Chuyển dịch năng lượng: Hành trình đồng hành giữa nhà nước và người dân

Lan tỏa nhận thức chuyển dịch năng lượng

Sáng 24/6, Chương trình Liên minh Đối tác chuyển dịch năng lượng Đông Nam Á (ETP) thuộc Văn phòng Dịch vụ Dự án Liên Hợp Quốc (UNOPS), phối hợp với Vụ Tài chính - Kinh tế ngành (Bộ Tài chính) tổ chức hội thảo tổng kết “Chương trình truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về chuyển dịch năng lượng”.

Quang cảnh sự kiện. Ảnh: Thanh Tuấn

Khởi động từ tháng 4/2024 và triển khai trong vòng 15 tháng, chương trình hướng tới mục tiêu cung cấp cho công chứng những kiến thức và kỹ năng thiết yếu để có thể chủ động tham gia và đóng góp vào quá trình hiện thực hóa chính sách chuyển dịch năng lượng tại Việt Nam, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Đến nay, chương trình đã hoàn tất với một hệ thống các sản phẩm truyền thông đa dạng để có thể tiếp cận nhiều nhóm đối tượng công chúng khác nhau, được đăng tải và phát sóng trên các nền tảng báo điện tử, truyền hình quốc gia và địa phương, cũng như các mạng xã hội phổ biến.

Hội thảo tổng kết chương trình được tổ chức nhằm đánh giá kết quả và tác động của các sản phẩm truyền thông đối với nhận thức của công chúng trong quá trình chuyển dịch năng lượng tại Việt Nam.

Phát biểu tại sự kiện, nhà báo Hoàng Dự, Trưởng nhóm tư vấn Chương trình truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về chuyển dịch năng lượng cho biết: Chương trình truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về chuyển dịch năng lượng là sáng kiến thiết thực và kịp thời, được triển khai trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực hiện thực hóa các cam kết quốc tế về khí hậu, đặc biệt là mục tiêu đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Nhà báo Hoàng Dự, Trưởng nhóm tư vấn Chương trình truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về chuyển dịch năng lượng. Ảnh: Thanh Tuấn

"Trong tiến trình này, việc thúc đẩy nhận thức, thay đổi hành vi và huy động sự tham gia chủ động của toàn xã hội là yếu tố then chốt để tạo nên sự thay đổi bền vững. Ngay từ đầu, dự án được định hưởng không chỉ đơn thuần là một chiến dịch truyền thông cung cấp thông tin, mà còn là tiến trình đối thoại hai chiều giữa nhà nước, các tổ chức, chuyên gia và đông đảo người dân nhằm truyền cảm hứng, nâng cao hiểu biết và kiến tạo sự đồng thuận xã hội đối với tiến trình chuyển dịch năng lượng", nhà báo Hoàng Dự bày tỏ.

Bứt phá năng lượng tái tạo

Tại sự kiện, TS.Lê Xuân Nghĩa, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tiền tệ của Chính phủ đã trình bày tham luận với chủ đề “Cơ hội và thách thức trong phát triển năng lượng tái tạo tại Việt Nam trong bối cảnh điều chỉnh Quy hoạch điện VIII”.

Theo TS.Lê Xuân Nghĩa, điều chỉnh Quy hoạch điện VIII (Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050) được công bố là một bước tiến quan trọng trong chiến lược phát triển năng lượng bền vững của Việt Nam, với những mục tiêu tham vọng, cơ hội lớn, nhưng cũng đầy thách thức.

Với nhu cầu điện dự báo tăng trưởng mạnh mẽ do sự phát triển kinh tế và công nghiệp hóa, quy hoạch này đặt trọng tâm vào việc mở rộng các nguồn năng lượng tái tạo để đáp ứng nhu cầu năng lượng sạch và bền vững. Các mục tiêu cụ thể giai đoạn 2026 - 2030 bao gồm: Điện mặt trời; điện gió và các nguồn điện khác…

“Những mục tiêu này không chỉ thể hiện quyết tâm chuyển dịch năng lượng xanh mà còn phản ánh tầm nhìn dài hạn của Việt Nam trong việc giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, hướng tới một hệ thống năng lượng linh hoạt và hiện đại”, TS.Lê Xuân Nghĩa nhấn mạnh.

TS.Lê Xuân Nghĩa cho rằng, điều chỉnh Quy hoạch điện VIII mang lại nhiều cơ hội chiến lược cho ngành năng lượng Việt Nam. Về quy mô đầu tư mở rộng, với tổng công suất điện mặt trời và điện gió dự kiến tăng gấp 3 - 5 lần trong 5 năm tới, Việt Nam đang trở thành điểm đến hấp dẫn cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Theo phụ lục của Quy hoạch điện VIII, tổng công suất điện mặt trời đến năm 2030 đạt 58.887 MW (bao gồm 25.229 MW ĐMT mái nhà), trong đó miền Bắc chiếm 30.630 MW, miền Trung 16.100 MW, và miền Nam 12.157 MW.

