Nghịch lý các nhà sản xuất ô tô phát triển mạnh trong đại dịch đang đối mặt nhiều khó khăn

Thời thế đổi thay

Lời đe dọa của Tổng thống đắc cử Donald J. Trump về việc áp thuế đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, Mexico và Canada có thể tạo ra rất nhiều thách thức cho các nhà sản xuất ô tô có nhà máy tại Mexico như BMW và Volkswagen. Ảnh: NYT.

Vài năm trước, các nhà sản xuất ô tô đã ăn mừng lợi nhuận kỷ lục khi đại dịch Covid-19 gây ra tình trạng thiếu hụt xe mới, cho phép họ tăng giá. Nhưng bây giờ tình hình đã hoàn toàn khác.

Nissan, nhà sản xuất ô tô Nhật Bản, đang sa thải 9.000 nhân viên. Volkswagen đang cân nhắc đóng cửa các nhà máy ở Đức lần đầu tiên. Tổng giám đốc điều hành của nhà sản xuất ô tô Stellantis của Mỹ và Châu Âu, sở hữu Jeep, Peugeot, Fiat và các thương hiệu khác, đã nghỉ việc sau khi doanh số bán hàng giảm mạnh. Ngay cả các thương hiệu xa xỉ như BMW và Mercedes-Benz cũng đang gặp khó khăn.

Mỗi nhà sản xuất ô tô đều có những vấn đề riêng, nhưng có một số điểm chung. Chúng bao gồm quá trình chuyển đổi công nghệ khó khăn và tốn kém, tình hình chính trị bất ổn, chủ nghĩa bảo hộ gia tăng và sự xuất hiện của một nhóm các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc mới đang phát triển nhanh chóng. Nhiều nỗi đau này đặt ra câu hỏi về tương lai của các công ty vốn là nguồn việc làm quan trọng ở nhiều nước phương Tây và châu Á.

Nhiều vấn đề trong số này đã xuất hiện trong nhiều năm nhưng trở nên ít cấp bách hơn trong thời kỳ đại dịch, khiến một số nhà sản xuất ô tô trở nên tự mãn. Khi tình trạng thiếu hụt chất bán dẫn và các thành phần khác làm chậm sản xuất và hạn chế hàng tồn kho, các nhà sản xuất ô tô thấy dễ dàng tăng giá.

Nhưng kỷ nguyên đó đã qua và ngành công nghiệp đã quay trở lại trạng thái trước đại dịch, với quá nhiều nhà sản xuất ô tô theo đuổi và quá ít người mua.

Nhiều nhà máy sản xuất ô tô trên khắp thế giới đang sản xuất ít ô tô hơn nhiều so với mục đích ban đầu. Khi các nhà sản xuất ô tô không kiếm được lợi nhuận xứng đáng từ các nhà máy và máy móc của mình, thì "sẽ có tác động rất lớn đến lợi nhuận", Simon Croom, giáo sư quản lý chuỗi cung ứng tại Đại học San Diego cho biết. "Sự khác biệt giữa lãi và lỗ là một ranh giới rất mong manh trong ngành công nghiệp ô tô".

Người lao động là một trong những đối tượng đầu tiên chịu thiệt hại trong một ngành công nghiệp sử dụng chín triệu người trên toàn thế giới trong lĩnh vực sản xuất, trong đó có khoảng một triệu người ở Mỹ. Hơn hai triệu người Mỹ khác làm việc cho các đại lý và doanh nghiệp liên quan.

Nissan, công ty có các nhà máy ở Mississippi và Tennessee, vẫn chưa nêu chi tiết về địa điểm sẽ diễn ra đợt sa thải. Không chỉ có Ford cắt giảm việc làm. Tháng trước, Ford đã công bố cắt giảm 4.000 việc làm, chủ yếu tại các nhà máy ở Anh và Đức. Công ty đã trích dẫn "những trở ngại chưa từng có về cạnh tranh, quy định và kinh tế".

Ford gần đây cho biết họ sẽ cắt giảm 4.000 việc làm, phần lớn là tại các nhà máy ở Đức và Anh. Ảnh: Reuters.

Ford đã đề cập một phần đến các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc. Trước đại dịch, họ hầu như không phải là yếu tố, nhưng đã tấn công thị trường quốc tế bằng những chiếc xe có chất lượng ngang ngửa xe Nhật Bản, châu Âu hoặc Mỹ, với mức giá thấp hơn nhiều.

BYD, Chery, SAIC và các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc khác vẫn bị cấm vào Mỹ theo các quy tắc thương mại và bị cản trở bởi thuế quan ở châu Âu. Nhưng họ đang tiến vào những nơi như Úc, Brazil, Chile và Thái Lan, thu hút người mua khỏi Fiat, General Motors và Toyota.

Cạnh tranh từ Trung Quốc đang "bắt đầu tấn công vào những nơi an toàn mà các nhà sản xuất ô tô phương Tây từng có", Felipe Munoz, nhà phân tích toàn cầu tại JATO Dynamics, một công ty nghiên cứu, cho biết.

