự nhiên, khoa học xã hội và nhân văn, kỹ thuật công nghệ, đến nay hệ thống Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh đã mở rộng thêm các lĩnh vực như: nông nghiệp, sư phạm, khoa học sức khỏe, nghệ thuật, góp phần hoàn thiện mô hình đa ngành, đa lĩnh vực, mở rộng cả về không gian khi có thêm thành viên mới ở vùng Đồng bằng Sông Cửu Long. Cơ chế tự chủ giúp đa dạng hóa nguồn lực tài chính, nổi bật là có 7 trên 8 trường đại học thành viên đã tự chủ tài chính; Quỹ phát triển Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh - mô hình quỹ đại học đầu tiên của Việt Nam, đã huy động được gần 400 tỷ đồng tài trợ giúp sinh viên vượt khó.

Với sứ mệnh đào tạo, bồi dưỡng nhân tài có kiến thức toàn diện, có trách nhiệm xã hội, có năng lực lãnh đạo và có tư duy khởi nghiệp, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh tự hào đã đào tạo và cung cấp gần 400.000 cử nhân, kỹ sư, kiến trúc sư, bác sĩ, dược sĩ, thạc sĩ, tiến sĩ; là cái nôi đào tạo, cung cấp nguồn cán bộ cấp chiến lược cho đất nước trong đó nhiều lãnh đạo giữ vị trí quan trọng của Đảng, Nhà nước, nhiều doanh nhân thành đạt, nhà khoa học đầu ngành, có uy tín trong và ngoài nước đã trưởng thành từ đây.

Một tiết mục văn nghệ được biểu diễn tại Lễ Kỷ niệm. (Ảnh: THANH GIANG)

Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh là đơn vị tiên phong thí điểm mở các ngành đào tạo mới: trí tuệ nhân tạo, khoa học dữ liệu, chip - bán dẫn, các chương trình cử nhân, kỹ sư tài năng; dẫn đầu cả nước về số chương trình được xếp hạng thế giới. Nếu như năm 2021, chỉ có 1 ngành thì năm 2025, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh đã có 17 ngành, 3 lĩnh vực được xếp hạng, trong đó có đến 14 ngành thuộc top 500 thế giới; dẫn đầu cả nước với 154 chương trình được kiểm định theo các bộ tiêu chuẩn quốc tế. Kỳ thi Đánh giá năng lực để tuyển sinh đại học với số lượng ngày càng gia tăng, đạt mức 136.004 lượt thí sinh đăng ký và được hơn 100 trường đại học, cao đẳng trong nước sử dụng để xét tuyển trong năm 2024.

Một tiết mục văn nghệ được biểu diễn tại Lễ Kỷ niệm. (Ảnh: THANH GIANG)

Với sứ mệnh nghiên cứu, phát triển, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo giải quyết các nhiệm vụ quốc gia, khu vực và thế giới, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minhtự hào là đơn vị dẫn đầu cả nước về số bài báo công bố quốc tế với dấu mốc ấn tượng gần 3.200 bài báo trong danh mục Scopus năm 2024, chiếm 13.6% tổng công bố của cả nước. Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh là đơn vị tiên phong trong nghiên cứu chuyển giao công nghệ với nhiều bằng sáng chế quốc tế, nhiều sản phẩm ứng dụng trong các lĩnh vực công nghệ sinh học, đặc biệt là tế bào gốc, kỹ thuật y sinh, trí tuệ nhân tạo, chip-bán dẫn, đạt doanh thu trung bình 250-300 tỷ mỗi năm.

Thay mặt Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Thủ tướng Phạm Minh Chính trao Huân chương Lao động hạng Nhất tặng Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh. (Ảnh: THANH GIANG)

Tại buổi lễ, thay mặt Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Thủ tướng Phạm Minh Chính trao Huân chương Lao động hạng Nhất tặng Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh.

