Thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi số, tạo bước đột phá trong công tác cửa khẩu của BĐBP

Đại tá Phùng Đức Hưng. Ảnh: CTV

- Đề nghị đồng chí đánh giá những kết quả nổi bật trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng ủy Cục Cửa khẩu BĐBP nhiệm kỳ vừa qua?

- Nhiệm kỳ 2020-2025, nhiệm vụ quản lý cửa khẩu, kiểm soát xuất, nhập cảnh (XNC) của BĐBP diễn ra trong bối cảnh đại dịch Covid-19 diễn biến phức tạp và thực hiện chủ trương của Chính phủ về cải cách thủ tục hành chính (TTHC) gắn với chuyển đổi số, vừa phải tạo điều kiện thông thoáng phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, vừa phải chủ trì đảm bảo duy trì an ninh trật tự, kiểm soát chặt chẽ các hoạt động XNC tại các cửa khẩu do Bộ Quốc phòng (BQP) quản lý theo đúng chức năng, nhiệm vụ của BĐBP.

Được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, BQP và trực tiếp là Đảng ủy, Bộ Tư lệnh BĐBP, sự phối hợp chặt chẽ của Bộ Tham mưu, các Cục và cơ quan chức năng của các bộ, ngành liên quan; Đảng ủy Cục Cửa khẩu BĐBP đã đoàn kết thống nhất, tập trung lãnh đạo thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị được giao, thể hiện trên những nội dung trọng tâm sau:

Thứ nhất, lãnh đạo quán triệt sâu sắc, nắm vững chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, của Quân ủy Trung ương, BQP về nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, đối ngoại, nhiệm vụ công tác biên phòng. Ngay từ đầu nhiệm kỳ, Đảng ủy Cục Cửa khẩu BĐBP đã tham mưu Đảng ủy BĐBP nhiều chủ trương lãnh đạo, chỉ đạo đối với nhiệm vụ công tác cửa khẩu, điển hình: Tham mưu Đảng ủy BĐBP ban hành Kế hoạch số 219-KH/ĐU ngày 31/8/2021 tổ chức Hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 84-NQ/ĐU ngày 7/3/2011 về “Nâng cao chất lượng công tác cửa khẩu của BĐBP trong tình hình mới”; tham mưu Đảng ủy BĐBP ban hành Nghị quyết số 387-NQ/ĐU ngày 13/3/2022 về “Lãnh đạo nâng cao chất lượng công tác cửa khẩu và xây dựng lực lượng cửa khẩu vững mạnh, chính quy, chuyên nghiệp hiện đại, đáp ứng yêu cầu cuộc cách mạng công nghiệp 4.0”. Chủ động tham mưu Bộ Tư lệnh BĐBP báo cáo BQP phối hợp với các bộ đề xuất Chính phủ quy hoạch, xây dựng phát triển hệ thống cửa khẩu biên giới đất liền, cửa khẩu cảng; đề ra các chủ trương, giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước về cửa khẩu, bảo đảm chặt chẽ, thuận lợi, thông thoáng cho hoạt động lưu thông cửa khẩu phục vụ tốt cho phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế; chỉ đạo, hướng dẫn các đơn vị cửa khẩu, duy trì nghiêm quy trình thủ tục, quy định của pháp luật và các điều ước quốc tế về quản lý cửa khẩu, kiểm soát XNC, phát hiện và tham mưu xử lý, kịp thời, hiệu quả các vụ việc vi phạm xảy ra trên các tuyến cửa khẩu, giữ vững an ninh chính trị, đảm bảo trật tự an toàn xã hội khu vực cửa khẩu.

Thứ hai, lãnh đạo đẩy mạnh công tác nghiên cứu, xây dựng, báo cáo cấp có thẩm quyền ban hành các văn bản quy phạm pháp luật, quy phạm nội bộ về công tác quản lý cửa khẩu, kiểm soát XNC, đã tham mưu xây dựng, trình cấp có thẩm quyền ban hành 5 văn bản quy phạm pháp luật (nghị định, thông tư); 6 văn bản quy phạm nội bộ.

