Quy hoạch cấu trúc đô thị Hà Nội với sông Hồng là trục xanh

Luật Thủ đô 2024

Sông Hồng đoạn chảy qua Hà Nội. Ảnh: Phạm Hùng

Biểu tượng cho sự phát triển của Thủ đô

Theo quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, Thủ đô Hà Nội được định hình là "Thủ đô văn hiến - kết nối toàn cầu thanh lịch hào hoa - phát triển hài hòa - thanh bình thịnh vượng - chính quyền phục vụ - DN cống hiến - xã hội niềm tin - người dân hạnh phúc". Quy hoạch đặt ra 5 quan điểm phát triển chung, trong đó phát triển Thủ đô phù hợp với chiến lược kinh tế - xã hội của đất nước, với quy hoạch tổng thể quốc gia và quy hoạch vùng đồng bằng sông Hồng; khơi dậy khát vọng phát triển Thủ đô "Văn hiến - Văn minh - Hiện đại", xanh, thông minh, ngang tầm thủ đô các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới.

Về tổ chức không gian, Hà Nội sẽ khai thác có hiệu quả, hài hòa 5 không gian gồm: Công cộng; trên cao; ngầm; văn hóa - sáng tạo và không gian số. Trong đó sông Hồng là trục xanh, trục cảnh quan trung tâm, là không gian văn hóa di sản, du lịch và dịch vụ, kết nối vùng Thủ đô và vùng đồng bằng sông Hồng.

Phát biểu tại buổi công bố quy hoạch, Thủ tướng Phạm Minh Chính biểu dương TP Hà Nội đã hoàn thiện hai quy hoạch rất công phu, trên cơ sở kế thừa những quy hoạch trước đây và tìm ra được tiềm năng khác biệt, cơ hội nổi trội, lợi thế cạnh tranh mới. Thủ tướng bày tỏ tin tưởng Hà Nội sẽ thực hiện được hai đồ án quy hoạch đã rất kỳ công xây dựng để đưa Thủ đô có những bước tiến quan trọng, đột phá bước vào Kỷ nguyên mới.

Trong 30 năm qua, có hàng chục đề án liên quan đến quy hoạch đô thị sông Hồng của nhiều đối tác trong và ngoài nước, nhưng chưa đề án nào thành hiện thực. Tháng 3/2022, Hà Nội phê duyệt quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng thuộc địa giới hành chính của 55 phường, xã thuộc 13 quận, huyện.

Tuy nhiên, quy hoạch phân khu đô thị sông Hồng chỉ kéo dài 40 km từ cầu Hồng Hà đến cầu Mễ Sở trong khi sông Hồng đoạn qua Hà Nội dài 120 km. Kế thừa đồ án quy hoạch chung Thủ đô 1259 (ban hành năm 2011), đồ án quy hoạch chung lần này vẫn xác định hai bên sông Hồng là trục không gian cảnh quan trung tâm, nhưng đã đưa ra các quy hoạch chi tiết hơn và đặt sông Hồng là biểu tượng cho sự phát triển của Thủ đô trong quá trình gia nhập các thủ đô toàn cầu.

Phát triển đô thị hài hòa hai bên sông của Hà Nội

Chia sẻ về ý nghĩa và vai trò của Luật Thủ đô 2024 với quy hoạch và phát triển Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 – 2030 và tầm nhìn đến năm 2045, TS.KTS Trương Văn Quảng, Phó Tổng thư ký Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho biết, theo thống kê, hiện nay hơn một nửa dân số thế giới sống ở các đô thị, đến năm 2030 con số này sẽ tăng lên khoảng 60%. Tăng trưởng dân số đô thị đang diễn ra ở hầu hết các nước đang phát triển, với khoảng 66 triệu người di cư đến các đô thị mỗi năm. Đô thị hóa luôn là động lực quan trọng đối với phát triển kinh tế: không có quốc gia nào có được mức thu nhập cao nếu không trải qua quá trình đô thị hóa thành công.

Nghị quyết số 15-NQ/TW của Bộ Chính trị đặt ra mục tiêu đến năm 2030: Thủ đô Hà Nội là TP "Văn hiến – Văn minh – Hiện đại". Trở thành trung tâm, động lực thúc đẩy phát triển vùng đồng bằng sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước. Hội nhập quốc tế sâu rộng, có sức cạnh tranh cao với khu vực và thế giới, phấn đấu phát triển ngang tầm Thủ đô các nước phát triển trong khu vực. Tầm nhìn đến năm 2045, Thủ đô Hà Nội là TP kết nối toàn cầu, có mức sống và chất lượng cuộc sống cao. Kinh tế, văn hóa, xã hội phát triển toàn diện, đặc sắc và hài hòa, tiêu biểu cho cả nước; có trình độ phát triển ngang tầm thủ đô các nước phát triển trong khu vực và trên thế giới,...

