Phục hồi rừng sau thiên tai

Cơn bão Yagi (bão số 3) và hoàn lưu của bão đã gây ra những thiệt hại nặng nề cho nhiều tỉnh, đặc biệt là các tỉnh và thành phố thuộc miền Bắc. Các sườn núi và mép đồi đã bị dòng lũ cuốn trôi, biến những khu dân cư thành biển nước và khiến nhiều thôn bản bị lũ lụt gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản.

Việc tái thiết cuộc sống sau bão lũ hiện đang là nhiệm vụ cấp bách được Đảng, Nhà nước, Chính phủ và các địa phương tích cực triển khai nhằm nhanh chóng ổn định đời sống của người dân và chăm sóc sức khỏe cho các nạn nhân. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn lâu dài và ứng phó hiệu quả với thiên tai, nhiều ý kiến cho rằng cần phải có những hành động thiết thực như khôi phục rừng, giảm phát thải khí nhà kính và phân vùng cảnh báo các khu vực có nguy cơ trượt - sạt lở.

Theo Tiến sĩ Mai Kim Liên, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Tài nguyên và Môi trường), Việt Nam đã chứng kiến 20 trên 21 loại hình thiên tai và thảm họa trong những năm qua, gây thiệt hại nặng nề cho người dân, đặc biệt là những nhóm dân cư dễ bị tổn thương. Chỉ riêng cơn bão số 3 và hoàn lưu của bão đã gây thiệt hại kinh tế ước tính trên 40.000 tỷ đồng, làm chết và mất tích hơn 350 người và hơn 1.900 người bị thương.

Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, ông Mai Văn Khiêm cho biết, bão số 3 là cơn bão mạnh nhất trong 30 năm qua trên khu vực Biển Đông. Cơn bão này và hoàn lưu sau bão đã gây mưa lớn dẫn đến sạt lở đất, lũ ống và lũ quét tại nhiều địa phương gây thiệt hại nghiêm trọng đặc biệt là tại các tỉnh Cao Bằng, Hòa Bình, Lào Cai, Yên Bái, và Quảng Ninh. Tại thôn Làng Nủ, xã Phúc Khánh, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai, sạt lở đã gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản của người dân, nguyên nhân chính là do mưa lớn kéo dài trong 3 tháng qua tại khu vực miền núi phía Bắc.

PGS.TS Lê Văn Hưng, Viện Nghiên cứu ứng dụng xử lý môi trường nhấn mạnh rằng, ngoài yếu tố thiên tai, các hoạt động thiếu kiểm soát của con người như phát thải khí nhà kính đã làm gia tăng biến đổi khí hậu. Nhiệt độ toàn cầu tăng cao hơn làm gia tăng nguy cơ cháy rừng và giảm khả năng giữ nước của rừng.

Ông Trịnh Lê Nguyên, Giám đốc Trung tâm Con người và Thiên nhiên cho biết Việt Nam đã mất nhiều khu vực thiên nhiên hoang dã, điều này phản ánh trách nhiệm của con người trong việc khai thác tài nguyên không bền vững và phá rừng. Việc này đã dẫn đến suy giảm đa dạng sinh học và mất cân bằng hệ sinh thái ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng môi trường sống.

Được biết, cây rừng tự nhiên với bộ rễ sâu và đan kết chằng chịt có vai trò quan trọng trong việc giữ vững liên kết giữa đất và đá, tạo thành một khối ổn định. Khi rừng bị chặt phá, liên kết này bị mất, làm tăng nguy cơ sạt lở đất trong những trận mưa lớn kéo dài.

