Doanh nghiệp hợp tác chuẩn bị nguồn nhân lực cho lĩnh vực đường sắt

Trong khoảng 5-10 năm tới, nhu cầu nhân lực trong lĩnh vực này dự kiến tăng cao, với khoảng 26.000-32.000 người lao động cần thiết cho giai đoạn thi công và gần 14.000 người lao động cho giai đoạn vận hành. Ðiều này đòi hỏi đổi mới công tác đào tạo và tiếp cận các công nghệ hiện đại để bảo đảm nguồn nhân lực chất lượng cao. Đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội cho các doanh nghiệp.

Hiện nay, nhân lực đường sắt chỉ chiếm khoảng 3% tổng nhân lực của ngành xây dựng nước ta và không có sự biến động lớn về quy mô cũng như trình độ trong suốt thời gian vừa qua. Tuy vậy, ngay trong năm 2025 này, hàng loạt các quyết sách quan trọng về đầu tư xây dựng hạ tầng đường sắt nước ta dự báo yêu cầu nguồn nhân lực trong tương lai là rất lớn.

Xác định đây vừa là cơ hội, vừa là thách thức, nên nhiều doanh nghiệp tư nhân nước ta đã có sự chuẩn bị để nắm bắt cơ hội này. Bởi trong bất kỳ hoạt động ngành nghề, lĩnh vực nào, thì nguồn nhân lực chính là yếu tố quyết định thành công của mỗi doanh nghiệp.

Ảnh minh họa

Ông Nguyễn Quang Huy, TGĐ Tập đoàn Đèo Cả cho biết quá trình chuẩn bị: "Tập đoàn Đèo Cả đã có sự chuẩn bị về nguồn nhân lực. Để thực hiện, chúng tôi đã có chương trình hợp tác với các đối tác quốc tế, các trường Đại học nước ngoài để vừa tham quan, học hỏi từ các chuyên gia để đào tạo cho nhân sự của mình. Ở trong nước, tập đoàn phân tách ra thành 2 cấp bậc nhân sự. Cách đây 2 năm, chúng tôi thành lập Học viện Đèo Cả, cùng với trường ĐH ở TP.HCM để đào tạo nhân sự cấp kỹ sư".

Nhận thức rất rõ về vai trò của nguồn nhân lực, ông Phạm Văn Khôi, Chủ tịch Công ty cổ phần giao thông Phương Thành cho biết, đã lựa chọn những người ưu tú của doanh nghiệp để nghiên cứu học hỏi, đào tạo, chuẩn bị sẵn sàng khi được tham gia các dự án đường sắt rất lớn của nước ta trong thời gian tới có thể tự tin “bắt tay ngay” vào việc.

"Đây là cơ hội rất lớn cho các doanh nghiệp Việt. Do vậy, chúng tôi phải chuẩn bị ngay từ bây giờ. Đầu tiên là nguồn nhân lực. Lựa chọn những con người có tâm huyết, có trí tuệ để đi đào tạo ở các nước phát triển về đường sắt như bên Châu Âu, Nhật Bản, Trung Quốc. Chúng tôi chủ động chuẩn bị nguồn nhân lực có chuyên môn, có chất lượng và có các phương án chuẩn bị kỹ để đáp ứng các yêu cầu công việc trong thời gian sắp tới"- ông Phạm Văn Khôi nói.

Có thể nói, nguồn nhân lực đường sắt hiện nay của Việt Nam mới chỉ đáp ứng cơ bản nhu cầu quản lý, khai thác, vận hành hệ thống đường sắt hiện hữu. Do đó, cần có sự chuẩn bị chu đáo, kỹ càng để sẵn sàng đáp ứng quá trình xây dựng, vận hành, khai thác hệ thống đường sắt nói chung, nhất là hệ thống đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị trong tương lai. Vì các doanh nghiệp ở nước ta còn ở quy mô nhỏ, nên một số đại diện doanh nghiệp cho rằng, cần nhận diện rõ thế mạnh của mình để ưu tiên đầu tư đào tạo nhân lực theo năng lực thực tế.