Thứ ba, lãnh đạo đẩy mạnh công tác cải cách thủ tục hành chính gắn với chuyển đổi số tại các cửa khẩu; tham mưu triển khai thực hiện thủ tục biên phòng điện tử (BPĐT), quản lý dữ liệu tập trung theo Cơ chế một cửa quốc gia; đầu tư trang bị kỹ thuật hiện đại như Cổng kiểm soát XNC tự động, ứng dụng mã vạch trong kiểm soát người tại một số cửa khẩu; ứng dụng chữ ký số trong cấp các loại giấy phép trực tuyến tại cửa khẩu cảng; tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực kiểm soát XNC của BĐBP trong tình hình mới.

Thứ tư, lãnh đạo thực hiện hiệu quả công tác phối hợp với các lực lượng chức năng: Cục Quản lý XNC (Bộ Công an) trong công tác chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ kiểm soát XNC tại các cửa khẩu do BQP và Bộ Công an quản lý; tham mưu Bộ Tư lệnh BĐBP phối hợp với Cục Hải quan sơ kết 5 năm quy chế phối hợp hoạt động (giai đoạn 2019-2024), xây dựng, ký quy chế mới; phối hợp chặt chẽ với Cục Lãnh sự (Bộ Ngoại giao) trong công tác trao đổi thông tin bảo hộ công dân, phối hợp tham mưu các chủ trương, giải pháp xử lý các vụ việc nhạy cảm liên quan đến kiểm soát XNC có yếu tố người nước ngoài; phối hợp với cơ quan chức năng của Bộ Ngoại giao xây dựng đề án quy hoạch hệ thống cửa khẩu biên giới đất liền trên các tuyến, thực hiện trình tự mở, nâng cấp cửa khẩu, lối mở biên giới đúng quy trình, phối hợp với cơ quan chức năng của Bộ Giao thông vận tải (nay là Bộ Xây dựng), Bộ Công thương, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch... tạo thuận lợi cho các hoạt động vận tải, du lịch và thương mại.

Thứ năm, lãnh đạo thực hiện tốt công tác hợp tác quốc tế; tham mưu triển khai hiệu quả cơ chế hợp tác của Ủy ban hợp tác quản lý cửa khẩu biên giới trên đất liền Việt Nam - Trung Quốc. Chủ động tham mưu Bộ Tư lệnh BĐBP phối hợp với Cục Quản lý di dân quốc gia (Bộ Công an Trung Quốc), Tổng cục Hải quan Trung Quốc và Tổng cục An ninh (Bộ An ninh Lào), Tổng cục Di trú (Bộ Nội vụ Campuchia) trong thực hiện các điều ước quốc tế về biên giới, cửa khẩu và phối hợp trong việc nâng cấp cửa khẩu, tạo điều kiện thông thoáng XNC, xuất, nhập khẩu hàng hóa. Ngoài ra, phối hợp với Đại sứ quán Úc, Hoa Kỳ, Anh và các tổ chức quốc tế như: IOM, UNODC... về lĩnh vực quản lý cửa khẩu và an ninh biên giới.

Đoàn công tác của Cục Cửa khẩu BĐBP thăm quan gian trưng bày cổng thông tin thủ tục Biên phòng điện tử tại Triển lãm Quốc phòng quốc tế Việt Nam 2024. Ảnh: CTV

- Một trong những điểm nhấn về công tác cửa khẩu của BĐBP thời gian qua là việc đẩy mạnh cải cách TTHC gắn với chuyển đổi số, góp phần đơn giản hóa, minh bạch hóa công tác kiểm soát XNC, xuất, nhập khẩu, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp và hành khách. Đề nghị đồng chí cho biết cụ thể vấn đề này?

