Quả thận của mẹ giữ con lại với đời

Thận – “nhà máy lọc máu” thầm lặng của cơ thể – khi suy sụp, sẽ kéo theo cả cuộc đời người bệnh bước vào vòng quay sống còn: lọc máu định kỳ, chờ ghép tạng, hoặc dần kiệt sức. Nhiều người trẻ chỉ còn lại hy vọng cuối cùng – một quả thận sống. Và đôi khi, chính mẹ là người sẵn sàng đánh đổi một phần thân thể mình, chỉ để con được sống thêm một lần nữa.

Một quả thận từ mẹ, một cuộc đời mới cho con

Trong căn nhà nhỏ ở thị xã Đông Hòa (Phú Yên), chị Nguyễn Thị Hoa (47 tuổi) lặng lẽ chăm sóc con gái út, em Thanh Ái (21 tuổi), trong khi chờ kết quả xét nghiệm để được hiến thận cho con.

Sau Tết năm ngoái, Ái khi đó đang là sinh viên năm hai tại TP.HCM, đột ngột mệt lả, ngất xỉu trên đường. Gia đình ban đầu nghĩ em chỉ bị kiệt sức, cho đến khi bác sĩ thông báo em mắc suy thận mạn giai đoạn cuối.

"Ngày 26 Tết, nó nằm bẹp luôn. Qua mùng 6 mới chịu đi khám. Nghe bác sĩ nói con bị suy thận nặng, tôi bủn rủn. Giờ tôi cũng không nhớ mình đã vượt qua mấy ngày đầu ra sao", chị Hoa nhớ lại.

Ái từng điều trị hội chứng thận hư từ nhỏ ở Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP.HCM). Nghỉ theo dõi vài năm vì thấy con khỏe mạnh, chị Hoa không ngờ con lại phát bệnh trở lại đúng lúc đang học hành dang dở.

Ê-kíp phẫu thuật ghép thận mẹ cho người con. Ảnh: BVCC.

Sau khi cấp cứu ở Phú Yên, Ái được chuyển vào Bệnh viện Chợ Rẫy (TP.HCM) để đặt catheter và bắt đầu hành trình lọc máu kéo dài. Mỗi tuần ba buổi chạy thận, mỗi buổi đâm kim 3 lần khiến cô gái trẻ ngày càng tiều tụy, xanh xao, sụt cân, nhưng vẫn cố gắng nở nụ cười để mẹ không lo.

"Lúc mới bệnh, con không cho tôi hiến thận vì sợ mẹ yếu. Giờ thì con mệt quá rồi, chịu rồi. Tôi nói với bác sĩ, chỉ cần đủ điều kiện sức khỏe, tôi sẵn sàng hiến. Nước mắt tôi khóc đủ rồi, giờ chỉ còn nụ cười để con thấy mình mạnh mẽ mà sống tiếp", người mẹ nghẹn ngào nói.

Cũng vì suy thận giai đoạn cuối, T.T.N.T. (27 tuổi, Củ Chi) từng có gần một năm chạy thận định kỳ, trước khi được ghép thận thành công từ mẹ ruột tại một bệnh viện ở TP.HCM hồi tháng 5.

T. cho biết suốt nhiều năm, cô thường xuyên thức khuya học bài, ngủ ngày, uống nước ngọt thay nước lọc, ăn đêm liên tục và duy trì thói quen từ thời sinh viên.

Đến năm 2024, cơ thể bắt đầu báo động, mất ngủ kéo dài, phù chân, đau nhức tay chân, ho có đờm, khó thở. Giữa tháng 6, cô gái trẻ ngất xỉu tại nơi làm việc và được chẩn đoán suy thận giai đoạn cuối.

"Lúc đó tôi còn chưa hình dung được bệnh suy thận là gì, chỉ biết từ đây sẽ phải sống nhờ máy lọc máu, hoặc phải ghép thận", T. chia sẻ.

Từ đó, ba lần mỗi tuần, cô được cha chở từ nhà đến bệnh viện chạy thận. Tuy nhiên, tình trạng không cải thiện. Sau khi được bác sĩ tư vấn, mẹ cô tự nguyện hiến một quả thận để cứu con.

Thói quen sống khiến người trẻ suy thận

Trao đổi với Tri Thức - Znews, bác sĩ chuyên khoa I Vũ Lệ Anh, Trưởng khoa Nội Thận, Bệnh viện Đa khoa Xuyên Á, cho biết hiện tượng suy thận ở người trẻ không hiếm, nguyên nhân đến từ chính lối sống hàng ngày.

