Hội nghị thượng đỉnh EU-Trung Quốc: Đối thoại để gần nhau

Thượng đỉnh EU-Trung Quốc là phép thử kiểm chứng quan hệ song phương. (Nguồn: EU)

Phái đoàn EU do Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen dẫn đầu. Dù là một dịp mang tính biểu tượng, hội nghị lần này không tránh khỏi những sắc thái phức tạp trong bối cảnh thương mại và địa chính trị thế giới đang chuyển dịch nhanh chóng.

Kinh tế là trụ cột

Hội nghị diễn ra khi căng thẳng thương mại giữa EU và Trung Quốc có dấu hiệu gia tăng rõ rệt. Đầu tháng Bảy, Trung Quốc công bố mức thuế chống bán phá giá lên đến 34,9% đối với rượu mạnh nhập khẩu từ EU - động thái được coi là đáp trả sau khi Brussels áp thuế với xe điện Trung Quốc.

Mặc dù vậy, kinh tế vẫn là nền tảng gắn kết quan hệ song phương. Năm 2024, kim ngạch thương mại EU-Trung Quốc đạt gần 850 tỷ Euro, đưa Trung Quốc trở thành đối tác thương mại lớn thứ hai của EU, đồng thời Bắc Kinh coi EU là thị trường xuất khẩu quan trọng hàng đầu và nguồn công nghệ thiết yếu của mình. Những con số này cho thấy mối quan hệ kinh tế giữa hai bên mang tính bổ sung và gắn bó sâu sắc.

Bất đồng giữa hai bên lan sang các lĩnh vực then chốt khác như thiết bị y tế và đất hiếm - nguyên liệu quan trọng trong các chuỗi cung ứng công nghiệp và quốc phòng. Trung Quốc hiện kiểm soát phần lớn nguồn cung đất hiếm toàn cầu và đã áp dụng các biện pháp quản lý chặt chẽ hơn đối với xuất khẩu mặt hàng này, tác động không nhỏ đến các ngành công nghệ cao của châu Âu.

Tuy nhiên, cả hai phía đều khẳng định sẵn sàng giải quyết những khác biệt thông qua đối thoại, trên cơ sở luật pháp quốc tế và các quy định của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO). Theo người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Quách Gia Khôn, “quan hệ giữa Trung Quốc và EU đang bước vào một giai đoạn mang tính chuyển tiếp. Cả hai bên cần tận dụng cơ hội hiện tại để mở rộng hợp tác, củng cố đối thoại và duy trì chủ nghĩa đa phương”.

Phát biểu trước thêm cuộc gặp thượng đỉnh, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cũng nêu rõ: “Đối thoại với Trung Quốc là cần thiết, và chúng tôi đang cùng nhau làm việc để tháo gỡ dần những rào cản thương mại, trong khuôn khổ minh bạch và có thể dự đoán”.

Mô hình hợp tác hiện nay giữa hai bên cũng bộc lộ một số điểm cần điều chỉnh, đặc biệt là vấn đề thâm hụt thương mại, minh bạch hóa chuỗi cung ứng và đảm bảo cạnh tranh công bằng. Đây không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn liên quan đến lòng tin chiến lược – yếu tố ngày càng được coi trọng trong quan hệ quốc tế đương đại.

Theo chuyên gia Noah Barkin (Quỹ Marshall), “EU và Trung Quốc cần một lộ trình rõ ràng cho hợp tác trong bối cảnh thế giới đang tái định hình. Đó không chỉ là yêu cầu về hiệu quả kinh tế, mà còn là một sự thích ứng chính sách”.

Trong khi đó, Giáo sư François Godement (Trung tâm Montaigne, Pháp) cảnh báo rằng nếu hai bên không củng cố được lòng tin chiến lược, các yếu tố bên ngoài như cạnh tranh công nghệ và ảnh hưởng từ bên thứ ba sẽ dễ dàng tác động tiêu cực tới quan hệ song phương.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (giữa) gặp Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa (trái) và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen tại Hội nghị thượng đỉnh EU-Trung Quốc, ngày 24/7. (Nguồn: THX)

Khác biệt và điểm đồng

Ngoài thương mại, các vấn đề địa chính trị, quan hệ với Washington và đặc biệt là cuộc xung đột Nga-Ukraine, cũng là nội dung được chú ý tại hội nghị lần này. Hầu hết các nước thành viên EU đang gia tăng hỗ trợ Ukraine cả tài chính và vũ khí đồng thời áp đặt các gói trừng phạt mới nhằm vào Nga.

Trong một số trường hợp, các thực thể kinh tế có liên hệ với Trung Quốc cũng bị đưa vào danh sách trừng phạt mới của EU - điều đã gây nên phản ứng từ Bắc Kinh. Trong vấn đề Ukraine, Trung Quốc giữ lập trường trung lập và nhiều lần kêu gọi giải pháp chính trị cho cuộc xung đột. Trong các phát ngôn chính thức, Bắc Kinh khẳng định không ủng hộ đối đầu và chia rẽ, đồng thời đề cao vai trò của Liên hợp quốc và các cơ chế đối thoại hòa bình.

Dù còn có sự khác biệt trong cách tiếp cận, nhưng điểm chung của cả EU và Trung Quốc là mong muốn tránh leo thang căng thẳng và duy trì ổn định trật tự quốc tế.

Bên cạnh đó, hội nghị lần này còn mở ra cơ hội tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực toàn cầu như ứng phó biến đổi khí hậu, chuyển đổi năng lượng, cải cách WTO, chuyển đổi số và phát triển bền vững. Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa khẳng định: “EU và Trung Quốc có thể cùng góp phần định hình một trật tự thế giới đa cực, dựa trên luật lệ quốc tế, phát triển bền vững và lấy con người làm trung tâm”.

Trong bối cảnh thế giới đối mặt với nhiều thách thức xuyên quốc gia, từ an ninh khí hậu, an toàn chuỗi cung ứng đến bất ổn tài chính, cả EU và Trung Quốc đều có lợi ích trong việc phối hợp để tìm ra giải pháp dài hạn. Biến đổi khí hậu là một lĩnh vực được đánh giá có nhiều tiềm năng hợp tác, nhất là khi hai bên đều đặt mục tiêu trung hòa carbon vào giữa thế kỷ này.

Một quan chức EU chia sẻ với báo giới, hội nghị lần này khó tạo ra đột phá lớn, song vẫn có thể kết thúc bằng một tuyên bố chung về các vấn đề toàn cầu như biến đổi khí hậu.

Nhiều nhà quan sát cho rằng, dù vẫn còn nhiều khác biệt cần khỏa lấp, hội nghị là cơ hội để EU và Trung Quốc không chỉ nhìn lại chặng đường đã qua, mà còn đánh giá lại những thách thức mới đặt ra cho quan hệ song phương. Như một nhà quan sát từng nhận xét: EU và Trung Quốc không thể thoát nhau trong thế giới toàn cầu hóa, nhưng để tiến xa hơn, cả hai cần một nền tảng hợp tác dựa trên lòng tin, tôn trọng nhau để cùng có lợi.

Thế Quân