Sản xuất hồ tiêu: 'Muốn đi xa phải đi cùng nhau'

Phát triển ổn định nhờ sản xuất sạch

Hợp tác xã (HTX) nông nghiệp và dịch vụ Nam Yang là một trong những đơn vị tiên phong trong phát triển hồ tiêu theo hướng hữu cơ. Việc sản xuất hơn 70 ha hồ tiêu theo hướng bền vững đã giúp 110 thành viên của HTX vững vàng bước qua giai đoạn khủng hoảng của ngành hồ tiêu Gia Lai nói riêng và cả nước nói chung.

Gia đình bà Nguyễn Thị Thu (thôn 3, xã Nam Yang) có 5 ha hồ tiêu trồng theo hướng hữu cơ từ năm 2014. Vườn cây luôn phát triển tốt, ít sâu bệnh, năng suất bình quân đạt trên 4 tấn khô/ha, giá bán cũng cao hơn so với hồ tiêu thường khoảng 15 ngàn đồng/kg. Bà kể: “Thời điểm năm 2014, đa số người dân sử dụng phân hóa học để bón cho vườn cây. Điều này vừa gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đến sức khỏe bản thân, người tiêu dùng mà vườn cây không phát triển bền vững. Do vậy, ngay từ khi bắt đầu trồng hồ tiêu, gia đình tôi đã chọn cách canh tác theo hướng hữu cơ và tham gia HTX để liên kết sản xuất bền vững. Từ năm 2014 đến nay, vườn hồ tiêu của gia đình vẫn phát triển ổn định và cho thu nhập cao”.

Sản phẩm hồ tiêu hữu cơ có đầu ra ổn định và giá cao hơn hồ tiêu thường khoảng 15 ngàn đồng/kg. Ảnh: Quang Tấn

Theo ông Nguyễn Tấn Công-Chủ tịch Hội đồng Quản trị HTX nông nghiệp và dịch vụ Nam Yang, trước đây, khi giá hồ tiêu cao, người dân ồ ạt trồng và khai thác quá mức dẫn đến hệ lụy cây chết. Sau giai đoạn khó khăn này, nhận thức của người dân đã thay đổi và chọn những giải pháp canh tác tốt hơn, theo đúng định hướng cũng như xu hướng của thị trường, đó là canh tác bền vững.

“Một trong những giải pháp canh tác hồ tiêu bền vững mà chúng tôi đặt ra cho các thành viên của HTX là sản xuất một cách tự nhiên nhất, không gò ép cây trồng, sử dụng nhiều phân bón hữu cơ, trồng cây che bóng… Nhờ đó, HTX đã xây dựng thành công thương hiệu tiêu Lệ Chí năm 2018 và được Tổ chức quốc tế Control Union cấp chứng nhận đáp ứng các tiêu chuẩn hữu cơ của Mỹ, châu Âu. Hợp tác xã là đơn vị đầu tiên trên địa bàn Tây Nguyên đạt chứng nhận hữu cơ cho cây hồ tiêu. Bên cạnh xuất khẩu thô, HTX cũng bắt đầu chế biến sâu, tạo ra những sản phẩm như: tiêu sọ, tiêu đỏ, tiêu muối một nắng, tiêu xanh, tiêu bột, tiêu ngâm muối... để đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu”-ông Công thông tin.

Đẩy mạnh liên kết

Hiện nay, Việt Nam là 1 trong 4 nước sản xuất và xuất khẩu hồ tiêu nhiều nhất thế giới, chiếm hơn 90% thương mại toàn cầu. Trong đó, sản lượng hồ tiêu xuất khẩu của Việt Nam chiếm khoảng 50% lượng tiêu thụ toàn cầu. Theo dự báo, nhu cầu tiêu thụ hồ tiêu toàn cầu sẽ tăng 2-3%/năm sau năm 2030 và có thể đạt mức 1 triệu tấn vào năm 2050. Để giữ được vị thế như hiện nay, trong khi thị trường tiêu thụ hồ tiêu trên thế giới ngày càng đòi hỏi các tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng sản phẩm, các ý kiến tham gia tại hội thảo đều có chung quan điểm là cần phải có chiến lược cải tiến sâu rộng cả về tổ chức nông dân, kỹ thuật canh tác đến chế biến và tiêu thụ.

