Tạo chính sách đặc thù, vượt trội phát triển giáo dục và đào tạo

Cần cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội để thực hiện đột phá phát triển giáo dục và đào tạo

Bổ sung nguồn lực cho giáo dục

Tờ trình dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội để thực hiện đột phá phát triển giáo dục và đào tạo do Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh trình bày và nêu rõ, dự thảo Nghị quyết đã thể chế hóa đầy đủ các chủ trương của Đảng theo tinh thần Nghị quyết số 71 - NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Đồng thời quy định những vấn đề chưa được pháp luật quy định. Cụ thể như, cơ chế về chuyển đổi số, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong giáo dục; cơ chế hợp tác và hội nhập quốc tế trong giáo dục; chính sách ưu đãi, vượt trội về đất đai, thuế và nguồn lực cho giáo dục.

Đặc biệt, bổ sung về miễn phí sách giáo khoa cho học sinh cơ sở giáo dục phổ thông (hoàn thành vào năm 2030) và miễn học phí, giáo trình môn Giáo dục quốc phòng và an ninh tại cơ sở giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp, đồng thời, giao Chính phủ quy định lộ trình, bảo đảm phù hợp với khả năng cân đối ngân sách nhà nước, pháp luật liên quan và yêu cầu bảo đảm công bằng trong tiếp cận giáo dục.. Dự thảo Nghị quyết cũng quy định thống nhất chương trình, sách giáo khoa và mô hình đào tạo, quy định đổi mới mô hình trường chuyên, trường năng khiếu, khắc phục sự chênh lệch trong chất lượng, cơ cấu tuyển sinh; thành lập Hội đồng kỹ năng nghề quốc gia để thống nhất với chính sách mới của Luật Việc làm 2025;

Đồng thời có chính sách đặc thù trong các lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, thể thao, sức khỏe; thiết lập cơ chế tài chính mới, bảo đảm ngân sách ổn định, ưu tiên cho thực hiện giáo dục bắt buộc hết trung học cơ sở đến năm 2030 và phấn đấu phổ cập trung học phổ thông và tương đương đến năm 2035. Ưu tiên đặt hàng, giao nhiệm vụ đối với ngành, lĩnh vực trọng điểm và đặt hàng đào tạo giáo viên, giảng viên giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp từ ngân sách nhà nước; bảo đảm bố trí kinh phí cho hoạt động giáo dục văn hóa, xã hội, thể thao, quốc phòng - an ninh và ngoại ngữ phục vụ hội nhập quốc tế…

Nhân lực là "trái tim" phát triển

Thẩm tra về nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cơ bản tán thành với nhiều cơ chế, chính sách quy định tại điều này và lưu ý, về việc quy định thẩm quyền của giám đốc sở giáo dục và đào tạo trong điều động, thuyên chuyển, biệt phái, bố trí, phân công, thay đổi vị trí việc làm đối với nhà giáo, cán bộ quản lý cơ sở giáo dục và nhân viên trong các cơ sở giáo dục công lập liên quan đến phạm vi từ 2 đơn vị hành chính cấp xã trở lên tại điểm a khoản 1 chưa chặt chẽ, có thể hiểu là “2 xã” cùng địa bàn tỉnh hoặc thuộc 2 tỉnh. Vì vậy, đề nghị cân nhắc chỉnh lý, quy định rõ theo hướng giữa các đơn vị hành chính cấp xã trong cùng 1 tỉnh.

Đồng thời, đề nghị cân nhắc quy định cụ thể cơ chế giám sát, kiểm tra, báo cáo định kỳ bảo đảm minh bạch, công bằng trong tuyển dụng, điều động, thuyên chuyển nhân sự giáo dục, tránh nguy cơ tiêu cực, cục bộ; tiếp tục nghiên cứu, quy định phân cấp, ủy quyền cho cơ sở giáo dục công lập trên địa bàn tỉnh đáp ứng đủ điều kiện, năng lực thực hiện theo quy định được thực hiện tuyển dụng, tiếp nhận nhân sự giáo dục.

