Giảm cân quá mức thành bệnh chán ăn - tâm thần

Trầm cảm vì ăn kiêng để giảm cân

Theo ThS.BS Nguyễn Phương Linh, Phòng điều trị rối loạn cảm xúc và rối loạn ăn uống (M6), Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, cách đây chưa lâu, Viện tiếp nhận thiếu niên N.T.T, 13 tuổi trong tình trạng mệt mỏi, ăn uống kém, sụt cân. Theo lời kể của mẹ bệnh nhân, trước khi mắc bệnh, thiếu niên là người vui vẻ, hòa đồng, có thành tích cao trong học tập, tham gia vào đội tuyển học sinh giỏi của trường.

BS Viện Sức khỏe Tâm thần khám bệnh cho bệnh nhân.

Cách đây 1 năm, thiếu niên có cân nặng khoảng 67kg, chiều cao 1m56, nhiều lúc khi chơi đùa, bị bạn bè trêu mắc bệnh béo. Dần dà, thiếu niên cảm thấy tự ti và không thích chơi với các bạn, không thích tham gia các hoạt động ở trường lớp như trước.

Thiếu niên lên mạng xã hội tìm hiểu về các phương pháp giảm cân và áp dụng. Nam sinh tự giảm tất cả lượng thức ăn nạp vào cơ thể, đồng thời thực hiện các bài tập thể dục đốt cháy mỡ thừa (HIT) với cường độ cao (khoảng 1-2 tiếng/ngày). Do bước vào giai đoạn dậy thì, thời điểm này, chiều cao của thiếu niên tăng nhanh chóng, cân nặng cũng giảm đi, thân hình cân đối. Nhưng không thỏa mãn với điều đó, học sinh này vẫn tiếp tục duy trì việc ăn kiêng và tập luyện như trước, dẫn tới gầy gò, có biểu hiện mệt mỏi, hoạt động chậm chạp hơn trước.

Cách vào viện 2 tháng, bệnh nhân cao 1m73, nặng 51kg, dù cha mẹ khuyên nên ngừng kiêng ăn và luyện tập, nhưng nam sinh không nghe, gần như không ăn thịt cá, kể cả rau củ quả cũng ăn với lượng nhỏ (1 vài cọng rau trong ngày), chỉ ăn bánh bao chay buổi sáng, và 1 vài thìa cơm trắng vào buổi trưa và tối. Đặc biệt, khi không tập thể dục người bệnh có cảm giác đau khổ, bồn chồn, bứt rứt, khó chịu trong người, bắt buộc phải tập luyện theo chế độ.

Thấy con trở nên ít nói chuyện với bố mẹ và bạn bè trong lớp học, giảm hứng thú với các sở thích trước đó, chỉ tập trung vào việc tập thể dục và ăn kiêng, bố mẹ lo lắng cho con đi khám. “Tại đây bệnh nhân được chẩn đoán hội chứng trầm cảm và có chỉ định điều trị nội trú. Sau nửa tháng điều trị, người bệnh đã ăn uống tốt hơn, không còn quá lo béo nữa. 1 tháng sau bệnh nhân được xuất viện về theo dõi. Khám lại sau 2 tháng, tình trạng cảm xúc và ăn uống của người bệnh tiến triển tốt”, BS Phương Linh cho biết.

Nguy hiểm nếu không được khuyến cáo đúng

ThS.BS Vũ Sơn Tùng, Viện Sức khỏe Tâm thần chia sẻ: “Dù chưa có số liệu thống kê chính thức, nhưng thời gian gần đây, viện tiếp nhận nhiều bệnh nhân “chán ăn tâm thần. Và lứa tuổi dậy thì dễ mắc bệnh này, ngoài ra, bệnh được phát hiện thêm ở tuổi mãn kinh”. “Chán ăn tâm thần” là rối loạn ăn uống do hạn chế năng lượng nạp vào so với nhu cầu. Bệnh nhân sẽ có cảm giác sợ hãi về việc tăng cân và hình ảnh cơ thể bị biến dạng, thậm chí không thể nhận ra mức độ nghiêm trọng của tình trạng trọng lượng cơ thể thấp.

BS Tùng cho hay, có 2 loại “chán ăn tâm thần”. Trường hợp thứ nhất là hạn chế ăn uống, người bệnh hạn chế lượng thức ăn nạp vào bằng cách ăn càng ít càng tốt. Trường hợp thứ hai là người bệnh ăn thức ăn nhưng sau đó bị nôn hoặc sử dụng thuốc nhuận tràng để tống thức ăn ra ngoài”. Bệnh nhân “chán ăn tâm thần” cũng thường cố gắng giảm cân bằng cách tập thể dục quá mức và luôn ám ảnh về cân nặng, hình thể và bữa ăn. Do vậy, dù giảm được bao nhiêu cân, họ vẫn sợ tăng cân. Có những bệnh nhân thường xuyên soi gương, đánh giá cơ thể của mình hàng ngày, không thỏa mãn với hình thể của mình.

Theo phân tích của BS Phương Linh, căn bệnh này thường bắt đầu khi bệnh nhân bước vào tuổi vị thành niên, thường là khi bắt đầu dậy thì và hình dạng cơ thể thay đổi. 85% bệnh nhân ở độ tuổi từ 13 - 18. Nguyên nhân là khi bước vào tuổi dậy thì, các bé gái hằng ngày phải lo lắng về ngoại hình của cơ thể, so sánh với cơ thể của bạn bè và đôi khi nhận thức tiêu cực về hình ảnh cơ thể của chúng. Không ít trường hợp bị ảnh hưởng từ các ngôi sao khiến họ ám ảnh, cố gắng nhịn ăn để thay đổi giống như thần tượng.

Chia sẻ về các dấu hiệu mắc bệnh, BS Sơn Tùng cho hay: “Bệnh nhân thường giảm cân quá mức hoặc không làm tăng cân theo tiêu chuẩn phát triển, do vậy bệnh nhân thường có ngoại hình mỏng manh, thon gọn quá mức; kèm theo dấu hiệu mệt mỏi, mất ngủ, chóng mặt hoặc ngất xỉu, móng tay đổi màu xanh, tóc mỏng, dễ gãy hoặc rụng, lông tơ mềm phủ khắp cơ thể, bệnh nhân bị mất kinh hoặc rối loạn kinh nguyệt, nhịp tim tăng hoặc giảm bất thường”.

“Ở mức nghiêm trọng nhất, bệnh có thể gây tử vong. Bệnh nhân có thể tử vong đột ngột ngay cả khi không bị thiếu cân do rối loạn nhịp tim, mất cân bằng điện giải. Ngoài các biến chứng về thể chất, những người mắc chứng chán ăn cũng thường mắc các rối loạn sức khỏe tâm thần khác như trầm cảm, lo âu và các rối loạn cảm xúc khác, rối loạn giấc ngủ, rối loạn nhân cách, rối loạn ám ảnh cưỡng chế, có các hành vi tự hủy hoại, có ý tưởng và hành vi tự sát...”, BS Tùng cảnh báo.

Tuy nhiên, các chuyên gia cũng chia sẻ, bệnh nhân và gia đình thường không nghĩ mình mắc tâm thần nên hầu hết đều đi khám nhiều chuyên khoa khác. “Người bệnh cần đến khám và điều trị tại đúng chuyên khoa Tâm thần để tìm ra nguyên nhân gây bệnh và để việc điều trị đạt được hiệu quả cao nhất” BS Tùng khuyến cáo.

Trần Hằng