Phát biểu ý kiến tại buổi lễ, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, trải qua những sự kiện thăng trầm trong suốt chiều dài lịch sử hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc, giáo dục luôn đồng hành, vun đắp cho nền văn hiến lâu đời của đất nước Việt Nam thân yêu của chúng ta, đóng góp to lớn cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của nhân dân ta qua các thời kỳ lịch sử…

Thủ tướng rất vui mừng khi thấy trong 30 năm qua, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh đã không ngừng phát triển lớn mạnh, đạt được những thành tựu quan trọng, khẳng định vai trò là một trong những cơ sở giáo dục đại học hàng đầu của đất nước - là nơi không chỉ truyền dạy kiến thức, nghiên cứu khoa học, mà còn tạo động lực, truyền cảm hứng cho khởi nghiệp, đổi mới, sáng tạo; xây dựng, bồi dưỡng thế hệ trẻ trí tuệ, tài năng, tự tin vươn tầm khu vực, thế giới. Thay mặt lãnh đạo Đảng và Nhà nước, Thủ tướng ghi nhận, biểu dương, đánh giá cao và nhiệt liệt chúc mừng những kết quả rất đáng tự hào mà các thế hệ thầy và trò Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh đã đạt được trong 30 năm xây dựng và phát triển, góp phần quan trọng vào thành tựu chung của đất nước.

Thủ tướng nêu rõ, đất nước ta đang bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình phát triển giàu mạnh, văn minh, thịnh vượng của dân tộc; hướng tới 2 mục tiêu chiến lược 100 năm: phấn đấu đến năm 2030 là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao. Để thực hiện thành công các mục tiêu chiến lược đó, chúng ta cần tập trung đẩy mạnh thực hiện quyết liệt, đồng bộ, hiệu quả các đột phá chiến lược, cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh, bảo đảm duy trì mức tăng trưởng cao hai con số, bền vững, liên tục trong 2 thập kỷ tới. Trong đó, xác định rõ những yếu tố then chốt, có ý nghĩa quyết định, tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng - đó là khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và nguồn nhân lực chất lượng cao.

Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu ý kiến tại buổi lễ. (Ảnh: THANH GIANG)

Đảng và Nhà nước ta luôn đặc biệt quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo tập trung nghiên cứu, hoàn thiện các cơ chế, chính sách và ưu tiên dành nguồn lực cho đào tạo nhân lực chất lượng cao - một trong 3 đột phá chiến lược, vừa có vai trò đặc biệt quan trọng, mang tính quyết định đến việc thực hiện các mục tiêu chiến lược phát triển kinh tế-xã hội, nhất là về tăng năng suất lao động, phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh. Đặc biệt, đây cũng là một yếu tố cấu thành quan trọng tạo nên môi trường đầu tư kinh doanh hấp dẫn, tăng cường thu hút đầu tư trong và ngoài nước, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững cả trong ngắn hạn, trung hạn và dài hạn.

Trong đó, gần đây nhất, Trung ương đã ban hành Kết luận số 91-KL/TW về tiếp tục đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, chỉ rõ những hạn chế của giáo dục đại học hiện nay: Giáo dục nghề nghiệp và giáo dục đại học chưa thực sự gắn với thị trường lao động, chưa đáp ứng yêu cầu nhân lực cho các ngành kinh tế mới, công nghệ cao...

Đặc biệt, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024, trong đó xác định rõ quan điểm: “Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế-xã hội, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới”.

Để thực hiện thành công những mục tiêu trên, hệ thống giáo dục đại học nói chung và Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng đóng vai trò đặc biệt quan trọng, nhất là đào tạo nhân lực trình độ cao, bồi dưỡng nhân tài, phát triển phẩm chất, năng lực tự học, tự làm giàu tri thức, sáng tạo của người học và thúc đẩy nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, góp phần tạo sự chuyển biến về chất cho nền kinh tế, tạo nền tảng vững chắc cho phát triển nhanh, bền vững.

Thủ tướng hoan nghênh, đánh giá cao và cơ bản nhất trí với tầm nhìn phát triển Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh trở thành hệ thống đại học nghiên cứu trong tốp đầu châu Á, nơi hội tụ nhân tài và lan tỏa tri thức, văn hóa Việt Nam; với 3 giá trị cốt lõi: Xuất sắc, tiên phong, chính trực trong đào tạo, nghiên cứu; Trách nhiệm, minh bạch, hiệu quả trong hoạt động; Gắn kết, phục vụ cộng đồng.