Dự thảo nghị quyết cũng đặt ra yêu cầu bảo đảm chi ngân sách cho giáo dục đạt tối thiểu 20% tổng chi, đồng thời cho phép địa phương áp dụng cơ chế ưu đãi vượt trội về thuế, tín dụng và quỹ đất để phát triển giáo dục. Ngoài ra, dự thảo nghị quyết mở rộng quyền tự chủ của cơ sở giáo dục trong việc tổ chức hội thảo quốc tế, thu hút chuyên gia nước ngoài và thậm chí “khuyến khích thành lập phân hiệu cơ sở giáo dục Việt Nam ở nước ngoài”. Dự thảo nghị quyết cũng đề cập đến việc kết thúc hoạt động của Hội đồng trường các cơ sở giáo dục công lập.

Góp ý tại tổ về dự thảo Nghị quyết này, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Lê Thu Hà cho biết, Điều 2 của dự thảo Nghị quyết có đề cập tới phát triển nguồn nhân lực của ngành giáo dục. Tuy nhiên phải xác định thật chặt phạm vi điều động nhân lực liên quan từ hai đơn vị hành chính cấp xã trở lên; cần bổ sung cơ chế giám sát, minh bạch hóa quá trình tuyển dụng, điều động. Khi tập trung thẩm quyền về sở thì chúng ta có thể giải bài toán phân mảnh nhưng lại đặt ra thách thức mới, đó là nguy cơ xin cho, ưu ái, cục bộ, thậm chí tiêu cực trong tuyển dụng, bố trí giáo viên. thiết kế cơ chế kiểm tra, thanh tra độc lập đối với việc tuyển dụng, điều động, biệt phái giáo viên, nhất là ở địa bàn nhạy cảm về nhân sự. Cơ quan thẩm tra cũng gợi ý một hướng rất đáng để suy nghĩ, đó là nghiên cứu phân cấp ủy quyền cho các cơ sở giáo dục công lập có đủ điều kiện để tự thực hiện tuyển dụng và tiếp nhận.

Đồng tình với quy định cho phép người đứng đầu cơ sở giáo dục nhà nước, giáo dục đại học công lập sử dụng cơ chế phối hợp, chia sẻ sử dụng nhân lực với viện nghiên cứu, cơ sở y tế, doanh nghiệp, tổ chức khoa học công nghệ và tự chủ xác định vị trí việc làm, ký hợp đồng với chuyên gia, nhà khoa học, tiến sĩ là người nước ngoài hoặc Việt kiều tự xác nhận miễn giấy phép lao động đến 3 năm… bà Lê Thu Hà nhấn mạnh, phải mở nhà trường ra với viện nghiên cứu, doanh nghiệp; phải tự chủ nhân sự và thu hút chuyên gia quốc tế thì mới có thể nâng tầm giáo dục đại học và giáo dục nghề nghiệp.

Dù vậy cũng cần phân biệt rõ với cơ chế giảng viên đồng cơ hữu đang được thiết kế trong Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) và Luật Nhà giáo. Nếu các luật đang đi theo hướng siết lại việc một giảng viên có thể làm đồng cơ hữu ở nhiều trường, trong khi Nghị quyết lại mở rộng cơ chế chia sẻ nhân lực mà không có giới hạn, rất dễ tạo xung đột pháp lý và khoảng trống kiểm soát chất lượng. Cơ quan thẩm tra cũng đã lưu ý điểm này và đề nghị làm rõ. Đồng thời làm rõ nguồn tài chính để chi trả cho các chuyên gia và nhà khoa học quốc tế. Tôi đề nghị khẳng định rõ trong Nghị quyết việc ký hợp đồng theo thỏa thuận với chuyên gia, nhà khoa học nước ngoài chỉ sử dụng nguồn thu hợp pháp ngoài ngân sách nhà nước cấp hoặc từ các trường, từ các chương trình, dự án tài trợ, tránh tạo áp lực lên chi thường xuyên ngân sách nhà nước và tránh hiểu lầm rằng ngân sách sẽ bao trọn cho cơ chế đặc biệt này, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội nhấn mạnh.

Hương Giang