- Cải cách TTHC gắn với chuyển đổi số trong lĩnh vực quản lý, kiểm soát XNC là nhiệm vụ trọng tâm, nhằm đảm bảo công khai, minh bạch, tạo thuận lợi cho hoạt động lưu thông biên giới, duy trì đảm bảo an ninh trật tự khu vực cửa khẩu; góp phần thu hút đầu tư, thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Giai đoạn 2020-2025, Đảng ủy, chỉ huy Cục Cửa khẩu BĐBP đã tham mưu đổi mới công tác kiểm soát XNC, triển khai những mô hình cải cách hành chính như:

Một là, triển khai thủ tục BPĐT gắn với Cơ chế một cửa quốc gia. Đến nay, BĐBP hoàn thành triển khai kết nối 17/18 thủ tục BPĐT với Cổng thông tin một cửa quốc gia, qua đó tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp trong khai báo hồ sơ XNC, rút ngắn thời gian làm thủ tục, tiết kiệm chi phí neo đậu cho tàu thuyền tại cửa khẩu cảng và đoàn khách du lịch, đoàn khách công vụ tại cửa khẩu biên giới đất liền; thực hiện cải cách TTHC trong lĩnh vực XNC, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Giai đoạn 2020-2025, các đơn vị Biên phòng cửa khẩu đã tiếp nhận và giải quyết tổng số 458.266 hồ sơ; số hồ sơ TTHC giải quyết đúng hẹn là 458.266, không có hồ sơ TTHC giải quyết trễ hẹn; thực hiện thủ tục XNC cho 65.465.179 lượt người, 7.173.169 lượt phương tiện.

Hai là, triển khai hệ thống cổng kiểm soát XNC tự động ứng dụng công nghệ nhận dạng sinh học trong kiểm soát XNC tại các cửa khẩu biên giới đất liền. Từ năm 2019 đến nay, đã triển khai 19 hệ thống cổng kiểm soát XNC tự động, rút ngắn thời gian làm thủ tục cho mỗi hành khách từ 40 giây xuống còn 15-20 giây, giảm tiếp xúc giữa cán bộ kiểm soát và người dân, đảm bảo công khai, minh bạch trong quá trình kiểm soát XNC. Từ năm 2021-2025, đã kiểm soát 2.413.013 lượt người XNC qua hệ thống cổng kiểm soát XNC tự động. Năm 2025, tiếp tục mở rộng triển khai 11 hệ thống cổng kiểm soát tự động tại các cửa khẩu có lưu lượng XNC lớn trên phạm vi toàn quốc.

Ba là, triển khai ứng dụng chữ ký số trên Cổng thông tin thủ tục BPĐT phục vụ thực hiện thủ tục BPĐT và ký, cấp các loại giấy phép trực tuyến tại cửa khẩu cảng, giúp giảm thời gian, công sức di chuyển cho người dân, doanh nghiệp.

Bốn là, đã tham mưu Bộ Tư lệnh BĐBP chỉ đạo duy trì, triển khai hiệu quả các cơ chế hợp tác đã thiết lập với lực lượng bảo vệ biên giới, cửa khẩu và cơ quan chức năng nước đối diện, phối hợp xây dựng mô hình quản lý cửa khẩu tiên tiến, hiện đại (như mô hình “Cửa khẩu thông minh”, “Nền tảng cửa khẩu số”) nhằm tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp tham gia hoạt động XNC, xuất, nhập khẩu qua cửa khẩu.

Năm là, triển khai ứng dụng tài khoản VNeID trên Cổng thông tin thủ tục BPĐT. Theo đó, người làm thủ tục chỉ cần sử dụng tài khoản VneID để thực hiện thủ tục BPĐT tuyến biên giới đất liền, bãi bỏ 2 thủ tục cấp tài khoản truy cập Cổng thông tin thủ tục BPĐT.

