Đường sắt tốc độ cao trục Bắc - Nam: Làm rõ phương án chở khách kết hợp vận tải hàng hóa

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì phiên họp thứ hai của Ban Chỉ đạo xây dựng, thực hiện Đề án chủ trương đầu tư đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam và các dự án đường sắt quan trọng quốc gia - Ảnh: VGP/Minh Khôi

Ngày 26/3, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà chủ trì phiên họp thứ hai của Ban Chỉ đạo xây dựng, thực hiện Đề án chủ trương đầu tư đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam và các dự án đường sắt quan trọng quốc gia. Dự cuộc họp có Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thắng, Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Danh Huy, lãnh đạo các bộ, ngành liên quan và các chuyên gia, nhà khoa học.

Tại phiên họp, các đại biểu tập trung trao đổi, thảo luận một số nội dung lớn của đề án: tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam có kết hợp vận tải hành khách và hàng hóa hay không; giải pháp công nghệ, tốc độ phù hợp và kinh nghiệm phát triển của các nước; lộ trình triển khai, các đoạn tuyến ưu tiên...

Theo báo cáo của Bộ GTVT, tuyến đường sắt tốc độ cao có tốc độ thiết kế 350 km/h, vận tải hành khách và vận tải hàng hóa khi có nhu cầu; còn tuyến đường sắt hiện hữu sẽ chuyển sang phục vụ vận tải hàng hóa. Bộ GTVT và các cơ quan liên quan cũng đã rà soát, cập nhật hoàn thiện phương án huy động nguồn vốn, đánh giá tác động nợ công; đề án phát triển nguồn nhân lực; định hướng phát triển công nghiệp đường sắt…

Về tác động của dự án đến nền kinh tế, Bộ GTVT đã phối hợp với Tổng cục Thống kê đánh giá tác động cho thấy dự án có thể đóng góp khoảng 1% tăng trưởng GDP mỗi năm trong giai đoạn 2025 - 2037.

Sau khi nghe các ý kiến các chuyên gia, nhà khoa học, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu Bộ GTVT tiếp tục tiếp thu, giải trình, làm rõ các ý kiến được nêu tại phiên họp, hoàn thiện phương án đầu tư các tuyến đường sắt tốc độ cao bảo đảm đồng bộ, thống nhất quy chuẩn, tiêu chuẩn từ thiết kế, hạ tầng, phương tiện, hệ thống thông tin, điều hành…

Trong đó, Phó Thủ tướng lưu ý phải giữ lại các nhà ga trung tâm ở các đô thị lớn mang tính biểu tượng, đồng thời bảo đảm hành lang an toàn bằng cách kết hợp với tuyến đi trên cao, đi ngầm.

Phó Thủ tướng cũng đề nghị Bộ GTVT làm rõ hiệu quả kinh tế, công nghệ, kỹ thuật và kinh nghiệm vận hành đường sắt tốc độ cao kết hợp vận tải hành khách với hàng hóa trên thế giới; phương án huy động nguồn vốn, phân kỳ đầu tư; mô hình tổ chức bộ máy quản lý, vận hành đồng bộ, thống nhất; phương án tiếp nhận, chuyển giao kỹ thuật, công nghệ tiến tới làm chủ và xây dựng ngành công nghiệp đường sắt trong nước…

Trước đó, đề cập những khó khăn khi lập dự án, Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Danh Huy cho biết, các dự án đường sắt quan trọng quốc gia có quy mô lớn, tiêu chuẩn kỹ thuật phức tạp, đi qua nhiều địa phương nên cần xem xét cẩn trọng, kỹ lưỡng, công tác chuẩn bị đầu tư mất nhiều thời gian, cần sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ngành, địa phương.

Công nghiệp đường sắt trong nước chưa sản xuất được phương tiện, thiết bị, linh kiện, phụ tùng cho đường sắt nói chung. Nguồn nhân lực chưa tiếp cận với trình độ quản lý, kỹ thuật tiên tiến; thiếu chuyên gia về đường sắt...

"Các dự án đường sắt mang lại hiệu quả lớn về mặt kinh tế nhưng hiệu quả tài chính dự án không cao, nên ngân sách nhà nước cần giữ vai trò chủ đạo và ưu tiên bố trí nguồn lực để đầu tư", Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy đề xuất.

Một tuyến đường sắt tốc độ cao tại Trung Quốc - Ảnh internet

Góp ý về mục tiêu vận tải của tuyến đường sắt tốc độ cao, GS.TS. Lã Ngọc Khuê, nguyên Thứ trưởng Bộ GTVT cho rằng, ngoài mục tiêu vận tải hành khách, tuyến đường sắt tốc độ cao phải tăng thị phần vận tải hàng hóa đường dài. Có như vậy mới giảm chi phí logistics và "dứt khoát phải liên thông với các tuyến đường sắt quốc tế".

Còn TS. Lê Xuân Nghĩa cho rằng, trong tương lai, việc đánh thuế carbon sẽ làm tăng mạnh chi phí vận tải đường bộ, đường thủy, hàng không, trong khi đây sẽ là ưu thế của vận tải đường sắt chặng dài.

Trong khi đó, TS. Nguyễn Văn Phúc, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội bày tỏ, "kỹ thuật, công nghệ chúng ta còn phụ thuộc bên ngoài, nên cái chủ động được chính là cơ chế, chính sách để huy động được nguồn lực, đột phá về cách làm".

Còn ông Vương Đình Khánh, nguyên Phó Tổng giám đốc Tổng công ty Đường sắt VN đề nghị, song song với lộ trình triển khai dự án đường sắt tốc tộ cao, cần tính toán kỹ phương án đưa toàn bộ tuyến đường sắt hiện hữu chỉ phục vụ chạy tàu hàng; đầu tư cho công nghiệp đường sắt, nhất là chế tạo đầu máy, toa xe.

Bộ GTVT cho biết, bên cạnh việc thực hiện cải tạo, nâng cấp để khai thác hiệu quả các tuyến đường sắt hiện có, Ban Quản lý dự án đường sắt đang triển khai các bước chuẩn bị đầu tư các dự án đường sắt thuộc tiêu chí dự án quan trọng quốc gia: Tuyến Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng nằm trên hành lang kinh tế Đông - Tây; Ngọc Hồi (Thanh Trì, Hà Nội) – Thạch Lỗi (Đông Anh, Hà Nội) kết nối các tuyến đường sắt đi phía Nam và phía Bắc;

Tuyến TP. HCM – Cần Thơ kết nối TP. HCM với các tỉnh miền Tây Nam Bộ; Thủ Thiêm – Long Thành kết nối TP. HCM với Cảng hàng không Long Thành; Biên Hòa – Vũng Tàu kết nối các tỉnh Đông Nam Bộ với TP. HCM, cảng biển khu vực Cái Mép – Thị Vải.

Hồng Xiêm