PGS.TS Vũ Hải Quân, Giám đốc Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh phát biểu ý kiến tại Lễ kỷ niệm. (Ảnh: THANH GIANG)

Thời gian tới, để đạt được tầm nhìn nêu trên và mục tiêu “phát triển Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh theo hướng trọng tâm, trọng điểm đạt trình độ tiên tiến, thuộc nhóm hàng đầu châu Á” theo Nghị quyết số 24-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển vùng Đông Nam bộ, Thủ tướng đề nghị tập trung thực hiện tốt một số nội dung trọng tâm sau:

Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo, các bộ, ngành, địa phương: tập trung tổ chức triển khai quyết liệt, đồng bộ Kết luận 91 của Bộ Chính trị, bảo đảm hiệu quả, thiết thực. Tiếp tục quan tâm, chăm lo sự nghiệp giáo dục đào tạo với phương châm “Lấy học sinh, sinh viên làm trung tâm, chủ thể - Thầy cô giáo là động lực - Nhà trường làm bệ đỡ - Gia đình là điểm tựa - Xã hội là nền tảng”.

Đẩy mạnh tự chủ gắn với nâng cao chất lượng đào tạo đại học theo hướng thực chất, đi vào chiều sâu, gắn với trách nhiệm giải trình, bảo đảm công khai, minh bạch. Tập trung rà soát, hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách, quy định pháp luật và ưu tiên đầu tư nâng cao tiềm lực, nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo trong các cơ sở giáo dục đại học theo hướng tạo thuận lợi, tháo gỡ các nút thắt, rào cản, tính đến đặc thù về độ trễ và rủi ro trong nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo. Có cơ chế, chính sách ưu đãi, khuyến khích thương mại hóa kết quả nghiên cứu và hợp tác nghiên cứu, triển khai giữa các cơ sở giáo dục đại học, viện nghiên cứu, nhà nghiên cứu với doanh nghiệp.

Ưu tiên phân bổ chi ngân sách nhà nước cho sự nghiệp khoa học công nghệ tương xứng với năng lực và kết quả hoạt động khoa học công nghệ của các cơ sở giáo dục đại học.Thực hiện quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học và sư phạm, cơ sở giáo dục nghề nghiệp, bảo đảm hiệu quả, phù hợp với mục tiêu phát triển của các vùng kinh tế-xã hội và của cả nước. Rà soát, ưu tiên bố trí đủ quỹ đất để xây dựng cơ sở giáo dục, trong đó có các cơ sở giáo dục đại học trên địa bàn.

Đối với Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, nỗ lực phấn đấu để thực hiện thành công mục tiêu: đến năm 2030 thuộc nhóm 100 cơ sở giáo dục đại học hàng đầu châu Á. Tập trung xây dựng và vận hành mô hình quản trị đại học trên nền tảng số, đảm bảo tự chủ đại học, phát huy sức mạnh hệ thống đại học đa ngành, đa lĩnh vực; phát triển thành một hệ sinh thái giáo dục-khoa học-công nghệ-quản lý hàng đầu Việt Nam. Phát huy vai trò là một trụ cột quan trọng, tiên phong triển khai thực hiện Kết luận số 91 của Trung ương, Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị và các Nghị quyết khác liên quan ngành giáo dục và đào tạo…

Đẩy mạnh tuyển chọn và đào tạo, bồi dưỡng tài năng xuất sắc, học sinh giỏi, sinh viên, học viên chương trình tài năng các ngành khoa học cơ bản, thúc đẩy nghiên cứu khoa học cơ bản - là những thế mạnh của Việt Nam. Trong đó, đến năm 2030, đào tạo 1.800 cử nhân, 500 thạc sĩ, tiến sĩ ngành thiết kế vi mạch; đào tạo chuyển đổi, cấp chứng chỉ cho khoảng 15.000 cử nhân nhóm ngành công nghệ vi mạch bán dẫn; đào tạo 20.000 cử nhân, 2.300 thạc sĩ, tiến sĩ nhóm ngành Công nghệ thông tin, Trí tuệ nhân tạo; đào tạo 1.600 cử nhân; 600 thạc sĩ, tiến sĩ nhóm ngành Công nghệ sinh học.

