ĐBQH nói gì trước một số doanh nghiệp Việt đề xuất làm đường sắt tốc độ cao trục Bắc – Nam?

Mở ra cơ hội cho các nhà đầu tư trong nước

Vừa qua, tại Kỳ họp thứ 9, Chính phủ trình Quốc hội dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) nhằm tiếp tục thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng và nhà nước về chính sách phát triển đường sắt hiện đại, đồng bộ, bền vững, có trọng tâm, trọng điểm.

Trước đó, tại Kỳ họp thứ 8 (tháng 11/2024), Quốc hội cũng đã thông qua Nghị quyết đầu dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam với số vốn hơn 1,7 triệu tỷ đồng (tương đương 67,3 tỷ USD), mục tiêu phấn đấu cơ bản hoàn thành dự án vào năm 2035.

Việc xây dựng đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam thời gian qua cũng đã nhận được sự quan tâm của đông đảo người dân, đặc biệt gần đây có 1 số doanh nghiệp tư nhân đề xuất với Chính phủ để xây dựng tuyến đường sắt này.

ĐBQH Hoàng Văn Cường chia sẻ bên hành lang Quốc hội: Ảnh: Lê Bảo.

Chia sẻ bên hành lang Quốc hội xung quanh vấn đề này, ĐBQH Hoàng Văn Cường – Đoàn ĐBQH TP Hà Nội nhấn mạnh, đường sắt là hạ tầng giao thông xương sống, là tài sản quốc gia, đầu tư phát triển hạ tầng đường sắt từ trước đến nay chủ yếu theo hình thức đầu tư công hoặc đầu tư PPP, chưa có quy định về đầu tư tư.

Mặt khác cũng chưa có các quy định riêng để ràng buộc những công trình này phải được đầu tư bởi các nhà đầu tư trong nước, sử dụng những thiết bị trong nước để khuyến khích doanh nghiệp trong nước đầu tư và nội địa hóa ngành công nghiệp sản xuất vật liệu, thiết bị phục vụ công trình giao thông đường sắt.

Do đó, theo ông Cường, hiện Việt Nam đang xúc tiến dự án đường sắt tốc độ cao cùng chủ trương phát triển công nghiệp đường sắt, về mặt pháp luật cần có sự thay đổi nếu đưa tư nhân tham gia theo hướng: Mở ra cơ hội cho các nhà đầu tư trong nước.

Tuy nhiên, vị đại biểu Đoàn TP Hà Nội cho rằng, dù tư nhân làm thì công trình vẫn mang tính trọng điểm quốc gia, nằm trong sự kiểm soát của nhà nước, do nhà nước chi phối, điều hành. Muốn làm được điều đó, Việt Nam cần có tiêu chuẩn kỹ thuật để các nhà đầu tư (trong và ngoài nước) muốn tham gia thì buộc phải tuân thủ.

Cần có cơ chế giám sát chặt

Bày tỏ quan điểm về các doanh nghiệp Việt tham gia vào dự án đường sắt tốc độ cao, theo ông Cường, đó là minh chứng các doanh nghiệp trong nước có đủ khả năng để trở thành trụ cột trong phát triển hạ tầng trong nước, không lệ thuộc vào nước ngoài.

Ông Cường cho hay: "Đây là điều đáng mừng, có thể thấy rõ tiềm năng để hiện thực hóa chủ trương nội địa hóa và phát triển ngành công nghiệp đường sắt. Mặt khác khi có nhiều nhà đầu tư sẵn sàng tham gia sẽ tạo cơ hội cho Chính phủ xem xét, lựa chọn được nhà đầu tư có năng lực, đủ khả năng làm chủ dự án".

Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam với số vốn hơn 1,7 triệu tỷ đồng (tương đương 67,3 tỷ USD), phấn đấu cơ bản hoàn thành dự án vào năm 2035. Ảnh do AI thực hiện.

Tuy nhiên, theo vị đại biểu TP Hà Nội, để hạn chế rủi ro khi Nhà nước cho vay hoặc bảo lãnh cho vay để doanh nghiệp tư nhân thực hiện dự án thì cần có cơ chế giám sát dòng tiền đi về đâu, giải ngân vào việc gì, có đúng phục vụ cho dự án đường sắt hay lợi dụng để đưa vào lĩnh vực khác.

Thậm chí, Nhà nước có thể giải ngân vốn chậm hơn, yêu cầu doanh nghiệp ứng trước một khoản 20-30% trong đặt hàng, giao kết với nhà cung cấp nhập thiết bị, công nghệ phục vụ dự án, khi hàng sẵn sàng chuyển về, Nhà nước sẽ thanh toán phần còn lại. Khi đó, nếu hợp đồng không thể thực hiện, rủi ro sẽ thuộc về doanh nghiệp, không phải Nhà nước.

Với các dự án đường sắt có sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân, đòi hỏi cần có hình thức đầu tư mới, phải xác định sản phẩm tạo ra mang tính đồng sở hữu. Dự án đi vào vận hành thuộc quyền quyết định của Nhà nước, doanh nghiệp tư nhân phải tuân thủ các điều kiện đặt ra, nếu không sẽ mất quyền vận hành.

Đối với việc khai thác quỹ đất xung quanh hạ tầng đường sắt (phát triển TOD), ông cho rằng Luật Đường sắt không điều tiết việc sử dụng đất quanh khu vực đường sắt mà thuộc về Luật Đất đai, Luật Xây dựng…

ĐBQH kiến nghị xử lý dứt điểm, không để quảng cáo sai, hàng giả, hàng nhái ‘nhờn luật’ | SKĐS

Lê Bảo