Sáp nhập đơn vị hành chính: Cơ hội để HTX sản xuất OCOP nâng tầm thương hiệu

Năm 2025 đánh dấu một bước ngoặt lớn trong cải cách hành chính của Việt Nam khi cả nước chính thức sáp nhập, tinh gọn bộ máy, giảm từ 63 xuống còn 34 tỉnh, thành phố. Phải khẳng định rằng, đây là một chủ trương mang tính chiến lược nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, tiết kiệm nguồn lực và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

Sáp nhập không làm mất thương hiệu OCOP

Trong quá trình này, các HTX sản xuất sản phẩm OCOP vốn được xem là “linh hồn” của kinh tế nông thôn, đang đối diện với những lo lắng nhất định. Vì một sản phẩm OCOP không đơn thuần là hàng hóa thông thường. Nó là một câu chuyện văn hóa, một biểu tượng địa lý và quan trọng hơn trong đó chứa đựng ký ức, văn hóa cộng đồng.

Ông Lưu Văn Tín, Giám đốc HTX quýt hồng Lai Vung, cho biết nhắc tới quýt hồng, người tiêu dùng nhớ đến Lai Vung (Đồng Tháp). Nhắc đến mãng cầu, người ta nghĩ ngay đến núi Bà Đen (Tây Ninh). Đây không phải là trùng hợp, mà là kết quả của quá trình nhận diện thương hiệu dài lâu, ăn sâu vào tâm trí người tiêu dùng thông qua tên địa danh.

Khi đơn vị hành chính bị sáp nhập và tên địa phương bị xóa khỏi bản đồ chính thức, những cái tên sản phẩm OCOP từng là niềm tự hào địa phương, của HTX cũng đứng trước nguy cơ biến mất. Điều này đồng nghĩa với việc thương hiệu OCOP mất đi một phần quan trọng trong bản sắc, tính định vị và khả năng cạnh tranh trên thị trường.

Không chỉ có vấn đề về hình ảnh và truyền thông, nhiều HTX lo lắng rằng việc sáp nhập hành chính còn khiến các HTX phải đối mặt với hàng loạt thủ tục hành chính mới: thay đổi giấy phép kinh doanh, cập nhật địa chỉ trong giấy công nhận OCOP, xin lại giấy chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, và cả việc đăng ký nhãn hiệu. Những thủ tục này vốn đã rườm rà, giờ lại thêm chồng chất, khiến không ít HTX cảm thấy chán nản, buông xuôi.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, từ góc độ pháp lý và thực tiễn phát triển của chương trình OCOP, có thể khẳng định sáp nhập hành chính không làm thay đổi hay ảnh hưởng bản chất pháp lý, hiệu lực thương hiệu và các quyền kinh doanh của sản phẩm OCOP.

Thay đổi địa giới không thay đổi giá trị sản phẩm OCOP.

Bởi tên gọi hành chính mới không làm mất hiệu lực pháp lý các giấy tờ OCOP trước đó. Cụ thể là theo quy định tại Điều 123 Bộ luật Dân sự 2015, các giấy tờ pháp lý đã được cấp hợp pháp vẫn có giá trị pháp lý dù có sự thay đổi về địa giới hành chính. Điều này áp dụng cho các giấy chứng nhận OCOP, giấy đăng ký nhãn hiệu, giấy chứng nhận an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, hay giấy phép kinh doanh.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đã có văn bản chỉ đạo các địa phương duy trì giá trị pháp lý của giấy chứng nhận OCOP đã cấp, đồng thời hướng dẫn thủ tục cập nhật thông tin hành chính một cách đơn giản, thuận lợi, không phát sinh thêm gánh nặng thủ tục cho doanh nghiệp và HTX.

Chẳng hạn, một sản phẩm OCOP 4 sao của HTX ở huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn– nếu sau sáp nhập, Ba Bể thuộc tỉnh mới, thì sản phẩm vẫn được công nhận chuẩn OCOP 4 sao. HTX chỉ cần cập nhật thông tin trong các hồ sơ, không phải cấp lại từ đầu.

Bên cạnh đó, thương hiệu OCOP gắn với vùng sản xuất và không phụ thuộc vào tên gọi hành chính. Điều cốt lõi trong định vị thương hiệu OCOP không nằm ở đơn vị hành chính cấp tỉnh, mà là ở vùng nguyên liệu, tập quán sản xuất và đặc trưng địa lý hay còn gọi là văn hóa địa phương.

Cụ thể là theo Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ, chỉ dẫn địa lý và nhãn hiệu tập thể được bảo hộ dựa trên tính độc đáo của khu vực sản xuất, chứ không phải tên gọi hành chính. Do đó, ngay cả khi đơn vị hành chính thay đổi, chỉ cần vùng sản xuất không thay đổi, giá trị thương hiệu và quyền sở hữu trí tuệ vẫn được bảo hộ đầy đủ.