Bên trong Trung Quốc, thị trường ô tô lớn nhất thế giới, các nhà sản xuất trong nước đã lấy đi ánh hào quang từ các nhà sản xuất ô tô nước ngoài với các tùy chọn quá mức như những tùy chọn mà BYD cung cấp trong xe địa hình hybrid cắm điện Yangwang U8.

Theo công ty này, U8 có thể nổi trong nước lũ tới 30 phút và bánh xe của xe có thể được thiết lập để lăn để xe có thể quay 360 độ trong khi vẫn giữ nguyên vị trí.

Sự trỗi dậy của các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc đặc biệt gây khó khăn cho các nhà sản xuất ô tô Đức. Volkswagen nhận được một phần ba doanh số từ Trung Quốc và từng thống trị thị trường đó. Nhưng lượng hàng giao của công ty ở đó đã giảm 10% trong chín tháng đầu năm nay, so với năm 2023.

Tại Trung Quốc, các nhà sản xuất trong nước đã chiếm hết sự chú ý với những tùy chọn vượt trội như những tùy chọn được BYD cung cấp trong xe địa hình hybrid cắm điện Yangwang U8. Ảnh: NYT.

BMW và Mercedes-Benz cũng đã báo cáo doanh số bán hàng giảm mạnh tại Trung Quốc gần đây, mà họ đổ lỗi là do lợi nhuận thấp hơn.

Các nhà sản xuất ô tô của Mỹ cũng chịu ảnh hưởng từ sự thay đổi này. G.M. cho biết trong tháng này rằng lợi nhuận của họ sẽ giảm hơn 5 tỷ USD khi tái cấu trúc hoạt động tại Trung Quốc, vốn đang thua lỗ.

Những công ty chậm thay thế các mẫu xe cũ đang hoạt động kém nhất. Đó là trường hợp của Nissan, Stellantis và thậm chí cả Tesla, mà các nhà phân tích dự kiến sẽ kết thúc năm với doanh số bán hàng gần như không thay đổi so với năm 2023. Những công ty khác đã phải vật lộn để chế tạo những chiếc xe điện hấp dẫn và phát triển phần mềm, một yếu tố ngày càng quan trọng trong thiết kế ô tô.

Volkswagen là một trong những nhà sản xuất ô tô đầu tiên phát triển xe điện, nhưng các mẫu xe này không được người mua và giới phê bình đánh giá cao.

Theo Kelley Blue Book, doanh số bán xe thể thao đa dụng ID.4 của công ty tại Mỹ đã giảm hơn một nửa trong quý 3 so với cùng kỳ năm trước. Phần mềm lỗi đã cản trở doanh số bán xe ID.4 và các mẫu xe điện khác mà Volkswagen bán ở Châu Âu và Châu Á.

Ferdinand Dudenhöffer, giám đốc Trung tâm nghiên cứu ô tô tại Bochum, Đức, cho biết: "Người Trung Quốc đang giành được thị phần và người Đức đang mất thị phần. Không chỉ là xe điện, mà còn là phần mềm trong xe".

Chính sách thay đổi của chính phủ đang làm tăng thêm sự khó khăn của các nhà sản xuất ô tô. Doanh số bán xe điện đã giảm mạnh ở Đức sau khi chính phủ, đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng ngân sách, đột ngột xóa bỏ các ưu đãi tài chính.

Tại Mỹ, Tổng thống đắc cử Donald J. Trump và đảng Cộng hòa tại Quốc hội muốn bãi bỏ các khoản tín dụng thuế thời Tổng thống Biden được thiết kế để thúc đẩy xe điện. Những thay đổi trong chính sách gây nguy hiểm cho hàng trăm tỷ USD mà G.M., Hyundai-Kia, Volkswagen và các công ty khác đã đầu tư vào các nhà máy và ô tô mới.

Erin Keating, một nhà phân tích điều hành tại Cox Automotive, một công ty nghiên cứu, cho biết: "Ngành công nghiệp ô tô đã phải chi rất nhiều vốn cho một thị trường xe điện kém hấp dẫn và thị trường này có thể sẽ thay đổi trong sáu tháng tới".

Ông Trump cũng đã đe dọa sẽ áp thuế đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, Mexico và Canada. Trung Quốc là nguồn cung cấp linh kiện quan trọng cho hầu như tất cả các nhà sản xuất ô tô. Mexico là một trung tâm sản xuất quan trọng của BMW, G.M., Ford, Stellantis, Volkswagen và các hãng khác, vận chuyển hai triệu xe đến Mỹ trong chín tháng đầu năm.

Bức tranh trái ngược

Công nhân trong xưởng in tại nhà máy Volkswagen ở Zwickau, Đức. Công ty này nơi có một phần ba doanh số bán hàng từ Trung Quốc, cho biết họ có thể phải đóng cửa các nhà máy ở Đức lần đầu tiên. Ảnh: NYT.