Do đó, bên cạnh việc tái thiết cuộc sống cho người dân sau bão lũ, việc phục hồi hệ sinh thái rừng cũng là nhiệm vụ cấp bách. Đó là phần quan trọng của nỗ lực toàn cầu nhằm ngăn chặn một cuộc khủng hoảng sinh thái. Như nhiều chuyên gia bảo tồn thiên nhiên đã nhấn mạnh, việc phục hồi rừng không chỉ giúp bảo vệ nguồn nước mà còn giảm nguy cơ sạt lở núi đá, bảo vệ môi trường sống và nâng cao khả năng chống chọi với thiên tai trong tương lai.

Phục hồi rừng sau thiên tai không chỉ là một biện pháp cấp bách nhằm khôi phục môi trường, mà còn là chiến lược dài hạn để giảm thiểu các tác động tiêu cực từ biến đổi khí hậu và thiên tai. Rừng đóng vai trò then chốt trong việc điều hòa khí hậu, giữ nước và bảo vệ đất giúp giảm thiểu thiệt hại do mưa lớn và lũ quét. Khi hệ sinh thái rừng bị phá vỡ, khả năng giữ nước và ổn định đất đai của rừng cũng bị suy giảm, làm gia tăng nguy cơ sạt lở và lũ lụt như đã xảy ra trong các tỉnh miền Bắc sau cơn bão Yagi.

Các hệ sinh thái rừng khỏe mạnh cung cấp dịch vụ sinh thái thiết yếu như bảo vệ nguồn nước, duy trì đa dạng sinh học và điều hòa khí hậu. Điều này không chỉ giúp cộng đồng dễ dàng ứng phó với thiên tai mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển bền vững. Khi rừng được phục hồi, các cộng đồng địa phương cũng có thể hưởng lợi từ các sản phẩm rừng như gỗ, thuốc và thực phẩm, đồng thời tạo ra các cơ hội việc làm và cải thiện sinh kế cho người dân.

Thực tế cho thấy, các khu vực có rừng nguyên sinh và rừng trồng ổn định thường ít bị ảnh hưởng nặng nề hơn bởi thiên tai so với các khu vực đã bị tàn phá bởi khai thác gỗ và các hoạt động nông nghiệp không bền vững. Đầu tư vào phục hồi rừng không chỉ là một nghĩa vụ môi trường mà còn là một chiến lược kinh tế thông minh giúp bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và cải thiện chất lượng cuộc sống cho các thế hệ tương lai.

Như vậy, việc phục hồi rừng cần được coi là một phần không thể thiếu trong các kế hoạch tái thiết sau thiên tai. Các cơ quan chức năng và cộng đồng cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các dự án trồng rừng, bảo vệ rừng tự nhiên, và quản lý tài nguyên rừng một cách bền vững. Đây là một bước quan trọng để đảm bảo rằng các hệ sinh thái rừng có thể tiếp tục phát huy vai trò quan trọng của mình trong việc bảo vệ môi trường và hỗ trợ cuộc sống của con người.

GS.TS Hoàng Xuân Cơ - Trưởng ban Khoa học (Hội Kinh tế Môi trường Việt Nam), cho biết: “Môi trường tự nó có thể hồi phục sau các thảm họa. Cũng phải thừa nhận là phạm vi xảy ra thảm họa tuy lớn nhưng vẫn chỉ là một phần của Trái đất rộng lớn của chúng ta. Vì vậy, với chức năng và khả năng tự hồi phục của các loại tài nguyên tái tạo như rừng, các loài động, thực vật và khả năng đồng hóa chất thải (khả năng tự làm sạch) của các thành phần môi trường (đất, nước, không khí…) mà nhiều thảm họa đã chấm dứt gây tác hại và môi trường dần phục hồi các chức năng của mình. Với sự phát triển nhanh của khoa học, kỹ thuật, công nghệ và ý thức BVMT lên cao, con người đã tìm được nhiều cách thức hỗ trợ để môi trường nhanh hồi phục như trồng, tu bổ rừng, xử lý chất thải, nâng cao khả năng dự báo thảm họa để chủ động ứng phó và nhiều giải pháp hiệu quả khác.”

Thanh Trúc