Việt Nam sắp quan sát được siêu trăng xanh hiếm gặp

Theo Hội Thiên văn Hà Nội (HAS), trăng tròn, siêu trăng và trăng xanh là 3 hiện tượng hiếm gặp xảy ra cùng lúc với Mặt Trăng vào ngày 30 và 31/8 tới đây. Theo đó, Mặt Trăng sẽ nằm ở phía đối diện của Trái Đất so với Mặt Trời và nó sẽ được chiếu sáng hoàn toàn. Giai đoạn này xảy ra lúc 16h58 ngày 30/8. Đây cũng là siêu trăng thứ hai trong số ba siêu trăng của năm 2023. Mặt trăng sẽ ở gần Trái Đất nhất và có thể trông to hơn và sáng hơn bình thường một chút. Vì đây là lần trăng tròn thứ hai trong cùng một tháng, nên đôi khi nó được gọi là trăng xanh.

Tuy có tên gọi là "trăng xanh" nhưng nó sẽ có sắc độ từ cam đến đỏ cam, nhất là vào đầu buổi tối. Tại một số nước phương Tây, người ta còn gọi trăng tháng tám là "trăng đỏ". Màu sắc này là do góc độ của Trái đất mùa hè khiến trăng treo thấp và chúng ta sẽ phải ngắm nó thông qua một lớp khí quyển dày.

Trăng xanh là hiện tượng thiên văn kỳ thú diễn ra vào ngày 31/8.

Lớp khí quyển này có tác dụng như một lăng kính lọc ánh sáng nên tuy ánh trăng vẫn có màu như bình thường nhưng khi đến mắt người, nó có màu từ cam đến đỏ cam. Sắc độ càng đậm, đó càng là một tin buồn bởi đây là dấu hiệu bạn đang ngắm trăng thông qua một bầu không khí ô nhiễm dày đặc do khói bụi hoặc cháy rừng.

Để quan sát siêu trăng xanh - đỏ này đẹp mắt, người quan sát có thể tận dụng "ảo ảnh Mặt trăng" xảy ra vào thời điểm hoàng hôn, khi trăng mới mọc, treo thấp nhất buổi tối. Vào khoảnh khắc này, trăng luôn trông có vẻ to và đỏ hơn so với phần còn lại của buổi tối. Như vậy, với người quan sát Việt Nam, siêu trăng xanh tháng 8 sẽ trông đẹp nhất vào hoàng hôn đến đầu buổi tối ngày 30 và 31/8 bởi mốc trăng tròn tuyệt đối rơi vào giữa hai đêm này.

Cũng theo HAS, hôm nay (27/8), Sao Thổ sẽ ở vị trí gần nhất với Trái Đất và toàn bộ bề mặt sẽ được Mặt trời chiếu sáng. Đây là thời điểm Sao Thổ sáng nhất trong năm và sẽ hiện diện trên bầu trời suốt cả đêm. Đây cũng là cơ hội lý tưởng để chúng ta chụp và quan sát Sao Thổ cùng với những mặt trăng của nó. Một chiếc kính thiên văn trung bình sẽ giúp bạn quan sát được vành đai Sao Thổ và cả những mặt trăng sáng nhất của hành tinh này.

Nhà nghiên cứu Đặng Vũ Tuấn Sơn, Hội Thiên văn và Vũ trụ học Việt Nam cho biết trăng xanh là một vấn đề thuần túy mang tính văn hóa của nhiều quốc gia phương Tây trước kia. Những năm gần đây, nhiều người quan tâm đến Trăng Xanh khi có một số bài viết xuất hiện nhưng người viết lại thiếu diễn giải hay có những sai lầm về kiến thức cơ bản.

Theo đó, "trăng xanh của mùa" là cách hiểu khởi điểm của thuật ngữ "Blue Moon". Chúng ta biết rằng mỗi năm có 12 tháng, mỗi tháng có 30 hoặc 31 ngày (trừ tháng 2 chỉ có 28 hoặc 29 ngày). Trong âm lịch mà Việt Nam cùng nhiều nước phương Đông sử dụng thì tính theo chu kỳ trăng, mỗi năm có 12 tuần trăng.

Tuy nhiên, độ dài của tuần trăng chỉ có 29,53 ngày nên tháng âm lịch chỉ dài 29 hoặc 30 ngày. Như vậy 12 tuần trăng thực ra chưa đủ 12 tháng dương lịch. Trong dương lịch, chúng ta biết rằng 4 mùa được chia tương đối đều, mỗi mùa có độ dài 3 tháng và được định mốc bởi 2 lần phân hoặc chí (chẳng hạn từ xuân phân đến hạ chí, từ hạ chí đến thu phân…).

"Vì 3 tháng này dài hơn 3 tuần trăng nên nếu một lần trăng tròn rơi vào một trong vài ngày đầu tiên của một mùa thì một trong số vài ngày cuối cùng của mùa đó có thể là lần trăng tròn thứ 4 (trong khi lẽ ra một mùa chỉ có thể có 3 lần trăng tròn). Trong trường hợp đó, lần trăng tròn thứ 3 trong số 4 lần trăng tròn của một mùa được gọi là trăng xanh. Theo cách tính này, cứ khoảng 3 năm thì có một lần Trăng Xanh của mùa", chuyên gia lý giải.

"Trăng Xanh của tháng", cách hiểu này chỉ mới xuất hiện vào giữa thế kỉ 20 và theo đó Trăng Xanh còn để chỉ lần trăng tròn thứ hai trong tháng dương lịch.

Như trên đã nói, chu kì tuần trăng là 29,53 ngày, trong khi mỗi tháng có 30 hoặc 31 ngày. Vậy nên nếu thời điểm trăng tròn rơi vào ngày mùng 1 của một tháng thì ngày 30 hoặc 31 của tháng đó cũng sẽ lặp lại pha này của mặt trăng. Lần trăng tròn thứ 2 của một tháng này được gọi là Trăng Xanh. Trăng Xanh của tháng như vậy dễ xảy ra hơn, khoảng 2 năm đến dưới 3 năm một lần.

Tô Hội