Nhưng không phải tất cả các công ty ô tô đều hoạt động kém. Cổ phiếu G.M. đã tăng hơn 40% trong năm nay, trong khi cổ phiếu của hầu hết các nhà sản xuất ô tô đều giảm. Một phần do phố Wall đang “thưởng” cho G.M. vì những chiếc xe điện phổ biến như Cadillac Lyriq và Chevrolet Equinox. Bà Mary T. Barra, giám đốc điều hành của G.M., cho biết công ty sắp kiếm được lợi nhuận từ xe điện, không giống như các nhà sản xuất ô tô khác của Mỹ ngoại trừ Tesla.

Nhưng G.M. cũng đang cắt giảm sản xuất, tuần trước công bố rằng họ sẽ ngừng phát triển xe taxi robot, xe tự hành có thể chở khách mà không cần tài xế. Quyết định này đặt ra câu hỏi về việc liệu các nhà sản xuất ô tô lâu đời có thể cạnh tranh với Tesla và Waymo, một bộ phận của công ty mẹ Google, trong thế hệ công nghệ ô tô tiếp theo hay không.

Chiến lược tăng gấp đôi sản lượng xe hybrid của Toyota, trong khi chỉ cung cấp một số ít xe chạy hoàn toàn bằng điện, dường như cũng đang mang lại hiệu quả, ít nhất là hiện tại. Nhiều người mua đang lựa chọn xe hybrid, có giá thành thấp hơn nhiều so với xe điện và không cần sạc, như một cách để giảm lượng khí thải và chi phí nhiên liệu.

Nhưng Toyota có thể bị tụt hậu nếu doanh số bán xe điện tăng nhanh hơn dự kiến của các nhà phân tích thị trường. Giá xe chạy bằng pin đang giảm trong khi quãng đường xe có thể di chuyển khi sạc lại đang tăng lên. Ở Trung Quốc, xe điện đã rẻ hơn so với các mẫu xe chạy bằng xăng tương đương. Hơn một nửa số xe mới bán ra ở đó là xe điện hoặc xe hybrid cắm điện.

Công nhân lắp ráp bộ pin tại nhà máy G.M. ở Spring Hill, Tenn. Giám đốc điều hành của công ty, Mary Barra, cho biết G.M. sắp có lãi từ xe điện. Ảnh: NYT.

Các nhà sản xuất ô tô đang cố gắng thích nghi. Stellantis, với giám đốc điều hành Carlos Tavares đã nghỉ việc vào tháng này, đã lên kế hoạch ra mắt các mẫu xe mới vào năm 2025. Trong đó có một số xe điện, bao gồm xe Jeep, xe bán tải Ram và xe cơ bắp Dodge Charger. Công ty cũng đang nỗ lực hàn gắn mối quan hệ với các đại lý, những người cảm thấy Stellantis đã chờ quá lâu để hạ giá và đưa ra các ưu đãi để giúp họ bán được những chiếc xe đang chất đống trên bãi xe của họ.

John Elkann, chủ tịch Stellantis tổ chức một cuộc họp trực tuyến với các đại lý tại Mỹ sau khi ông Tavares từ chức. Sau đó, Hội đồng đại lý quốc gia Stellantis đã đưa ra tuyên bố bày tỏ sự lạc quan rằng "năm 2025 sẽ đánh dấu một bước ngoặt".

Áp lực thị trường sẽ thúc đẩy các nhà sản xuất ô tô hợp tác với nhau nhiều hơn, ví dụ như chia sẻ chi phí phát triển động cơ, K. Venkatesh Prasad, phó chủ tịch cấp cao phụ trách nghiên cứu tại Trung tâm nghiên cứu ô tô ở Ann Arbor cho biết: "Bạn đã thấy một số điều này rồi".

Makoto Uchida, giám đốc điều hành của Nissan thì cho biết vào tháng trước rằng công ty sẽ rút ngắn thời gian phát triển một loại xe mới bằng cách hợp tác chặt chẽ hơn với các đối tác Renault, Mitsubishi và Honda.

Volkswagen đang cố gắng giải quyết các vấn đề về phần mềm của mình bằng cách đầu tư vào Rivian, công ty sản xuất xe bán tải điện và xe thể thao đa dụng tại Illinois.

Các nhà sản xuất ô tô phương Tây cũng đang thực hiện các thỏa thuận với các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc. Volkswagen sẽ phát triển các mẫu xe mới với Xpeng để bán tại Trung Quốc. Năm ngoái, Stellantis đã mua 20% cổ phần của Leapmotor và đã bắt đầu bán xe điện của công ty Trung Quốc này tại châu Âu.

Ông Dudenhöffer nhấn mạnh: "Nếu bạn không thể đánh bại họ, hãy bắt tay cùng họ".

Nam Nguyễn