Cán bộ Trạm Biên phòng cửa khẩu Lý Vạn, Đồn Biên phòng cửa khẩu Lý Vạn (BĐBP tỉnh Cao Bằng) làm thủ tục XNC cho hành khách. Ảnh: CTV

- Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và phát triển kinh tế - thương mại xuyên biên giới ngày càng sâu rộng, công tác cải cách TTHC nói chung, thực hiện mô hình “Cửa khẩu thông minh” nói riêng là bước đột phá chiến lược trong quá trình hiện đại hóa công tác cửa khẩu. Đề nghị đồng chí cho biết một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm trong thời gian tới để tiếp tục thực hiện có hiệu quả mô hình này?

- Mô hình “Cửa khẩu thông minh” được triển khai thí điểm đầu tiên tại cặp cửa khẩu quốc tế Hữu Nghị (tỉnh Lạng Sơn) - Hữu Nghị Quan (Trung Quốc). Hệ thống tích hợp đồng bộ giữa hạ tầng kỹ thuật hiện đại và công nghệ số tiên tiến như trí tuệ nhân tạo (AI), nhận dạng biển số xe và khuôn mặt, xe vận chuyển container tự hành, hệ thống camera giám sát tập trung 24/7, nền tảng khai báo điện tử, cùng với kết nối dữ liệu liên thông giữa các cơ quan chức năng của Việt Nam và Trung Quốc.

Hiệu quả bước đầu đã cho thấy tính ưu việt rõ rệt của mô hình này: Thời gian thông quan được rút ngắn từ 3-5 ngày xuống còn chưa đầy 1 ngày; chi phí logistics giảm trung bình từ 30-40% (tương đương khoảng 4,5 triệu đồng/xe hàng); năng lực thông quan tăng từ 1.300 xe/ngày lên 2.500-3.000 xe/ngày. Ngoài ra, việc ứng dụng công nghệ điều hành thông minh còn giúp giảm tình trạng ùn tắc, hư hỏng hàng hóa, đồng thời tăng cường khả năng giám sát, phát hiện sớm các hành vi buôn lậu, gian lận thương mại, XNC trái phép...

Thời gian tới, để phát huy hiệu quả mô hình thí điểm này và từng bước nhân rộng trên phạm vi toàn quốc, cần tập trung vào một số nhóm giải pháp, chính sách trọng tâm như sau:

Một là, hoàn thiện thể chế, xây dựng hành lang pháp lý riêng cho mô hình cửa khẩu thông minh: Ban hành các quy định về quản lý, khai thác, chia sẻ dữ liệu dùng chung tại cửa khẩu; xác lập cơ chế điều hành liên ngành thống nhất, giảm tầng nấc trung gian và giao rõ trách nhiệm từng đơn vị.

Hai là, xây dựng lộ trình và quy hoạch tổng thể phát triển cửa khẩu thông minh quốc gia: Trên cơ sở đánh giá hiệu quả mô hình tại Lạng Sơn, cần xác định rõ các cửa khẩu ưu tiên triển khai trong giai đoạn 2025-2030, đi kèm với kế hoạch đầu tư hạ tầng, công nghệ, đào tạo nhân lực và tổ chức bộ máy vận hành.

Ba là, đẩy mạnh hợp tác quốc tế, nhất là với các nước có chung đường biên giới: Thiết lập cơ chế phối hợp song phương giữa Việt Nam và Trung Quốc trong triển khai mô hình, thống nhất tiêu chuẩn kỹ thuật, trao đổi dữ liệu thời gian thực và vận hành hệ thống liên thông. Từ đó, từng bước hình thành "hành lang thương mại thông minh" xuyên biên giới.

Bốn là, tăng cường đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao: Xây dựng các chương trình đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu cho cán bộ quản lý cửa khẩu, nhân viên kỹ thuật, đảm bảo khả năng làm chủ và vận hành hiệu quả các hệ thống công nghệ hiện đại.

- Trân trọng cảm ơn đồng chí!

Lê Hữu Tình (thực hiện)