Vì sao đàn cá voi sát thủ đâm chìm du thuyền ở eo biển Gibraltar

Khoảnh khắc cá voi sát thủ tấn công du thuyền Một du thuyền tham gia Ocean Race đã chạm trán với cá voi sát thủ trên đường tiếp cận eo biển Gibraltar hôm 22/6, nhưng may mắn không thiệt hại về người hoặc tài sản.

Các nhà nghiên cứu đang cố gắng tìm hiểu lý do tại sao một nhóm cá voi sát thủ quanh eo biển Gibraltar lại có sở thích va chạm, đẩy và chuyển hướng tàu thuyền, thậm chí tấn công bánh lái.

Họ nghi ngờ đó có thể là sở thích mới kỳ lạ của những con cá voi sát thủ non. Theo các nhà khoa học, đó cũng có thể là dấu hiệu của sự căng thẳng do trải nghiệm tiếp xúc trước đây với tàu thuyền.

“Cá voi sát thủ là loài động vật tò mò, rất thông minh và nhạy bén”, Deborah Giles, giám đốc khoa học và nghiên cứu của tổ chức phi lợi nhuận Wild Orca, cho biết. “Chúng thích tương tác với mọi thứ trong môi trường của chúng”.

Theo bà, chúng phát triển những sở thích kỳ lạ nhất thời, hoặc một hành vi và lan truyền trong đàn, nhưng sau đó lại quên đi.

“Chúng tôi đang chờ đến lúc đó, khi cá voi sát thủ mất hứng thú”, bà cho biết.

Các nhà khoa học ghi nhận một số vụ cá voi sát thủ đâm hoặc phá hỏng tàu thuyền. Ảnh: TNS.

Các vụ va chạm

Hôm 15/6, ba con cá voi sát thủ đã tấn công hai chiếc thuyền buồm trong cuộc thi chèo thuyền đường dài ở Đại Tây Dương, phía tây Gibraltar. Những con cá voi sát thủ đen trắng xô mạnh vào thuyền và huých vào bánh lái bên dưới. Thủy thủ đoàn cho biết một con đã đâm vào thuyền nhưng không gây ra thiệt hại nào.

Cuộc đụng độ buộc thủy thủ đoàn phải hạ buồm và tăng cường tạo ra tiếng động lớn nhằm xua đuổi chúng.

Có khoảng 50.000 con cá voi sát thủ được biết đến, sinh sống ở các đại dương trên thế giới. Ảnh: AP.

“Thật ấn tượng khi thấy những con vật tuyệt vời đó đột ngột xuất hiện và được ở rất gần chúng”, một thuyền trưởng nói với những người tổ chức giải đua Ocean Race sau cuộc chạm trán. “Nhưng đồng thời, điều này cũng hơi đáng sợ”.

Các nhà nghiên cứu đã ghi nhận sự gia tăng tiếp xúc giữa cá voi sát thủ Iberia và tàu thuyền ngoài khơi bờ biển Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha trong 3 năm qua. Những vụ va chạm này đôi khi dẫn đến tàu bị hư hỏng và thuyền buồm bị chìm.

Trong khi đó, cá voi sát thủ Iberia, có thể dài tới hơn 6 m khi trưởng thành, cũng đối mặt nguy cơ tổn thương do vết rách và các vết thương khác.

Kể từ tháng 7/2020, các nhà nghiên cứu Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha cùng Nhóm công tác cá voi sát thủ Đại Tây Dương (GTOA), đã thống kê được khoảng 536 lần cá voi sát thủ Iberia tương tác với tàu thuyền xung quanh eo biển Gibraltar.

Trong một số trường hợp, cá voi sát thủ tiếp cận tàu thuyền nhưng không chạm vào. Theo Alfredo López, nhà sinh vật học và chuyên gia về cá voi sát thủ, một thành viên của GTOA, khoảng 20% các vụ tương tác kết thúc với việc con tàu bị hư hỏng đến mức không thể điều hướng được nữa.

