Rác vũ trụ: Thách thức mới đe dọa hệ sinh thái toàn cầu
Tốc độ gia tăng số lượng vệ tinh và mảnh vỡ không gian đang ở mức báo động, tạo ra rủi ro lớn cho hệ sinh thái Trái Đất. Các ý tưởng đột phá như vệ tinh làm từ gỗ, tàu vũ trụ tái sử dụng và các quy định quốc tế đang được triển khai để xử lý vấn đề này.
Chính phủ và doanh nghiệp tư nhân đang thúc đẩy các giải pháp như tàu vũ trụ tái sử dụng và vệ tinh bằng gỗ nhằm giảm thiểu ô nhiễm không gian. Ảnh: AFP/TTXVN
Thông tin từ trang Oilprice.com ngày 17/11 cho thấy không gian đang biến thành một "bãi rác khổng lồ". Dù cuộc đua chinh phục không gian ngày càng phát triển, nhưng tác động môi trường lại đặt ra những thách thức không nhỏ.
Bản báo cáo của Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) năm 2024 mang tên "Hy vọng về tiến bộ công nghệ có trách nhiệm" đã nêu bật: nền kinh tế không gian toàn cầu hiện đạt 546 tỷ USD, với sự cạnh tranh gay gắt giữa các quốc gia và tập đoàn trong việc khai thác tài nguyên vũ trụ.
Một con số đáng chú ý là tổng cộng 10.125 vệ tinh đã được đưa vào quỹ đạo Trái Đất tính đến tháng 6/2024, với tỷ lệ tăng trưởng hàng năm đạt 30%. Riêng SpaceX đã chiếm hơn một nửa, cho thấy sự áp đảo của các doanh nghiệp tư nhân trong ngành không gian.
Nhưng đi kèm với tốc độ tăng trưởng đó là hậu quả nghiêm trọng: hiện có khoảng 30.000 mảnh vỡ không gian đe dọa trực tiếp đến môi trường Trái Đất. Các nhà khoa học lo ngại rằng việc khai thác không gian đang lặp lại những sai lầm từng gây ra với đại dương - thiếu trách nhiệm và không bền vững.
Để đối phó, các cơ quan chức năng đã có những biện pháp cụ thể nhằm kiểm soát rủi ro. Ủy ban Truyền thông Liên bang Mỹ (FCC) đã lần đầu tiên áp dụng hình phạt đối với hành vi gây rác vũ trụ, phạt Dish Network 150.000 USD vì không di chuyển vệ tinh theo quy định. Loyaan A. Egal từ FCC nhấn mạnh: "Chúng ta phải chắc chắn rằng các nhà khai thác tuân thủ các cam kết của họ".
Song song với đó, các sáng kiến mới đang được thúc đẩy bởi giới khoa học và các công ty. Châu Âu đang phát triển các tàu vũ trụ tái sử dụng để giảm thiểu lượng rác thải. PLD Space tại Tây Ban Nha đã thành công với tên lửa tái sử dụng đầu tiên ở châu Âu. Đặc biệt, Nhật Bản đã phóng vệ tinh LignoSat - một khối lập phương 10 cm hoàn toàn làm từ gỗ.
Meghan Everett từ NASA chia sẻ: "Mặc dù có vẻ hơi phản trực giác, nhưng chúng tôi hy vọng chứng minh rằng các vệ tinh bằng gỗ có thể bền vững hơn và ít gây ô nhiễm môi trường so với các vệ tinh thông thường". Sự đổi mới này mang ý nghĩa lớn, bởi các vệ tinh nhôm truyền thống thường giải phóng các hạt nhôm oxit, ảnh hưởng xấu đến tầng ozon và cân bằng nhiệt độ của Trái Đất.
Ngoài việc xử lý rác thải không gian, một số công ty còn hướng đến các ứng dụng công nghệ mới. Cơ quan Vũ trụ châu Âu đang nghiên cứu việc truyền điện mặt trời từ không gian về Trái Đất, trong khi các doanh nghiệp khác lại nhắm đến việc khai thác tiểu hành tinh để thu hồi kim loại quý giá.
Nhưng nếu không kiểm soát chặt chẽ các dự án này, hậu quả sẽ rất khó lường. Các quy định nghiêm ngặt hơn là cần thiết để đảm bảo rằng không gian không lặp lại những sai lầm từng xảy ra trên Trái Đất.
