Tại sao phụ nữ dễ cáu gắt khi đến kỳ kinh nguyệt?

Phải cắt tử cung sau khi bị rong kinh 4 tháng | SKĐS

Kỳ kinh nguyệt là một phần tự nhiên trong chu kỳ sinh lý của phụ nữ. Tuy nhiên, đi kèm với nó là những thay đổi rõ rệt về thể chất và cảm xúc – trong đó có tình trạng dễ cáu gắt, nổi nóng, hoặc buồn bã vô cớ. Đây không chỉ là biểu hiện cảm xúc thông thường, mà có liên quan mật thiết đến các biến động nội tiết trong cơ thể.

Hiểu rõ nguyên nhân sẽ giúp phụ nữ chủ động chăm sóc bản thân, đồng thời giúp người thân thấu hiểu và đồng hành tốt hơn trong những ngày nhạy cảm này.

Hormone dao động mạnh – thủ phạm chính gây cáu gắt

Trong suốt chu kỳ kinh nguyệt, đặc biệt là giai đoạn trước và trong kỳ hành kinh, lượng hormone sinh dục nữ – chủ yếu là estrogen và progesterone – thay đổi một cách rõ rệt. Khi kỳ kinh sắp đến, hai hormone này sụt giảm mạnh, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của các chất dẫn truyền thần kinh trong não, nổi bật là serotonin – chất có vai trò điều hòa tâm trạng, tạo cảm giác vui vẻ và thư giãn.

Sự thay đổi hormone trong kỳ kinh nguyệt ảnh hưởng đến tâm trạng và cảm xúc của phụ nữ.

Khi nồng độ serotonin giảm, phụ nữ có thể cảm thấy buồn bã, mất ngủ, lo âu, dễ nổi cáu hoặc trầm cảm nhẹ. Thậm chí, chỉ một tác động nhỏ cũng có thể khiến tâm trạng trở nên tiêu cực một cách bất thường. Sự thay đổi này không phụ thuộc vào ý chí hay tính cách, mà là một phản ứng sinh lý tự nhiên của cơ thể.

Hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS) – kẻ gây rối tâm lý phổ biến

PMS (Premenstrual Syndrome) là một tập hợp các triệu chứng về thể chất và cảm xúc xảy ra trong khoảng 5–10 ngày trước kỳ kinh nguyệt. Thống kê cho thấy, khoảng 75% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản từng trải qua PMS ở mức độ nào đó. Ngoài cáu gắt, các triệu chứng điển hình của hội chứng này còn bao gồm:

Lo lắng, bồn chồn
Mất ngủ hoặc ngủ không sâu
Cảm giác buồn chán, khó tập trung
Mệt mỏi không rõ nguyên nhân
Nhạy cảm quá mức với lời nói hoặc hành động của người khác.

PMS không nguy hiểm đến tính mạng, nhưng ảnh hưởng rõ rệt đến chất lượng cuộc sống, công việc và các mối quan hệ xã hội. Đối với một số phụ nữ, cảm giác bực bội và khó chịu có thể kéo dài cả tuần và chỉ dịu đi sau khi kinh nguyệt bắt đầu.

Những khó chịu thể chất làm tăng thêm áp lực tâm lý

Bên cạnh yếu tố hormone, những thay đổi thể chất trong kỳ kinh cũng góp phần không nhỏ vào việc khiến phụ nữ trở nên khó tính và dễ nổi nóng. Các triệu chứng phổ biến như:

Đau bụng kinh (thống kinh): Cơn đau quặn ở bụng dưới, lan ra lưng hoặc đùi.
Căng tức ngực: Do giữ nước trong mô vú.
Mệt mỏi, chóng mặt: Do mất máu gây thiếu sắt tạm thời.
Tiêu chảy hoặc táo bón, đầy hơi.
Mất ngủ, ngủ chập chờn.

Khi cơ thể không thoải mái, khả năng chịu đựng với các yếu tố bên ngoài sẽ giảm đi. Một lời nói đùa, một câu nhắc nhở, hay thậm chí tiếng ồn nhỏ cũng có thể trở thành tác nhân gây bực tức. Điều này hoàn toàn không phải do "khó tính" mà do cơ thể đang phản ứng một cách tự nhiên với tình trạng mệt mỏi và stress.

Thiếu ngủ – nhân tố làm trầm trọng tâm trạng

Nhiều phụ nữ cho biết họ thường bị mất ngủ, ngủ không sâu hoặc mơ nhiều trong những ngày hành kinh. Nguyên nhân có thể đến từ sự thay đổi hormone, cảm giác đau bụng, hoặc tình trạng đầy hơi gây khó chịu khi nằm. Thiếu ngủ không chỉ khiến cơ thể mệt mỏi mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động của não bộ, dễ gây rối loạn cảm xúc và khiến cáu gắt trở nên thường xuyên hơn.

Tập thể dục nhẹ nhàng và nghỉ ngơi đầy đủ giúp giảm cảm giác cáu gắt trong những ngày đèn đỏ.

Giấc ngủ kém chất lượng cũng có liên hệ mật thiết với mức serotonin thấp, từ đó làm tăng nguy cơ bị lo âu và trầm cảm nhẹ trong kỳ kinh.

Rối loạn tâm trạng tiền kinh nguyệt

Trong một số trường hợp hiếm hơn, phụ nữ có thể mắc phải rối loạn tâm trạng tiền kinh nguyệt (PMDD – Premenstrual Dysphoric Disorder). Đây là một dạng nặng hơn của PMS, với các biểu hiện như:

Tức giận dữ dội, bộc phát.
Cảm giác tuyệt vọng, chán sống.
Rối loạn lo âu nghiêm trọng.
Giảm hứng thú với các hoạt động hằng ngày.
Khó kiểm soát hành vi hoặc lời nói.

PMDD cần được chẩn đoán và điều trị chuyên khoa, có thể qua tư vấn tâm lý, dùng thuốc điều hòa nội tiết hoặc thuốc chống trầm cảm.

Làm gì để kiểm soát cảm xúc trong kỳ kinh nguyệt?

Dưới đây là một số giải pháp tự nhiên giúp giảm cáu gắt và cải thiện tâm trạng:

Duy trì giấc ngủ đủ và chất lượng: Ngủ 7–8 tiếng mỗi đêm, tránh dùng thiết bị điện tử trước khi ngủ.
Tập thể dục nhẹ nhàng: Đi bộ, yoga, thiền có thể giúp giảm stress và tăng serotonin.
Ăn uống điều độ: Hạn chế caffeine, rượu, đường và thực phẩm chế biến sẵn. Tăng cường rau xanh, trái cây, thực phẩm giàu magie và canxi.
Uống đủ nước, tránh đồ uống có gas hoặc quá ngọt.
Bổ sung vitamin nếu cần: Một số nghiên cứu cho thấy vitamin B6, E, canxi và magie giúp cải thiện tâm trạng trước kỳ kinh.
Tâm sự với người thân: Chia sẻ cảm xúc giúp giảm áp lực và tăng sự cảm thông từ người xung quanh.

Bs. Hoàng Mạnh Tuân