Cá tra Việt Nam 2025: Tăng tốc xuất khẩu trong vùng xoáy cạnh tranh mới

Theo thống kê từ Tổng cục Hải quan, kim ngạch xuất khẩu cá tra của Việt Nam trong 2 tháng đầu năm 2025 đạt 284 triệu USD, tăng 11% so với cùng kỳ năm trước. Riêng tháng 2/2025, con số này đạt 150 triệu USD, tăng 66% so với tháng 2/2024, cho thấy sức bật ấn tượng của ngành sau giai đoạn điều chỉnh.

Trung Quốc và Hồng Kông (Trung Quốc) vẫn giữ vị trí dẫn đầu về nhập khẩu cá tra từ Việt Nam, với kim ngạch tháng 2 đạt 36 triệu USD, tăng 56% so với cùng kỳ. Dù vậy, lũy kế hai tháng đầu năm, xuất khẩu sang khu vực này lại giảm 11%, phần lớn do ảnh hưởng từ kỳ nghỉ Tết Nguyên đán kéo dài trong tháng 1.

Bất ngờ lớn nhất nằm ở khối CPTPP, khi thị trường này đã vượt Mỹ để trở thành khu vực lớn thứ hai tiêu thụ cá tra Việt Nam. Xuất khẩu sang các nước CPTPP đạt 53 triệu USD trong 2 tháng, tăng 42% so với cùng kỳ. Riêng tháng 2, kim ngạch tăng tới 128%, đạt 29 triệu USD, mức tăng trưởng ngoạn mục cho thấy tác động rõ nét từ việc tận dụng ưu đãi thuế quan.

Trong khi đó, thị trường Mỹ, vốn được xem là “mỏ vàng” của ngành cá tra hiện tụt xuống vị trí thứ ba. Tuy vẫn duy trì tăng trưởng với kim ngạch tháng 2 đạt 22 triệu USD (tăng 37%), nhưng tốc độ không theo kịp đà phục hồi ở các khu vực khác.

Một điểm sáng khác là thị trường Thái Lan, với mức tăng ấn tượng lên tới 280% trong nửa đầu tháng 2, đạt hơn 3 triệu USD. Tính đến ngày 15/2, lũy kế xuất khẩu sang thị trường này đạt 9 triệu USD, tăng 24% so với cùng kỳ năm trước. Với mức tiêu thụ gia tăng đều đặn, Thái Lan hiện là thị trường đơn lẻ lớn thứ tư và là quốc gia nhập khẩu cá tra Việt Nam nhiều thứ hai tại châu Á, sau Trung Quốc.

Tương tự, Malaysia tiếp tục duy trì sức mua ổn định, phần lớn nhờ vào hiệu lực của các FTA như CPTPP và RCEP. Việt Nam hiện chiếm tới 95% tổng kim ngạch nhập khẩu cá tra đông lạnh tại Malaysia, một minh chứng cho năng lực cạnh tranh vượt trội của sản phẩm cá tra Việt tại khu vực ASEAN.

Những FTA thế hệ mới đang mở đường cho nông - thủy sản Việt Nam tiếp cận thị trường quốc tế với mức thuế suất ưu đãi. Theo Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (VINASME), đây là cơ hội lớn để ngành cá tra khai phá thêm thị phần ở các thị trường tiềm năng như Canada, Mexico, Chile, Úc…

Tuy nhiên, “cái giá của hội nhập” cũng đang hiển hiện rõ. Số liệu của Bộ Công Thương cho thấy, tính đến ngày 25/3/2025, Việt Nam đã đối mặt với 282 vụ điều tra thương mại từ nước ngoài, trong đó nhiều vụ liên quan trực tiếp tới thủy sản, đặc biệt là tôm và cá tra. Trong số này có 153 vụ điều tra chống bán phá giá, chiếm tỉ trọng lớn nhất.

Không chỉ vậy, các rào cản kỹ thuật cũng đang tăng lên. Gần đây, Nga thông báo tạm dừng nhập khẩu cá tra từ một số doanh nghiệp Việt với lý do không đảm bảo an toàn thực phẩm. Tại Mỹ, thị trường xuất khẩu có giá cao nhất, đạo luật Farm Bill (Luật Nông trại) vừa được Quốc hội thông qua tiếp tục siết chặt các tiêu chuẩn nhập khẩu cá tra.

Cụ thể, Farm Bill 2014 chuyển việc giám sát cá da trơn từ FDA (Cục Quản lý thực phẩm và dược phẩm) sang USDA (Bộ Nông nghiệp), đồng nghĩa với việc Mỹ không chỉ kiểm tra chất lượng thành phẩm mà còn giám sát quy trình nuôi trồng tại Việt Nam.

Muốn được xuất khẩu vào thị trường Mỹ, các vùng nuôi cá tra tại Việt Nam buộc phải được nâng cấp, đạt chuẩn tương đương với các cơ sở nuôi của Mỹ. Đây vừa là thách thức về chi phí, công nghệ và quản lý vùng nuôi, nhưng cũng là cơ hội để ngành cá tra chuyển hướng sang sản xuất xanh - sạch và bền vững hơn.

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) dự báo ngành cá tra Việt Nam trong năm 2025 sẽ duy trì sản lượng khoảng 1,65 triệu tấn, giảm nhẹ so với năm ngoái, nhưng vẫn hướng đến kim ngạch xuất khẩu khoảng 2 tỷ USD. Mục tiêu này được đánh giá là khả thi, dựa trên tốc độ phục hồi của thị trường quốc tế và lợi thế từ các FTA đang phát huy hiệu quả.

Tuy nhiên, theo bà Nguyễn Thị Thu Trang - Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập (VCCI), các doanh nghiệp không nên quá phụ thuộc vào một vài thị trường lớn. Thay vào đó, cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, thường xuyên cập nhật các chính sách mới về thuế, tiêu chuẩn kỹ thuật, phòng vệ thương mại… để có chiến lược thích ứng phù hợp.

Với chất lượng ngày càng được nâng cao, cá tra Việt Nam vẫn đang có sức cạnh tranh lớn trên thị trường thế giới. Tuy nhiên, trong bối cảnh thương mại toàn cầu phức tạp, để giữ vững vị thế và mở rộng thị phần, ngành cá tra buộc phải tái cấu trúc toàn diện, từ vùng nuôi đến chế biến, từ tiếp cận thị trường đến năng lực ứng phó với các rào cản kỹ thuật.

Năm 2025, ngành cá tra cần không chỉ là “ngọn sóng tăng trưởng”, mà còn là biểu tượng của một nền sản xuất nông nghiệp hiện đại, thích ứng và hội nhập sâu rộng.

Sơn Hưng