Bệnh tay chân miệng ở trẻ em: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách điều trị

Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm thường gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt dưới 5 tuổi. Bệnh này lây lan nhanh qua tiếp xúc hằng ngày và có thể gây ra những triệu chứng khó chịu cho trẻ. Đa số trường hợp nhẹ có thể tự khỏi. Tuy vậy, trong bài viết trên website Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, nếu tay chân miệng không phát hiện sớm và chăm sóc đúng cách, bệnh có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm.

Tay chân miệng là gì?

Tay chân miệng là bệnh truyền nhiễm do virus gây ra. Virus gây bệnh thường tấn công niêm mạc miệng, da bàn tay, bàn chân, và đôi khi ở mông, đầu gối. Bệnh có thể xảy ra quanh năm nhưng thường gia tăng vào mùa xuân hè hoặc những tháng giao mùa. Trong nhiều trường hợp, bệnh nhẹ và trẻ tự hồi phục sau vài ngày nếu được chăm sóc tốt và theo dõi kỹ.

Virus gây bệnh tay chân miệng thường tấn công niêm mạc miệng, da bàn tay, bàn chân, và đôi khi ở mông, đầu gối.

Nguyên nhân gây tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng do các chủng virus đường ruột gây ra, bao gồm:

- Virus Coxsackie 16 (CVA16) là một trong những chủng virus phổ biến. Virus CVA16 thường gây các triệu chứng bệnh nhẹ trên da và niêm mạc, trẻ sẽ tự khỏi sau 7-10 ngày nếu được chăm sóc đúng cách.

- Coxsackievirus A6 (CVA6): Virus này ít gặp hơn CVA16 nhưng có thể gây tổn thương da rõ hơn, mụn nước lan rộng.

- Enterovirus 71 (EV-A71): Đây là chủng virus ít gặp nhất nhưng cũng là virus nguy hiểm nhất. Hầu hết các trường hợp bị nhiễm EV-A71 đều diễn biến nhanh và nặng nếu virus lan vào hệ thần kinh trung ương, tim mạch hoặc hô hấp.

Bệnh tay chân miệng lây nhiễm bằng cách nào?

Bệnh tay chân miệng có thể lây truyền dễ dàng từ người này sang người khác qua:

- Tiếp xúc trực tiếp với dịch từ mụn nước, nước bọt, chất tiết mũi, phân người bệnh

- Tiếp xúc với đồ vật bị nhiễm virus (muỗng, ly, đồ chơi, khăn)

- Hít phải các giọt bắn khi người bệnh ho, hắt hơi.

Do virus có thể lây lan ngay cả khi trẻ chưa có triệu chứng rõ rệt cũng như trong thời gian hồi phục. Vì virus vẫn có thể tồn tại trong phân, dịch tiết của trẻ vài tuần sau khi hết bệnh.

Các vết mụn nước xuất hiện ở miệng, tay, chân rất nhiều.

Triệu chứng của bệnh tay chân miệng

Triệu chứng của tay chân miệng thường xuất hiện khoảng 3-7 ngày sau khi nhiễm virus (giai đoạn ủ bệnh). Một số biểu hiện thường gặp:

- Sốt, thường nhẹ hoặc vừa phải, làm trẻ mệt mỏi, biếng ăn.

- Loét miệng (niêm mạc miệng, lưỡi, má trong, vòm miệng): ban đầu là các chấm đỏ, sau đó thành mụn nước và loét, gây đau khi ăn uống.

- Phát ban, nốt mụn nước trên da: thường xuất hiện ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, kẽ ngón, đầu gối, mông, khuỷu tay.

- Trẻ có thể mệt mỏi, quấy khóc, đau họng, chán ăn, bỏ bú hoặc uống ít nước hơn bình thường.

- Trong một số trường hợp, có thể thấy nôn, tiêu chảy nhẹ, hoặc ho nhẹ (thường không phải triệu chứng chính).

Cách điều trị và chăm sóc trẻ bị tay chân miệng

Hiện nay chưa có thuốc đặc trị tay chân miệng. Mục tiêu của việc điều trị là hỗ trợ, giảm triệu chứng và theo dõi để kịp thời phát hiện biến chứng.

Chăm sóc tại nhà (thể nhẹ)

- Cách ly trẻ để hạn chế lây lan (trẻ nên nghỉ học, hạn chế tiếp xúc)

- Cho trẻ uống đủ nước (nước, dung dịch oresol, sữa nếu phù hợp) để tránh mất nước

- Cho ăn thức ăn mềm, nguội, dễ nuốt (cháo, súp, trái cây mềm) để giảm đau khi nuốt

- Hạ sốt, giảm đau, giảm ngứa: theo đúng liều bác sĩ hoặc hướng dẫn (không dùng aspirin)

- Súc miệng bằng nước muối sinh lý để làm dịu niêm mạc miệng; bôi thuốc giảm rát theo chỉ định của bác sĩ

- Vệ sinh da: không làm vỡ mụn nước, giữ da khô sạch; có thể bôi dung dịch sát khuẩn nhẹ nếu cần

- Theo dõi sát các dấu hiệu nặng, nếu xuất hiện bất thường phải đưa trẻ đi bệnh viện ngay

Cho trẻ ăn đồ mềm, nguội trong thời gian bị bệnh.

Điều trị tại cơ sở y tế (ở thể nặng)

Trẻ bị tay chân miệng có dấu hiệu sau cần được đưa đến cơ sở y tế để theo dõi và hỗ trợ:

- Sốt cao ≥ 39 độ C.

- Thở nhanh, khó thở.

- Giật mình, lừ đừ, run chi, quấy khóc, bứt rứt khó ngủ, nôn nhiều.

- Đi loạng choạng.

- Da nổi vân tím, vã mồ hôi, tay chân lạnh.

- Co giật, hôn mê.

Việc trang bị kiến thức đúng và đủ về bệnh tay chân miệng giúp phụ huynh bình tĩnh ứng phó, tránh tâm lý hoang mang hoặc chủ quan. Khi chủ động theo dõi và xử trí đúng lúc, chúng ta không chỉ bảo vệ sức khỏe cho con mà còn góp phần hạn chế sự lây lan trong cộng đồng.

Yến Nguyễn (tổng hợp)