Mục tiêu và tầm nhìn trong Nghị quyết số 15-NQ/TW của Bộ Chính trị đã nói lên khát vọng, bước đi cụ thể về một Thủ đô "Văn hiến – Văn minh – Hiện đại", có vai trò, vị thế, có thương hiệu toàn cầu, tự hào sánh vai cùng thủ đô các nước phát triển. Hiện thực hóa Nghị quyết số 15-NQ/TW của Bộ Chính trị được quy định tại khoản 1 Điều 17 Luật Thủ đô 2024 về quy hoạch xây dựng, phát triển Thủ đô.

Cùng với đó, quy hoạch cấu trúc đô thị Hà Nội với sông Hồng là trục xanh, cảnh quan trung tâm, phát triển đô thị hài hòa hai bên sông của Hà Nội. Nghiên cứu tăng tỉ lệ đất phát triển đô thị, tập trung triển khai quy hoạch, đầu tư xây dựng, ổn định dân cư hai bên bờ sông Hồng và sông Đuống, quy hoạch phát triển không gian ngầm đô thị, không gian xanh và không gian công cộng. Đẩy mạnh xây dựng kết cấu hạ tầng đồng bộ, ứng dụng khoa học công nghệ trong quản lý đô thị, tạo chuyển biến rõ nét trong công tác bảo vệ môi trường, hướng tới xây dựng Thủ đô xanh, sạch, đẹp, phát triển bền vững.

Chính sách đặc thù liên quan đến khu vực sông Hồng

TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, nguyên Giám đốc Sở Quy hoạch – Kiến trúc Hà Nội cho biết, khu vực hai bên bờ sông Hồng đã được chú trọng từ thời phong kiến đến nay. Luật Thủ đô 2012 đã đề cập quản lý không gian, kiến trúc, cảnh quan và xây dựng đô thị, đã định hướng bảo tồn, tôn tạo, phát huy hình thái kiến trúc có giá trị văn hóa, lịch sử, tạo không gian xanh của Thủ đô, không gian cảnh quan khu vực hai bên bờ sông Hồng. Đến Luật Thủ đô 2024 đã có nhiều quy định đột phá tại Điều 17, Điều 21, Điều 32.

TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm cho biết thêm, năm 2022, TP Hà Nội đã phê duyệt quy hoạch phân khu sông Hồng, đây là cơ sở pháp lý định hướng cho phát triển TP đến năm 2030. Theo đó, quy hoạch phân khu này tập trung trong 40km sông Hồng ở trung tâm Hà Nội (từ cầu Hồng Hà đến cầu Mễ Sở), với phạm vi nghiên cứu 11.000 ha ngoài diện tích mặt nước 3.600ha, đất bãi khoảng 5.000ha, còn lại là đất ở, đất dân dụng, cây xanh, an ninh quốc phòng, làng nghề, hạ tầng kỹ thuật và di tích. Đây là khu vực có quy mô đất lớn, tiềm năng, với diện tích gần gấp 2 lần diện tích khu nội đô lịch sử.

Các khu dân cư trong quy hoạch có đột phá mới, gia tăng khả năng dung nạp tới 300.000 người. Trong đó, cải tạo, chỉnh trang khoảng 215.000 người và nhóm nhà xây dựng mới với 85.000 người, vừa để phát triển dân cư vừa để di dời các khu dân cư có nguy cơ bị sạt lở, ngập lụt và hạ tầng xã hội.

Trong điều chỉnh quy hoạch chung Thủ đô và quy hoạch Thủ đô đã đề cập các vấn đề như: trục không gian cảnh quan trung tâm TP hình thành hệ thống công viên, công trình mang tính biểu tượng, tính thời đại, phục vụ lễ hội, du lịch; ổn định nâng cao cuộc sống người dân hai bên bờ sông; xây dựng an toàn với lũ, chính trị ven sông có kế thừa truyền thống văn hóa, lịch sử,...

Để giải quyết những thách thức trong triển khai, thực hiện, Luật Thủ đô 2024 đã có những chính sách đặc thù liên quan đến khu vực sông Hồng như: UBND TP được phép điều chỉnh cục bộ quy hoạch chung TP; cho phép TP xây dựng các tuyến đê mới, phù hợp với quy hoạch phòng chống lũ. Các khu vực bãi sông, bãi nổi được phép xây dựng các công trình không gian công cộng, nhưng không tôn cao để bảo đảm không cản trở dòng chảy; UBND TP được quyền phê duyệt dự án đầu tư xây dựng các công trình tại bãi sông, bãi nổi...

TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm cho rằng, những chính sách đặc thù nêu trên, nhất là về tài chính, ứng dụng thí điểm khoa học, công nghệ sẽ là động lực để hoàn thiện quy hoạch phân khu sông Hồng, tạo điều kiện triển khai trục trung tâm phát triển Thủ đô, hài hòa không gian xanh sinh thái, văn hóa, lịch sử, dịch vụ du lịch, thể thao giải trí, đô thị hiện đại xứng tầm là biểu tượng mới trong phát triển Thủ đô.

Chí Kiên