Về phát triển các loại hình mới theo TS. Lê Xuân Nghĩa, sự mở rộng của các dịch vụ phụ trợ như pin lưu trữ, nguồn linh hoạt, và thủy điện tích năng là một bước đột phá. Các loại hình này không chỉ đảm bảo vận hành ổn định các nguồn năng lượng tái tạo “thất thường” như điện mặt trời và điện gió mà còn tạo ra một thị trường mới cho các công nghệ tiên tiến.

TS. Lê Xuân Nghĩa, thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tiền tệ của Chính phủ. Ảnh: Thanh Tuấn

“Đặc biệt, pin lưu trữ tăng từ 300 MW trong Quy hoạch điện VIII lên 10.000 - 16.270 MW, mở ra cơ hội cho các doanh nghiệp công nghệ cao tham gia vào chuỗi cung ứng và triển khai dự án”, TS. Lê Xuân Nghĩa nói.

Cũng theo TS. Lê Xuân Nghĩa, việc ưu tiên phát triển điện mặt trời tại miền Bắc, giúp giảm áp lực truyền tải điện từ miền Trung và miền Nam. Các dự án điện mặt trời nổi trên hồ thủy điện và thủy lợi là giải pháp thông minh, tận dụng lưới điện sẵn có, không chiếm dụng quỹ đất, đồng thời tăng hiệu quả vận hành khi kết hợp hai loại hình nhà máy.

Tuy nhiên, TS. Lê Xuân Nghĩa cũng nhận định, bên cạnh những cơ hội, Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức trong việc thực hiện Quy hoạch điện VIII. Theo đó, với quy mô công suất lớn, ước tính sẽ có khoảng 600 - 1.100 dự án điện mặt trời và 400 - 640 dự án điện gió được triển khai trong 5 năm tới, dựa trên quy mô trung bình 50 MW/dự án.

Khối lượng công việc từ đấu thầu, phê duyệt chủ trương đầu tư, thương thảo hợp đồng mua bán điện, đến giám sát và vận hành thương mại đòi hỏi nguồn nhân lực và năng lực quản lý vượt trội. Đây là thách thức lớn đối với các địa phương, Tập đoàn Điện lực Việt Nam và các cơ quan liên quan.

Để tận dụng cơ hội và vượt qua thách thức, TS.Lê Xuân Nghĩa đề xuất một số giải pháp, cụ thể: Thứ nhất, xây dựng kế hoạch thực hiện chi tiết. Sau điều chỉnh Quy hoạch điện VIII, cần sớm ban hành kế hoạch thực hiện quy hoạch, xác định rõ tiến độ từng dự án theo năm (2027, 2028) và theo địa phương. Điều này giúp tránh nguy cơ thiếu điện ngắn hạn, đặc biệt khi nhiều dự án điện trong quá khứ bị chậm tiến độ. Kế hoạch thực hiện cần tập trung vào các giải pháp đột phá trong 2 - 3 năm tới, như hoàn thiện khung pháp lý và cơ chế khuyến khích đầu tư tư nhân.

Thứ hai, đầu tư lưới điện đồng bộ và chia sẻ trách nhiệm. Các nhà đầu tư năng lượng tái tạo cần tham gia xây dựng lưới điện đấu nối từ điểm dự án đến hệ thống, giảm gánh nặng cho các công ty điện lực nhà nước. Đồng thời, Chính phủ cần hỗ trợ các đơn vị đầu tư lưới bằng các chính sách ưu đãi vốn hoặc cơ chế chia sẻ chi phí. Việc đồng bộ hóa lưới điện là yếu tố sống còn để tích hợp hiệu quả các nguồn năng lượng tái tạo.

Thứ ba, tăng cường hợp tác quốc tế. Việt Nam cần tận dụng các cam kết quốc tế, như Hiệp định Đối tác Chuyển dịch Năng lượng Công bằng (JETP), để thu hút vốn, công nghệ, và kinh nghiệm từ các đối tác phát triển. Hợp tác với các tổ chức tài chính quốc tế cũng sẽ giúp giảm áp lực tài chính trong nước.

Sự kiện được kỳ vọng sẽ là diễn đàn đa chiều, nơi các nhà hoạch định chính sách, các chuyên gia, đại diện doanh nghiệp, tổ chức trong nước và quốc tế cùng nhau chia sẻ, thảo luận về vai trò của truyền thông chính sách trong việc thúc đẩy những thói quen sử dụng năng lượng bền vững; chiến lược về chuyển đổi năng lượng, đầu tư và phát triển các nguồn năng lượng mới của Việt Nam; Kinh nghiệm quốc tế và giải pháp thúc đẩy nhanh quá trình chuyển đổi và phát triển các ngành năng lượng mới.

Thanh Bình