Ông Mai Thanh Phương, Chủ tịch HĐQT Tổng công ty công trình đường sắt nêu bước chuẩn bị nhân lực chuyên sâu thi công cầu đường sắt: "Chúng tôi nhận diện ra các công ty tư nhân làm cái gì để thi công đường sắt cao tốc, khi chúng ta phải thi công 25 hạng mục lớn. Chúng tôi cho rằng cần phải lựa chọn đúng về kỹ thuật, lựa chọn đúng về giải pháp. Đối với doanh nghiệp chúng tôi kinh nghiệm chưa nhiều, nhưng với 50 năm thi công trong lĩnh vực đường sắt, chúng tôi chỉ tập trung vào thế mạnh của mình. Vì thế, tổng công ty chỉ tập trung vào đào tạo, học hỏi và chuẩn bị nhân lực để thi công cầu đường sắt".

Kinh nghiệm thế giới cho thấy các quốc gia bao gồm cả tự nghiên cứu phát triển như Nhật, Pháp, Đức, Ý cũng như nhận chuyển giao và tiến tới làm chủ như Trung Quốc, Hàn Quốc, Tây Ban Nha đều xây dựng chương trình phát triển quốc gia về nguồn nhân lực từ rất sớm, khoảng 5 - 7 năm trước khi đầu tư xây dựng để sẵn sàng nhân lực cho triển khai đầu tư, phát triển ĐSTĐC.

Tóm tắt về các bước chuẩn bị cho nhân lực đường sắt, GS.TS Lê Hùng Lân, Trường Đại học Giao thông vận tải nêu rõ các yêu cầu từ thực tế: "Ví dụ đường sắt trên cao, đường sắt tốc độ cao, đường sắt đô thị đều là các kiến thức hiện đại mà chúng ta chưa làm chủ được. Các DN nước ngoài khi đầu tư thì nhà nước đã có chính sách chuyển giao công nghệ. Nhưng chuyển giao cho ai thì là vấn đề chúng ta phải chuẩn bị. Dứt khoát là cần có nguồn nhân lực đáp ứng được các yêu cầu, đòi hỏi kỹ thuật cao. Tôi tin rằng với sự đồng bộ của chính sách, sự phối hợp giữa các chuyên gia, các trường Đại học và các DN, chúng ta sẽ đào tạo được nguồn nhân lực cho lĩnh vực đường sắt như mong muốn".

Ước tính riêng cho dự án đường sắt tốc độ cao, tổng nhu cầu nhân lực trực tiếp ở các khối quản lý nhà nước, quản lý dự án, tư vấn, xây lắp, vận hành cho xây dựng, khai thác ĐSTĐC Bắc - Nam cao điểm khoảng 200.000 - 250.000 lao động. Trong đó, 90% nhân lực chỉ yêu cầu trình độ trung cấp và cao đẳng, 10% trình độ đại học và trên đại học. Như vậy, tổng nhu cầu đào tạo từ bậc đại học (không bao gồm đào tạo cơ bản từ nguồn lực xã hội) khoảng 15.000 lượt với kinh phí ước tính khoảng 436 triệu USD.

Vì thế, để có sự chuẩn bị nguồn nhân lực kỹ lưỡng, cần xây dựng một chương trình quốc gia huy động tổng lực nguồn nhân lực, trí thức và cơ sở đào tạo của các viện nghiên cứu, trường đại học, các doanh nghiệp và các nhà khoa học đầu ngành trong và ngoài nước nhằm nghiên cứu tiếp nhận chuyển giao và từng bước làm chủ công nghệ đường sắt tốc độ cao. Sau đó, chính nguồn nhân lực hình thành từ dự án ĐSTĐC Bắc - Nam sẽ tiếp tục là nền tảng để phát triển mạng lưới đường sắt quốc gia, hệ thống đường sắt đô thị theo Quy hoạch tổng thể. Trong tương lai, có thể tiến tới mở rộng, hợp tác quốc tế trong lĩnh vực đường sắt.

Hà Nho/VOV1