Triển vọng ảm đạm của nền kinh tế châu Âu

Nguyên nhân đến từ đâu?

Đồng euro đã sụt giảm 12% giá trị của nó kể từ đầu năm 2022. Một số chuyên gia đã chỉ ra hai nguyên nhân đến từ cả hai phía, một mặt đồng euro yếu đi là phản ánh nỗi lo lắng về sự thụt lùi của nền kinh tế khu vực đồng tiền chung châu Âu (Eurozone). Mặt khác, tình trạng này cũng là do chịu sự tác động tăng giá của đồng USD trong bối cảnh biến động lớn về kinh tế và địa chính trị hiện nay.

Nguồn: Bloomberg

Cụ thể, việc đồng euro giảm sâu là do triển vọng kinh tế u ám của khu vực Eurozone, khi chịu tác động tiêu cực đến các nền kinh tế châu Âu từ cuộc xung đột Nga - Ukraine. Sự biến động về địa chính trị đã khiến cho giá năng lượng và các nguyên liệu đầu vào trên thế giới cao nhất trong vài thập kỷ qua, đẩy lạm phát trong khu vực Eurozone lên mức trung bình 8,6%. Cùng với đó, châu Âu liên tục đưa ra những lệnh trừng phạt kinh tế vô cùng nặng nề nhằm vào Nga, và cũng chính từ lệnh trừng phạt này đã khiến cho khu vực này phải đối mặt với vô vàn những khó khăn. Điển hình nhất là việc tìm cách chấm dứt việc nhập khẩu năng lượng từ Nga, và châu Âu phải chật vật đi tìm kiếm các nguồn cung thay thế đắt đỏ hơn nhiều lần.

Từ hôm 11.7, tập đoàn Gazprom của Nga đã tạm ngưng việc cung cấp khí đốt cho châu Âu do phải bảo trì đường ống dẫn khí đốt “Dòng chảy phương Bắc 1” (Nord Stream 1) trong thời gian từ 10 - 14 ngày. Thêm vào đó, trong ngày 13.7, tập đoàn Gazprom đã phát đi một cảnh báo rằng, tập đoàn này không chắc có thể tiếp tục cung cấp khí đốt cho châu Âu. Vì vậy, hiện nay châu Âu đang đứng trước nguy cơ rất lớn bị Nga cắt toàn bộ nguồn cung khí đốt ngay từ thời điểm này. Đây là kịch bản khiến cho châu Âu “gặp nguy” nếu Nga cắt nguồn cung khí đốt ngay lập tức, chắc chắn nhiều nền kinh tế châu Âu, đặc biệt là Đức sẽ rơi vào suy thoái. Chính vì những lo ngại này đã khiến cho giá trị của đồng euro sụt giảm mạnh trong vài ngày qua, khiến cho đồng euro ngang bằng, thậm chí có thời điểm thấp hơn đồng USD.

Với sự sụt giảm này, hầu hết các nền kinh tế lớn EU như Đức, Pháp, Tây Ban Nha, Hà Lan… đều đã đưa ra các dự đoán u ám về tăng trưởng kinh tế năm nay. Các nước hầu hết đã cắt giảm hơn nữa những dự đoán tăng trưởng so với trước khi nổ ra cuộc xung đột Nga - Ukraine.

Bên cạnh nguyên nhân đến từ phía châu Âu, thì việc đồng USD tăng giá trị cũng do các chính sách tiền tệ của Mỹ. Trong vài tháng qua, để đối phó với tình trạng lạm phát, Cục dự trữ Liên bang Mỹ (FED) đã nâng lãi suất lên mức 2.00 - 2.25 điểm % và dự báo sẽ còn tiếp tục nâng lãi suất lên tiếp ngay trong tháng 7 này khi tỷ lệ lạm phát tại Mỹ trong tháng 6.2022 được công bố là 9,1%, đây là con số cao nhất trong hơn 40 năm qua. Trong khi đó, Ngân hàng Anh quốc (BoE) cũng đã nâng lãi suất nhằm bảo vệ giá trị đồng bảng Anh, do đó, giá trị của đồng USD đã được nâng cao hơn đồng euro bởi so với Mỹ và Anh. Ngoài ra, do biến động địa chính trị lan rộng ra trên toàn thế giới từ xung động Nga-Ukraine, đồng USD cũng được đánh giá là an toàn hơn, khi châu Âu là khu vực đã và đàng phải hứng chịu rủi ro an ninh lớn nhất từ cuộc xung đột này.

Doanh nghiệp và người tiêu dùng sẽ chịu tác động như thế nào?

Nếu đồng tiền giảm giá trong thời điểm bình thường, đây được coi là tin tốt đối với các nhà sản xuất, cũng như các nền kinh tế tập trung vào xuất khẩu như Đức, vì điều này thúc đẩy xuất khẩu bằng cách làm cho hàng hóa rẻ hơn tính theo đồng USD. Tuy nhiên, đây không phải là thời điểm bình thường thì điều này sẽ tạo thêm gánh nặng cho doanh nghiệp châu Âu vốn đang đối mặt với lạm phát cao kỷ lục. Theo đó, những mặt hàng hàng nhập khẩu, chủ yếu bằng USD sẽ trở nên đắt đỏ hơn. Trong trường hợp những mặt hàng đó là nguyên liệu thô hoặc hàng hóa trung gian, chi phí cao hơn của chúng sẽ làm tăng giá nội địa. Giám đốc Nghiên cứu tại Ngân hàng Bpifrance Philippe Mutricy cho biết, tác động của việc đồng euro yếu đi còn tùy từng doanh nghiệp, theo mức độ phụ thuộc vào ngoại thương và năng lượng. Các công ty xuất khẩu ra ngoài khu vực đồng euro sẽ hưởng lợi khi giá giảm, do sản phẩm của họ cạnh tranh hơn khi đổi sang USD. Ngược lại, các doanh nghiệp nhập khẩu sẽ gặp nhiều bất lợi.

