Tạo hành lang pháp lý nâng cao hiệu quả quản lý viên chức

Đại biểu Trần Văn Lâm tham gia tranh luận tại hội trường, sáng 13/11.

Liên quan đến quy định về quyền của viên chức về ký hợp đồng thực hiện hoạt động nghề nghiệp và hoạt động kinh doanh, một số ý kiến của các đại biểu đề nghị cấm viên chức tham gia đầu tư, góp vốn, điều hành doanh nghiệp thuộc lĩnh vực mình đang phụ trách, nhất là với y tế, giáo dục, khoa học công nghệ để tránh tình trạng "chân trong, chân ngoài", xung đột lợi ích. Đại biểu Trần Văn Lâm (Đoàn Bắc Ninh) tham gia tranh luận, cho rằng quy định viên chức không được góp vốn, thành lập doanh nghiệp trong lĩnh vực mình hoạt động vì sợ mâu thuẫn lợi ích là không hợp lý: "Viên chức đang hoạt động giỏi trong lĩnh vực đó mà cấm họ phát huy ra bên ngoài là không hợp lý. Nếu cho phép viên chức chỉ được thành lập, góp vốn doanh nghiệp trong lĩnh vực mình không phụ trách thì cho phép cũng như không cho phép, là biểu hiện của tư duy “không quản được thì cấm”. Chúng ta cần phải xác lập được cơ chế quản lý để viên chức không lợi dụng được thay vì không quản được thì cấm” - đại biểu Trần Văn Lâm nhấn mạnh.

Góp ý để hoàn thiện nội dung quy định về hợp đồng lao động và hợp đồng dịch vụ, đại biểu Đỗ Thị Việt Hà (Đoàn Bắc Ninh) cho biết: Khoản 4 Điều 21 dự thảo Luật quy định “Đối với một số lĩnh vực hoạt động văn hóa, nghệ thuật, thể dục, thể thao và các lĩnh vực đặc thù khác yêu cầu tuổi nghề dưới 18 tuổi, cấp có thẩm quyền quyết định ký hợp đồng đối với người dự tuyển sau khi có sự đồng ý bằng văn bản của người đại diện theo pháp luật. Chế độ, chính sách đối với đối tượng này thực hiện theo thỏa thuận và được áp dụng như đối với viên chức...”.

Quy định này thể hiện sự linh hoạt trong thu hút nhân tài trẻ, nguồn nhân lực chất lượng cao, song vẫn còn một số điểm chưa bảo đảm tính thống nhất với Bộ luật Lao động hiện hành.

Theo quy định của Bộ luật Lao động, việc sử dụng người chưa đủ 18 tuổi, đặc biệt là người dưới 13 tuổi, phải tuân thủ nghiêm ngặt về điều kiện lao động, thời giờ làm việc, nghỉ ngơi và phải có văn bản chấp thuận của cơ quan chuyên môn về lao động thuộc UBND cấp tỉnh.

Đại biểu Đỗ Thị Việt Hà tham gia thảo luận tại hội trường, sáng 13/11.

Do đó, để bảo đảm đồng bộ trong hệ thống pháp luật và bảo vệ quyền lợi của người lao động chưa thành niên, đề nghị nghiên cứu sửa đổi theo hướng: Chỉ được ký hợp đồng sau khi có văn bản chấp thuận của cơ quan chuyên môn về lao động, đồng thời quy định rõ chế độ, chính sách, thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi và điều kiện lao động của đối tượng này phải tuân thủ quy định của Bộ luật Lao động, Luật Trẻ em…và một số luật khác có liên quan đối với người chưa thành niên, thay vì áp dụng tương tự như đối với viên chức như dự thảo đang thể hiện.

Điều 26 dự thảo Luật quy định viên chức có quyền “khiếu nại” về kết quả đánh giá, xếp loại chất lượng viên chức. Đại biểu đề nghị tiếp tục nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng, toàn diện, xem xét, điều chỉnh về mặt kỹ thuật lập pháp và nội dung việc quy định khiếu nại này để phù hợp hơn với bản chất của quan hệ công vụ và cơ chế quản lý nhân sự trong đơn vị sự nghiệp công lập.

Về tính chất pháp lý, “khiếu nại” là một chế định được quy định trong Luật Khiếu nại, áp dụng đối với quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong quản lý hành chính nhà nước. Trong khi đó, kết quả đánh giá, xếp loại chất lượng viên chức không phải là quyết định hành chính, mà là một hoạt động nội bộ, mang tính quản trị nhân sự của cơ quan, đơn vị sử dụng viên chức. Về tính thực tiễn, kết quả đánh giá, xếp loại viên chức là cơ sở để xét thi đua, khen thưởng, quy hoạch, bổ nhiệm hoặc xem xét xử lý kỷ luật. Việc cho phép “khiếu nại” chính thức có thể dẫn đến phát sinh nhiều tranh chấp nội bộ, làm kéo dài quy trình đánh giá, giảm hiệu quả quản lý nhân sự. Vì vậy, đại biểu cho rằng nên nghiên cứu quy định theo hướng là “kiến nghị” thay cho “khiếu nại” để vừa bảo đảm nguyên tắc phân định rõ thẩm quyền quản lý nội bộ, vừa phù hợp với bản chất của hoạt động tự giám sát, phản biện trong nội bộ cơ quan công quyền.

Về nguyên tắc trong hoạt động nghề nghiệp của viên chức, tại khoản 4, Điều 2 dự thảo Luật quy định: “Phục vụ Nhân dân với thái độ tôn trọng, tận tụy, văn minh, lịch sự; không gây nhũng nhiễu, phiền hà; bảo đảm công bằng, bình đẳng về quyền tiếp cận dịch vụ công của Nhân dân.”

Đại biểu cho rằng cụm từ “nhũng nhiễu” là khái niệm mang hàm ý tiêu cực và thường được sử dụng trong các quy định xử lý hành vi vi phạm pháp luật. Đặc biệt, trong Luật Phòng, chống tham nhũng, “nhũng nhiễu” được hiểu là hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn để gây phiền hà nhằm vụ lợi. Trong khi đó, khoản 4 Điều 2 không nhằm điều chỉnh hành vi vi phạm mà xác định chuẩn mực ứng xử, đạo đức nghề nghiệp của viên chức trong thực thi công vụ, hướng đến thái độ phục vụ Nhân dân tận tụy, thân thiện và tôn trọng.

Vì vậy, đại biểu đề nghị thay từ “nhũng nhiễu” thành từ “khó khăn” nhằm thể hiện tính mềm dẻo, chuẩn mực, mang tính định hướng hành vi tích cực, tránh cảm giác quy chụp hoặc mang nghĩa xử lý vi phạm. Hơn nữa, cụm từ “không gây khó khăn, phiền hà” đã trở thành cách diễn đạt phổ biến trong khá nhiều văn bản quy phạm pháp luật hiện nay và kể cả văn bản hành chính của Chính phủ, phản ánh đúng tinh thần cải cách hành chính, lấy người dân làm trung tâm phục vụ.

Vân Giang