Thể hiện sự đồng hành của Quốc hội với Chính phủ trong thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải tham dự họp tại Tổ 5

Gỡ khó cho địa phương, đẩy nhanh tiến độ

Qua thảo luận, các ĐBQH cơ bản tán thành với sự cần thiết của việc xây dựng và ban hành dự thảo Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia.

Bí thư, Trưởng Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Phúc Hoàng Thị Thúy Lan điều hành họp Tổ 5

ĐBQH Trần Văn Tiến (Vĩnh Phúc) nêu rõ, giám sát chuyên đề của Quốc hội về thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia vừa qua cho thấy, kết quả đạt được còn hạn chế, nhất là trong thực hiện các chỉ tiêu, chương trình, dự án. Nếu không có giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thì mục tiêu đến năm 2025 sẽ rất khó đạt được theo Nghị quyết số 108/2023/QH15 của Quốc hội về giám sát chuyên đề 3 Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025.

Toàn cảnh phiên thảo luận tại Tổ 5

Việc triển khai các Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021 - 2025 chậm tiến độ do nhiều nguyên nhân. Trong đó, một trong những nguyên nhân chủ yếu bởi phải tuân thủ các quy định pháp luật về Luật Đầu tư công, Luật Đấu thầu, Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công… nên việc triển khai bị vướng mắc và chậm tiến độ.

Đồng thời, Nghị quyết số 100/2023/QH15 của Quốc hội về hoạt động chất vấn tại Kỳ họp thứ Năm, Quốc hội khóa XV đã giao Chính phủ nghiên cứu, đề xuất thực hiện thí điểm việc phân cấp cho cấp huyện chủ động quyết định, điều chỉnh cơ cấu nguồn vốn, danh mục dự án đầu tư thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia trên địa bàn. Nghị quyết số 108/2023/QH15 của Quốc hội về giám sát chuyên đề 3 Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025 giao Chính phủ trình Quốc hội ban hành Nghị quyết đặc thù theo quy trình thủ tục rút gọn.

Đại biểu Quốc hội Trần Văn Tiến (Vĩnh Phúc) phát biểu

Với các lý do nêu trên, đại biểu Trần Văn Tiến cho rằng, việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia là cần thiết nhằm tháo gỡ khó khăn cho địa phương và đẩy nhanh tiến độ thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia.

ĐBQH Phan Thái Bình (Quảng Nam) cũng nêu rõ, các Chương trình mục tiêu quốc gia được đưa ra xem xét lần này, đặc biệt là Chương trình thực hiện theo Nghị quyết số 88/2019/QH14 của Quốc hội phê duyệt Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 đều rất có ý nghĩa, rất nhân văn. Nhưng, thời gian qua, do phân bổ vốn khó khăn dẫn đến tiến độ giải ngân của cả 3 Chương trình đều không đạt mục tiêu đề ra.

“Việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia là rất cần thiết, thể hiện sự đồng hành kịp thời của Quốc hội với Chính phủ trong thực hiện các Chương trình này”, đại biểu Phan Thái Bình nhấn mạnh.

Các đại biểu Quốc hội tại Tổ 5 cho ý kiến với các dự thảo Nghị quyết

Cần cho phép địa phương được điều chỉnh vốn sự nghiệp không sử dụng hết

Để hoàn thiện nội dung dự thảo Nghị quyết, ĐBQH Sùng A Lềnh (Lào Cai) đề nghị, cần nghiên cứu bổ sung cho phép địa phương được điều chỉnh nguồn vốn sự nghiệp không sử dụng hết để thực hiện các nội dung khác mang tính chất đầu tư như: đầu tư đường giao thông, trường lớp học, tôn tạo hoặc xây dựng công trình bảo tồn kiến trúc của các dân tộc thiểu số… nhằm sử dụng, phát huy hiệu quả nguồn vốn của Chương trình.

Theo đại biểu Sùng A Lềnh, thực tế cho thấy, việc phân bổ nguồn lực từ trung ương cho một số nội dung, tiểu dự án, dự án thành phần còn chưa hợp lý, như: kinh phí bố trí cho các nội dung đào tạo, tập huấn, tuyên truyền, kiểm tra, giám sát quá lớn so với nhu cầu của địa phương, trong khi đó nhu cầu nguồn vốn bố trí cho đầu tư cơ sở hạ tầng là rất lớn nhưng Trung ương bố trí còn hạn chế…

Về phân bổ, giao dự toán chi thường xuyên ngân sách trung ương hàng năm, đại biểu Phan Thái Bình nhận thấy, nếu điều chỉnh dự toán chi ngân sách nhà nước từ các dự án thành phần không còn đối tượng hỗ trợ, hoặc không đủ điều kiện để giải ngân kinh phí theo quy định, hoặc có tỷ lệ giải ngân thấp để bổ sung dự toán thực hiện các dự án thành phần khác được điều chỉnh trong cùng Chương trình mục tiêu quốc gia sẽ hạn chế hiệu quả sử dụng nguồn lực.