"Người trẻ có sức chịu đựng tốt nên khi phù, mệt, huyết áp cao vẫn chủ quan. Khi phát hiện thì thường đã ở giai đoạn muộn, buộc phải chạy thận hoặc ghép thận mới sống được", bác sĩ Anh cho biết.

Các thói quen như thức khuya, uống nước ngọt có gas, ăn thực phẩm chế biến sẵn… đều góp phần gây tổn thương thận thông qua việc làm rối loạn đáp ứng miễn dịch và tăng nguy cơ viêm cầu thận. Thận làm việc quá sức trong thời gian dài sẽ dẫn đến suy giảm chức năng và mất khả năng phục hồi.

Theo thống kê của Bộ Y tế, Việt Nam hiện có hơn 10 triệu người mắc bệnh thận mạn, trong đó khoảng 26.000 người suy thận giai đoạn cuối và mỗi năm có thêm gần 8.000 ca mới. Đây là tỷ lệ cao trong khu vực châu Á - Thái Bình Dương, gây gánh nặng lớn cho người bệnh và hệ thống y tế.

Nhiều người trẻ bất ngờ phát hiện mình mắc suy thận ở giai đoạn nặng, phải chạy thận nhân tạo. Ảnh: Bệnh viện Thống Nhất.

Trong khi đó, PGS.TS Nguyễn Bách, Trưởng khoa Nội thận - Thận nhân tạo, Bệnh viện Thống Nhất (TP.HCM), cảnh báo khoảng 6-8% người Việt có nguy cơ mắc các bệnh lý về thận, nhưng đa số chỉ biết mình mắc bệnh khi đã bước vào giai đoạn muộn.

"Rất nhiều bệnh nhân của tôi chỉ biết mình bị suy thận khi đã phải nhập viện cấp cứu để chạy thận nhân tạo", bác sĩ Bách chia sẻ.

Bác sĩ Bách cho biết đặc điểm nguy hiểm nhất của bệnh thận là diễn tiến âm thầm. Ở giai đoạn sớm, bệnh không gây ra bất kỳ triệu chứng nào đáng chú ý. Khi người bệnh bắt đầu có biểu hiện rõ rệt cũng là lúc chức năng thận đã suy giảm nghiêm trọng.

Theo bác sĩ Bách, tình trạng suy thận đang ngày càng trẻ hóa, phần lớn bắt nguồn từ lối sống thiếu lành mạnh như ít vận động, dễ tăng cân, ăn uống thiếu kiểm soát với quá nhiều muối, đạm động vật, dầu mỡ và thực phẩm chế biến sẵn. Việc lạm dụng thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc, đặc biệt là các sản phẩm được quảng cáo tràn lan trên mạng cũng là một yếu tố khiến thận bị tổn thương nghiêm trọng.

Ngoài ra, việc sử dụng thuốc tùy tiện và hóa chất độc hại trong thực phẩm cũng gây áp lực lớn lên chức năng thận. Bên cạnh đó, tác động từ ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu cũng được xem là nguyên nhân âm thầm làm suy giảm sức khỏe thận.

PGS.TS Bách khuyến cáo người dân nên tập thói quen theo dõi nước tiểu ngay sau khi đi vệ sinh. Màu sắc, mùi và tần suất đi tiểu có thể là chỉ dấu quan trọng để phát hiện sớm bất thường. Việc uống đủ nước (1,5-2 lít/ngày) là cách đơn giản nhưng hiệu quả để giúp thận hoạt động tốt.

8 nguyên tắc bảo vệ thận từ Hội Thận học quốc tế:

Tập thể dục thường xuyên.
Duy trì cân nặng hợp lý, tránh béo phì.
Ăn uống khoa học: giảm muối (5-6g/ngày), ưu tiên thực phẩm tươi, hạn chế đồ chế biến sẵn, cân bằng đạm động vật và thực vật.
Uống đủ nước mỗi ngày (1,5-2 lít).
Không hút thuốc.
Không tự ý dùng thuốc lâu dài nếu chưa có chỉ định của bác sĩ, đặc biệt là thuốc kháng viêm và thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc.
Phòng ngừa bệnh đái tháo đường.
Kiểm soát huyết áp và kiểm tra chức năng thận định kỳ.

"Suy thận hoàn toàn có thể được ngăn chặn nếu phát hiện sớm và điều chỉnh lối sống kịp thời", bác sĩ Bách nhấn mạnh.

Nguyễn Thuận