Đối với đời sống người dân châu Âu, việc đồng euro sụt giảm sẽ mang đến nhiều tác động tiêu cực hơn. Theo các số liệu của Cơ quan thống kê châu Âu (Eurostat), châu Âu thanh toán gần 60% hàng hóa nhập khẩu từ ngoài khu vực châu Âu bằng đồng USD, trong đó chủ yếu là dầu mỏ, khí đốt, nguyên liệu đầu vào, trong khi lượng hàng thanh toán bằng đồng euro chỉ khoảng 40%. Vì vậy, với tình hình hiện nay, châu Âu sẽ phải chi nhiều euro hơn để trả cho cùng một lượng hàng niêm yết bằng đồng USD, tức chi phí nhập khẩu hàng hóa sẽ đắt đỏ hơn. Việc này sẽ phản ánh vào giá cả hàng hóa bán ra cho dân chúng và dân chúng châu Âu sẽ phải chi nhiều tiền hơn so với trước kia. Hồi đầu tháng 6.2022, các nhà kinh tế tại châu Âu đã tính toán, việc đồng euro mất giá 7% đồng nghĩa với việc lạm phát tại châu Âu tăng thêm 0,8%. Do đó, khi hiện nay đồng euro đang mất giá mạnh hơn, lạm phát tại khu vực Eurozone sẽ càng trầm trọng hơn.

Mặt khác, đối với những khách đến thăm châu Âu vào mùa hè này khi đồng euro giảm là một điều may mắn. Lượng du khách đến Mỹ, từ Anh hay các nước khác sẽ tăng mạnh bởi những du khách này sẽ phải chi ít tiền hơn so với trước kia. Hiện nay, châu Âu đã bước vào những tháng du lịch Hè quan trọng nhất trong năm nên đây có thể là một yếu tố kích cầu du lịch, thu hút khách du lịch đến với châu Âu. Tuy nhiên, khi đồng euro giảm giá trị so với USD, chi phí người dân châu Âu cũng sẽ phải chi cũng nhiều hơn nếu muốn đi du lịch đến các quốc gia sử dụng đồng USD như Mỹ hay một số nước neo đồng tiền bản địa vào USD như một số nước Trung Đông.

Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đối mặt với nhiều thách thức

Khi đồng euro giảm giá mạnh đã đẩy ECB vào thế khó, đây cũng bị xem là hệ quả từ việc ECB đang phản ứng chậm trong cuộc chiến chống lạm phát tại khu vực eurozone trong tháng 06.2022 đã lên mức 8,6%, chủ yếu do giá năng lượng đã tăng tới 42% so với trước đó 1 năm. Nâng giá trị đồng euro lên từ mức thấp kỷ lục đòi hỏi lãi suất phải tăng nhanh hơn, với những tác động lớn hơn đến nền kinh tế vốn đã đối mặt với nguy cơ suy thoái, ECB dự định tăng lãi suất cơ bản lên 25 điểm phần trăm vào tuần tới, lần tăng đầu tiên trong hơn 10 năm. Như đã thông báo từ hôm 9.6, nhiều khả năng ECB sẽ tăng lãi suất trong tháng 7.2022 và có thể tiếp tục trong tháng 9.2022.

Theo Chủ tịch ECB Christine Lagarde, ECB sẽ thực hiện tất cả những biện pháp cần thiết để kiềm chế sự lạm phát đang quá cao tại khu vực Eurozone, và tỷ lệ lạm phát này sẽ còn kéo dài một khoảng thời gian nữa. Song, kịch bản này hiện vẫn đang gây nhiều tranh luận trong giới kinh tế. Một số chuyên gia kinh tế cho rằng, ECB sẽ chỉ can thiệp nếu đồng euro tiếp tục mất giá quá nhanh, tức xuống chỉ bằng 0,9 đến 0,95 USD. Các chuyên gia cũng chỉ ra mối lo khiến ECB vẫn còn chần chừ chưa dám can thiệp mạnh vào thị trường, đó là việc làm sao kiểm soát được sự mâu thuẫn trong nội bộ các nước Eurozone một khi ECB tăng lãi suất chỉ đạo. Khi đó lãi suất đi vay giữa các nước trong Eurozone, đặc biệt giữa các nước Bắc Âu với các nước Nam Âu sẽ có những sự chênh lệch rất lớn.

Bên cạnh đó, khi lãi suất tăng cao, dòng tiền cho đầu tư của các doanh nghiệp cũng như tiêu dùng của các hộ gia đình sẽ sụt giảm, điều này sẽ ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế. Vì vậy, ECB sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức để có thể vực dậy, khôi phục được giá trị của đồng euro. Mặc dù mục tiêu cao nhất của ECB là đưa lạm phát trong khu vực về mức 2% nhưng đây cũng là bài toán khó để có thể cân bằng giữa chống lạm phát và thúc đẩy tăng trưởng.

Như Ý