Ông López cho biết 3 chiếc thuyền buồm đã bị chìm sau khi cá voi sát thủ làm hỏng bánh lái và gây rò rỉ nước nghiêm trọng.

Vào năm 2023, đã có 80 vụ tương tác giữa cá voi sát thủ Iberia ở eo biển Gibraltar. López cho biết 14 vụ gây ra thiệt hại khiến tàu thuyền phải được kéo vào bờ.

Các nhà khoa học cho biết không có người bị thương trong những vụ việc trên. Cá voi sát thủ hoang dã không tấn công con người.

Giả thuyết

Có ít hơn 50 con cá voi sát thủ Iberia bơi ở vùng biển Đại Tây Dương quanh eo biển Gibraltar, theo số liệu gần đây nhất của GTOA. Các nhà nghiên cứu đã xác định được tổng cộng 39 con, trong đó có 18 con trưởng thành.

Ông López và các nhà khoa học khác không thể xác định được động cơ chắc chắn dẫn tới việc cá voi sát thủ Iberia gia tăng hứng thú với tàu thuyền.

Một con cá voi sát thủ kiếm ăn gần chiếc thuyền đánh cá ở eo biển Gibraltar. Ảnh: Patty Tse/Alamy.

Tuy nhiên, họ biết được một số “thủ phạm”. Ông López cho hay khoảng 15 con cá voi sát thủ được ghi nhận tương tác với tàu thuyền, “mỗi con có sở thích riêng”.

Các nhà khoa học sau đó đã đưa ra một số giả thuyết. Những con cá voi sát thủ Iberia non, thích cảm giác tiếp xúc khi cọ xát và đẩy vào tàu thuyền, đang dạy nhau hành vi mới.

Cá voi sát thủ cũng có thể đang vui đùa với tàu thuyền - một ý tưởng bắt nguồn từ nghiên cứu dài hạn về các loài động vật có vú ở biển. Người ta đã quan sát thấy chúng chơi đùa với nhau và với đồ vật trong môi trường của mình.

Cá voi sát thủ là động vật biển có vú thuộc họ cá heo, và giống những họ hàng nhỏ hơn của chúng, đôi khi thích bơi dọc theo một chiếc thuyền đang di chuyển nhanh.

Tuy nhiên, ông López cho biết những con cá voi sát thủ Iberia khác có thể có trải nghiệm tiêu cực trước đó với tàu thuyền và hành động để ngăn chặn tàu thuyền, tránh lặp lại sự kiện không vui.

Trong số 15 cá thể tham gia các cuộc tấn công, có 13 con non, góp phần củng cố giả thuyết chúng đang nô đùa. Nhưng hai con cá voi sát thủ trưởng thành trong đàn, phù hợp hơn với giả thuyết chúng đang phản ứng với sự kiện bị thương trong quá khứ.

Giới khoa học cho biết những trải nghiệm tiêu cực này có thể liên quan đến áp lực môi trường, như cạn kiệt con mồi.

Cá voi sát thủ, vì vậy, phải sục sạo vùng biển để tìm những chiếc thuyền đánh cá đã câu được cá ngừ vây xanh - nguồn thức ăn chính - và cố gắng ăn chúng trước khi thủy thủ đoàn cuộn dây câu.

Theo ông López, trong quá khứ, những con cá voi sát thủ Iberia từng bị thương do ngư cụ và dây câu. Thậm chí, một chiếc thuyền đánh cá đã mắc câu vào chúng cách đây vài năm.

“Những điều này khiến chúng ta phải suy nghĩ về thực tế rằng hoạt động của con người, ngay cả theo cách gián tiếp, là nguồn gốc của hành vi (cá voi sát thủ tấn công tàu thuyền)", ông nói.

Những vụ tương tác với tàu thuyền ngoài khơi bán đảo Iberia chỉ giới hạn ở quần thể cá voi sát thủ Iberia - một phân loài nhỏ hoặc kiểu sinh thái, trong khoảng 50.000 cá voi sát thủ đã biết sinh sống ở các đại dương trên thế giới.

Minh An