Vẻ đẹp ẩm thực Việt qua những bữa cơm nhà

Món Việt là nhà là những tản văn ngắn về văn hóa ẩm thực của Ann Lee - bút danh của nhà báo Lê Lan Anh - tác giả của các sách: Tuổi 40 yêu dấu, Vẫn Yêu, Ăn và Yêu và Ăn và Yêu, Chỉ cần yêu thôi là đủ, Xin chào tình đã hôm qua, Nàng dâu 4.0, mẹ chồng hiện đại.

Sách Món Việt là nhà. Ảnh: ML.

Những món Việt thơm thảo từ ký ức

Món Việt là nhà gợi lên nỗi nhớ cồn cào trong những người con xa gia đình: Không khí các khu chợ, những lời dặn của bà ngoại, những món quà vặt hay được ăn ở chợ, cơm canh thường gặp trong nhà, các món cúng ngày rằm, mùng một, Trung thu, các thứ gia vị trong mâm cơm Việt… cho đến những sinh hoạt bận bịu mà ấm cúng trong mỗi gian bếp, câu dặn dò của bà, của mẹ với các cô con gái, cháu gái về nếp nấu nướng, sắp đặt bàn ăn, cư xử trong nhà….

Cuốn sách được chia thành 6 phần. Phần một kể chuyện những phiên chợ đặc biệt với những món quà vặt truyền đời từ Bắc chí Nam như: bánh đúc lạc, bánh rán, bánh dày, bánh trôi, bánh chay, bánh tét chuối, bánh gai bà Thi, bánh ngải Lạng Sơn, bánh đa kê, bánh ít nhân đậu, xôi ngô, bún mì phở miến, bắp xào tôm khô.

Phần hai “Cơm hàng cháo chợ, ai lỡ thì ăn” là những trải nghiệm ẩm thực điển hình với những món ăn dân dã như cơm tấm, cháo, bánh mì, cà phê…

Phần ba “Cơm lành canh ngọt - Ăn bát cơm dẻo, nhớ nẻo đường đi” là những bữa cơm nhà được chia theo thứ trong tuần, như nhắc về những mâm cơm nóng ấm luôn thao thức trong tâm trí mỗi người. Thứ hai cá kho, rau luộc; thứ ba tôm rang thịt, canh suông; thứ tư đậu rán tẩm hành, muối vừng và tóp mỡ cà chua rau sống; thứ năm thịt kho; thứ sáu nhộng rang lá lốt, canh cua; thứ bảy trứng đúc, canh thiên lý giò sống, rau muống xào tỏi; cuối tuần là các món cơm khách: riêu cua, cơm gà, chả nem, cá chép om dưa…

Phần bốn “Mùng một sớm mai - Có thờ có thiêng có kiêng có lành” là những tản văn về các món ẩm thực để thắp hương vào ngày lễ như xôi, oản, cốm, chè, bánh trung thu...

Phần năm “Cơm không rau như đau không thuốc” là câu chuyện của các loại lá trong bữa cơm người Việt, nơi người ta có thể không có thịt cá nhưng bữa cơm luôn hiện diện rất nhiều thứ rau củ như: thì là, tía tô, đinh lăng, ngải cứu, xương xông lá lốt, rau răm, kim châm, thiên lý, điên điển, nghệ, gừng, riềng.

Phần sáu “Con không dạy để vậy mà nuôi - Học văn học nói học gói học mở” là những trải nghiệm về phong tục và quy cách, là những mạch ngầm văn hóa từ những bữa cơm chỉ là hạt tiêu trái ớt…

Tác giả Ann Lee (Lê Lan Anh).

Với hàng triệu người Việt, món Việt là nhà

Chia sẻ về quá trình viết cuốn sách này, tác giả Ann Lee cho biết, vào tháng 7/2021, khi dịch Covid-19 tưởng như kết thúc ở Mỹ con gái của chị vẫn chưa thể về nhà, còn chị không xin thể qua New York để dự lễ tốt nghiệp cùng con. May thay, những nhớ thương, lo lắng của hai mẹ con được xoa dịu bởi những cuộc video call.

Gần như cuộc nói chuyện nào Ann Lee cũng nhắc con gái để ý đến việc chăm sóc sức khỏe bản thân và chú ý ăn uống. Trong câu chuyện của họ, các món ăn là một trong những nội dung thường xuyên nhất.

Lúc đó con gái của chị cũng bắt đầu đi làm, không còn có căng tin của trường, phải tự nấu nướng. Những trải nghiệm ẩm thực sau 4 năm xa nhà cũng khiến con gái của chị khẳng định các món châu Á vẫn dễ nấu, dễ ăn, bổ dưỡng, lành… và quan trọng là phù hợp nhất. Ngay trong những cuộc trò chuyện ấy, hai mẹ con bắt đầu quan tâm đến việc xây dựng và lưu trữ những nội dung thú vị cho ẩm thực Việt. Con gái gợi ý bằng các câu hỏi, còn chị khởi sự viết.

Chia sẻ lý do lấy tên sách là Món Việt là nhà, tác giả Ann Lee cho hay: “Nhà là nơi mở cửa ra ban công thấy mấy bông nhài đã nở lại nhớ đến những bình nước thơm mẹ thả vài bông, nhớ bát chè thoang thoảng hương đặt lên thành kính cảm tạ các cụ đã phù hộ cho con cháu chân cứng đá mềm.

Nhà luôn là nơi bình yên, có bếp và các món Việt khi cả nhà quây quần trong yêu thương. Mà món nào được nấu bằng yêu thương, món ấy sẽ tỏa hương vị không thể nào quên. Để lớn lên, già đi, có ai không cần ăn và cần được yêu thương? Không phải ngẫu nhiên, mà khi Đen Vâu hát, đường về nhà là vào tim ta, đã lập tức có nhiều chục triệu người like. Nhà vẫn luôn là nhà, với các món Việt thơm thảo từ ký ức. Với hàng triệu người Việt, món Việt là nhà”.

Tự nhận mình là một người yêu bếp bằng tình yêu bình dị dành cho các món Việt đời thường, như phần đông người Việt lớn lên bằng những bữa cơm nhà, tác giả Ann Lee luôn canh cánh trong lòng rằng, rất nhiều món ăn sẽ dần bị cải biến và trôi vào lãng quên, thậm chí hoàn toàn không có khái niệm gì trong đầu các con mình là Gen Z.

Vì vậy, tác giả Ann Lee không mơ ước và chờ đợi lớn lao những việc thật vĩ mô như có một bảo tàng cho món Việt truyền thống đặc trưng vùng miền. Chị chỉ mong muốn rằng, những cuốn sách như Món Việt là nhà sẽ được nằm trên kệ sách của một số gia đình có những người yêu thích món Việt, giúp lưu giữ phần nhỏ ký ức về thời thơ ấu, đời sống của chính họ qua những mô tả dễ hiểu, dễ nhớ nhất về các món ăn mẹ họ, bà họ từng nấu.

Bởi với Ann Lee, nghệ thuật ẩm thực trước khi trở thành một phần không nhỏ của văn hóa, của đời sống, của lịch sử, thì các món ăn chính là tuổi thơ, là thanh xuân, là âu yếm yêu thương trong mỗi gia đình.

Minh Châu