Vườn hồ tiêu của bà Nguyễn Thị Thu (thôn 3, xã Nam Yang, huyện Đak Đoa) canh tác theo hướng hữu cơ nên cây sinh trưởng và phát triển tốt, cho năng suất ổn định hàng năm. Ảnh: Quang Tấn

Tham gia ý kiến tại hội thảo, Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Luân-Giám đốc HTX nông nghiệp Lâm San (tỉnh Đồng Nai) cho rằng: Để phát triển hồ tiêu bền vững thì nông dân phải thay đổi thói quen canh tác, cùng với đó là các chính sách hỗ trợ của Nhà nước. Thị trường xuất khẩu hồ tiêu hiện vẫn rất lớn, nhất là những thị trường tiềm năng như: châu Âu, Mỹ. Tuy nhiên, vấn đề là làm sao thay đổi nhận thức của người nông dân về phương thức sản xuất, tạo ra sản phẩm sạch và tốt. Trước hết là thiết lập hệ thống canh tác, giữ cho đất và mức độ cây trồng ở trạng thái cân bằng sinh thái giữa ánh sáng, dinh dưỡng và hệ sinh vật đất; giảm sử dụng phân bón hóa học bằng cách tận dụng sản phẩm phụ, phân chuồng; đồng thời tăng hiệu quả sử dụng đất, nước và dinh dưỡng bằng cách đa dạng hóa cây trồng và nông-lâm kết hợp…

“Để làm được điều này, chúng ta phải tạo ra nhiều tổ chức nông dân, hình thành mạng lưới liên kết giữa các HTX, tổ hợp tác nhằm chia sẻ thông tin, kinh nghiệm, kỹ thuật canh tác và thị trường tiêu thụ. Đồng thời, các HTX cũng cần tạo cơ chế công bằng và đảm bảo lợi ích lớn nhất cho thành viên, đó là được bao tiêu sản phẩm với giá tốt hơn so với thị trường. “Muốn đi xa phải đi cùng nhau”, HTX phải là cầu nối giữa nông dân và chính quyền địa phương để cùng nhau kiểm soát, quản lý chất lượng đầu vào cũng như đầu ra của sản phẩm. Đây là điều kiện tiên quyết để ngành hồ tiêu Việt Nam tiếp tục duy trì vị thế số một toàn cầu”-Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Luân chia sẻ.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT Lưu Trung Nghĩa phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Quang Tấn

Trao đổi với P.V, ông Lưu Trung Nghĩa-Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT-cho biết: Thời gian qua, Sở đã tập trung hướng dẫn, khuyến khích người dân sản xuất hồ tiêu theo hướng bền vững, đặc biệt chú trọng chọn những vùng đất phù hợp, đảm bảo nguồn nước tưới. Ngoài ra, chúng tôi phối hợp với các đơn vị nghiên cứu của Bộ Nông nghiệp và PTNT tổng kết thực tiễn nhằm có kế hoạch phục tráng những giống hồ tiêu tốt để hỗ trợ cho nông dân sản xuất thông qua các doanh nghiệp, HTX. Đồng thời, tăng cường tập huấn, hướng dẫn người trồng hồ tiêu phát triển theo kiểu nông nghiệp sinh thái, như có cây che bóng, trồng bằng trụ sống, trồng xen các loại cây ăn quả, sử dụng công nghệ tưới tiết kiệm nước, hạn chế sử dụng phân bón hóa học... nhằm hạn chế tình trạng chết hàng loạt, giúp cây trồng phát triển bền vững.

“Một trong những giải pháp quan trọng là hình thành các HTX liên kết với doanh nghiệp để sản xuất hồ tiêu theo hướng hữu cơ, bền vững. Việc hình thành các tổ chức nông dân này sẽ thu hút sự đầu tư của các doanh nghiệp, được các cơ quan dịch vụ của Nhà nước tập huấn kỹ thuật và là cầu nối cung cấp dịch vụ đầu vào, đảm bảo đầu ra. Hợp tác xã cũng sẽ giúp nông dân sản xuất hồ tiêu theo các tiêu chuẩn bền vững, hồ tiêu hữu cơ để cung cấp cho doanh nghiệp xuất khẩu. Mới đây, HĐND tỉnh thông qua nghị quyết về hỗ trợ chuỗi liên kết sản xuất. Đây là cơ sở pháp lý hết sức quan trọng để tỉnh sử dụng hiệu quả các nguồn lực của trung ương và địa phương; đặc biệt là Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, Chương trình phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi để giúp nông dân đẩy mạnh phát triển sản xuất hồ tiêu cũng như các cây trồng, vật nuôi khác theo hướng bền vững”-Giám đốc Sở Nông nghiệp và PTNT nhấn mạnh.

QUANG TẤN