Chú trọng thu hút, trọng dụng và phát triển đội ngũ nhà khoa học, nhất là các nhà khoa học đầu ngành, nhà khoa học trẻ xuất sắc, thu hút các nhà khoa học các nước, nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài về đóng góp cho Đại học. Tập trung xây dựng, triển khai chương trình đào tạo, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo trong các lĩnh vực: công nghệ bán dẫn, sinh học, chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo thuộc nhóm hàng đầu châu Á.

Thủ tướng đề nghị Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh thực hiện tốt “3 Tiên phong”: Tiên phong trong đổi mới tư duy, phương pháp luận, cách tiếp cận giải quyết vấn đề thực tiễn đặt ra trên tinh thần nhìn xa, trông rộng, nghĩ sâu, làm lớn, coi trọng thời gian, trí tuệ, sự quyết đoán; Tiên phong trong đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực chất lượng cao, nghiên cứu khoa học, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức…, tập trung các ngành mới nổi; Tiên phong trong giữ gìn bản sắc, giá trị cốt lõi và những mục tiêu đã đề ra góp phần cho sự nghiệp giáo dục đào tạo của cả nước theo đúng sự chỉ đạo của Đảng và mong muốn của nhân dân.

Để tạo mọi điều kiện thuận lợi cho Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh thực hiện sứ mệnh, tầm nhìn, mục tiêu đề ra, Thủ tướng yêu cầu:

Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì cùng các cơ quan liên quan và 2 Đại học Quốc gia khẩn trương hoàn thiện, trình Chính phủ ban hành Nghị định mới về Đại học quốc gia. Trong đó, xác định rõ: trao quyền tự chủ cao; có cơ chế, chính sách vượt trội về thu hút nhân tài, tuyển dụng các giảng viên, nhà khoa học từ các trường đại học hàng đầu thế giới; thu hút hiệu quả nguồn lực đầu tư từ các tổ chức quốc tế, trong nước...

Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh, Ủy ban nhân dân tỉnh Bình Dương cùng các bộ, ngành, cơ quan liên quan hỗ trợ Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh tháo gỡ ngay các vướng mắc về tài chính, quy hoạch, giải phóng mặt bằng, thủ tục hành chính... để sớm hoàn thành giai đoạn 2 của Khu đô thị Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh hơn 640ha.

Đối với các thầy, cô giáo Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh: Thủ tướng đề nghị mỗi thầy giáo, mỗi cô giáo hãy là tấm gương sáng về rèn đức-luyện tài, yêu nghề-yêu người; không ngừng rèn luyện, tích lũy kiến thức, kinh nghiệm, nâng cao trình độ chuyên môn; năng động, sáng tạo, ứng dụng khoa học công nghệ, có cách tiếp cận mới trong dạy và học; để mỗi tiết học thực sự bổ ích và lý thú, để mỗi ngày học thực sự là ngày vui.

Các cháu học sinh, sinh viên phát huy thật tốt vai trò là trung tâm, là chủ thể, là những chủ nhân tương lai của đất nước; luôn nuôi dưỡng ý chí vươn lên, hoài bão, ước mơ, khát vọng cống hiến, trở thành những công dân tốt, có ích cho xã hội, đóng góp cho đất nước…

Thủ tướng đề nghị Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, tiên phong xuất sắc trong đổi mới tư duy, phương pháp luận giải quyết các vấn đề đặt ra; tiên phong xuất sắc trong nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số trong kỷ nguyên thông minh; tiên phong xuất sắc trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước; củng cố giá trị bản sắc văn hóa, đoàn kết, phục vụ cộng đồng.

THANH GIANG - MAI HUYÊN