Thực tế giám sát chuyên đề của Quốc hội về các Chương trình mục tiêu quốc gia vừa qua cho thấy, có rất nhiều dự án, tiểu dự án thành phần trùng lắp về địa bàn, đối tượng, nhỏ lẻ, manh mún, nhất là đối với hai Chương trình giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Hơn nữa, ở địa bàn miền núi, những nơi khó khăn nhất, có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống đa số đều đồng thời triển khai cùng một lúc 3 Chương trình, vừa xây dựng nông thôn mới, vừa giảm nghèo và vừa phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Do vậy, nếu điều chỉnh trong từng Chương trình sẽ không thực hiện lồng ghép giữa các Chương trình.

Với các lý do nêu trên, đại biểu Phan Thái Bình đề nghị, cần nghiên cứu giao thẩm quyền cho HĐND cấp tỉnh được phân bổ, điều chỉnh cả 3 Chương trình. Nếu dự án thành phần của một Chương trình này không còn đối tượng hỗ trợ, không sử dụng hết nguồn lực thì sẽ được chuyển cho thực hiện dự án của Chương trình khác, bảo đảm không vượt tổng mức đầu tư đã phê duyệt. Theo đại biểu Phan Thái Bình, thực hiện theo phương án này cũng có thể giúp ưu tiên đầu tư cho nơi cần thiết, cấp thiết trước, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực đầu tư. Đồng thời, giúp tránh xảy ra trường hợp dù không cần thiết nhưng vì sợ mất vốn địa phương vẫn đầu tư, dẫn đến “nơi cần lại thiếu vốn, nơi không cần lại thừa vốn”, không phát huy được hiệu quả của 3 Chương trình, vốn có mục tiêu chung là giải quyết công ăn việc làm, nâng cao đời sống, thu nhập cho người dân, nhất là người dân sinh sống ở địa bàn miền núi, có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số.

Về cơ chế quản lý, sử dụng tài sản hình thành từ dự án hỗ trợ phát triển sản xuất, đại biểu Phan Thái Bình tán thành quy định theo phương án 1: thực hiện chính sách hỗ trợ theo dự án hỗ trợ phát triển sản xuất, không áp dụng quy định quản lý tài sản công đối với tài sản có vốn hỗ trợ từ ngân sách nhà nước dưới 500 triệu đồng, hoặc tài sản hỗ trợ cho cộng đồng người dân; thực hiện chính sách cho chủ trì liên kết được vay vốn ưu đãi đầu tư tài sản có giá trị từ 500 triệu đồng trở lên để phục vụ hoạt động phát triển sản xuất (không thực hiện hỗ trợ từ nguồn ngân sách nhà nước).

Đại biểu Quốc hội Phan Thái Bình (Quảng Nam) cho rằng Nghị quyết này thể hiện sự đồng hành kịp thời của Quốc hội với Chính phủ

Theo đại biểu, nếu theo phương án này có thể thực hiện được ngay sau khi Nghị quyết được thông qua, không phải ban hành các quy định chi tiết, hoàn toàn phù hợp với yêu cầu cấp thiết của việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội. Nếu sau khi ban hành Nghị quyết vẫn phải chờ hướng dẫn của các cơ quan chức năng có thể sẽ khiến quá trình triển khai 3 Chương trình tiếp tục khó khăn, chậm được giải ngân.

Với quan điểm này, đại biểu Phan Thái Bình tán thành áp dụng cơ chế thí điểm phân cấp cho cấp huyện trong quản lý, tổ chức thực hiện các Chương trình (khoản 7, dự thảo Nghị quyết), vì sẽ bảo đảm triển khai thực hiện nhanh, tiến hành phân cấp, ủy quyền ngay. Song, đại biểu lưu ý, cơ chế này cần quy định theo phương án 2 được Chính phủ đưa ra: “HĐND cấp huyện được quyết định điều chỉnh phương án phân bổ vốn đầu tư công, kinh phí thường xuyên giữa các Chương trình mục tiêu quốc gia trong Kế hoạch đầu tư công trung hạn, Kế hoạch đầu tư vốn hàng năm, dự toán ngân sách nhà nước hàng năm đã được cấp có thẩm quyền giao; cơ cấu nguồn vốn ngân sách nhà nước giữa chi đầu tư, chi thường xuyên của các dự án thành phần không còn đối tượng hỗ trợ để tập trung vốn thực hiện các dự án thành phần khác thuộc các Chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2025”.

Theo đại biểu Phan Thái Bình, với phương án này sẽ bảo đảm phân cấp triệt để cho cấp huyện chủ động, linh hoạt trong việc điều hành, quản lý triển khai thực hiện các Chương trình, đồng thời là cơ sở để phục vụ xây dựng các Chương trình mục tiêu quốc gia cho giai đoạn 2026-2030.

Lê Bình