Chẳng hạn như sản phẩm chè Shan tuyết Suối Giàng dù ở Yên Bái và Yên Bái có đổi tên tỉnh hay sáp nhập với địa phương khác thì Suối Giàng vẫn là vùng chè Shan Tuyết duy nhất được công nhận chỉ dẫn địa lý. Việc thay đổi cấp tỉnh không ảnh hưởng đến hiệu lực bảo hộ thương hiệu.

Một vấn đề nữa đó là tên địa danh văn hóa có thể tiếp tục sử dụng trên nhãn mác sản phẩm. Theo Luật Quảng cáo và các quy định về ghi nhãn hàng hóa (Thông tư 05/2019/TT-BKHCN) không cấm sử dụng tên vùng văn hóa, địa danh truyền thống trên bao bì sản phẩm, miễn là đúng với nơi sản xuất.

Như vậy, các HTX hoàn toàn có thể tiếp tục ghi tên địa phương truyền thống như "Suối Giàng", "Lai Vung", "Mường Khương", … trên sản phẩm, dù đơn vị hành chính cấp tỉnh có thay đổi. Việc này còn được khuyến khích như một phần giữ gìn bản sắc văn hóa trong thương hiệu OCOP.

Chẳng hạn như “Quýt hồng Lai Vung” nếu là thương hiệu đã được bảo hộ nhãn hiệu tập thể. Sau sáp nhập, HTX vẫn được quyền tiếp tục dùng tên gọi này mà không vi phạm bất kỳ quy định pháp luật nào.

Đi cùng với đó, HTX không cần thiết phải thay đổi toàn bộ bao bì, nhãn mác nếu chỉ thay địa chỉ hành chính. Bởi trong các hướng dẫn của Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương, Bộ Công Thương và Bộ KH&CN, việc cập nhật địa chỉ mới sau sáp nhập có thể được thực hiện dần dần, không bắt buộc phải tiêu hủy toàn bộ lô bao bì, tem mác cũ.

Cơ quan chức năng cũng khuyến khích sử dụng tem truy xuất nguồn gốc điện tử để cập nhật thông tin hành chính mới một cách linh hoạt, tránh gây lãng phí cho HTX. Đặc biệt, nếu thông tin cũ vẫn đúng về địa điểm sản xuất thực tế, HTX hoàn toàn không bị xử phạt hay coi là vi phạm hành chính trong thời gian chuyển tiếp.

Cơ hội mới để mở rộng thương hiệu

Từ những điều này có thể thấy, sáp nhập hành chính không phải thách thức quá lớn đối với các HTX sản xuất sản phẩm OCOP. Mà theo các chuyên gia, đây còn là cơ hội để các HTX mở rộng quy mô thương hiệu. Việc chuyển từ tên xã sang vùng liên xã, thậm chí theo cụm huyện, tạo điều kiện cho các HTX phát triển chỉ dẫn địa lý và nhãn hiệu chứng nhận theo hướng chuyên nghiệp hơn, liên kết vùng tốt hơn.

Bên cạnh đó, khi tỉnh mới có nguồn lực lớn hơn, các HTX có thể tiếp cận thêm chính sách hỗ trợ từ các cơ quan cấp tỉnh, từ đó tăng khả năng xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm và mở rộng thị trường.

Không đâu xa, sau khi huyện Ba Bể (Bắc Kạn) sáp nhập, một số sản phẩm nông nghiệp OCOP như trà hoa vàng, trà bí xanh của các HTX lại được nâng tầm thành sản phẩm liên huyện, từ đó gia tăng cơ hội tiêu thụ và xuất khẩu.

Theo các chuyên gia, từ góc độ pháp lý, quản lý nhà nước và thực tiễn có thể khẳng định việc sáp nhập đơn vị hành chính không làm mất hiệu lực pháp lý, không gây gián đoạn kinh doanh hay mất thương hiệu OCOP.

Điều quan trọng là các HTX cần chủ động cập nhật thông tin hành chính đúng quy định trong hồ sơ sản phẩm. HTX cũng giữ gìn tên gọi vùng sản xuất như một phần trong chiến lược định vị thương hiệu.

Đi liền với đó, các HTX cần tận dụng sự hỗ trợ từ cơ quan quản lý để hoàn thiện hồ sơ pháp lý, truyền thông và bao bì. Việc đẩy mạnh liên kết vùng, mở rộng vùng nguyên liệu và đa dạng hóa sản phẩm sẽ mở ra nhiều cơ hội cho HTX trong quá trình sản xuất và kinh doanh sản phẩm OCOP.

Nếu sản phẩm OCOP của HTX thật sự chất lượng, được sản xuất từ vùng đất đặc biệt, có câu chuyện văn hóa riêng thì dù tên tỉnh có thay đổi, giá trị sản phẩm vẫn được bảo vệ, phát triển và lan tỏa.

Huyền Trang