Phòng vệ thương mại để bảo vệ sản xuất và doanh nghiệp

Ông Chu Thắng Trung, Phó Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại.

Cùng với nỗ lực nâng cao năng lực của doanh nghiệp Việt Nam trên thị trường quốc tế, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe để cạnh tranh thì ở chiều ngược lại, Việt Nam cũng đang sử dụng các biện pháp PVTM, bảo vệ nền sản xuất trong nước. Nhân diễn đàn PVTM Việt Nam vừa tổ chức tại Thành phố Hồ Chí Minh ngày 25-9, ông Chu Thắng Trung, Phó Cục trưởng Cục PVTM (Bộ Công Thương) đã có những trao đổi xung quanh vấn đề này.

Nâng cao năng lực thích ứng

* Thưa ông, trong tiến trình hội nhập, vấn đề PVTM đối mặt với các biện pháp hàng rào bảo hộ của các nước như thế nào?

- Đó là điều không thể tránh khỏi khi giá trị xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam ngày càng nhiều. Các cuộc điều tra không chỉ gia tăng về số lượng mà còn trở nên phức tạp hơn khi nhiều quốc gia điều tra các nội dung mới chưa có tiền lệ. Cùng với đó, sản phẩm bị điều tra ngày càng đa dạng. Những vụ việc này khiến hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là nguy cơ mất thị phần tại các thị trường trọng điểm, gia tăng chi phí pháp lý và ảnh hưởng đến uy tín của doanh nghiệp.

* Điều đó đặt ra yêu cầu và thách thức gì đối với Việt Nam, thưa ông?

- Các chính sách bảo hộ đang xuất hiện trở lại dưới nhiều hình thức mới. Các nước phát triển ngày càng siết chặt quy định liên quan đến chuỗi cung ứng, xuất xứ, lao động, môi trường, phát triển bền vững và chống biến đổi khí hậu. Những hàng rào phi thuế quan này đang gây áp lực không nhỏ lên hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam. Các mặt hàng của Việt Nam có nguy cơ bị áp dụng điều tra PVTM ngày càng nhiều. Hiện nay, những sản phẩm đang bị chú ý bao gồm: thép và sản phẩm thép, nhôm, cao su và chất dẻo, sợi, vật liệu xây dựng, gỗ và sản phẩm gỗ.

Khách hàng nước ngoài tham quan gian hàng đồ gỗ ở một triển lãm quốc tế chuyên ngành nội thất tại Thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh minh họa

Thực tế, các vụ việc gần đây có tính chất ngày càng phức tạp, quy mô điều tra mở rộng và thời gian xử lý kéo dài, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành, địa phương và cộng đồng doanh nghiệp. Sản phẩm của doanh nghiệp khi bị rơi vào tầm ngắm điều tra có nguy cơ dẫn đến bị áp thuế làm giảm mức độ cạnh tranh. Các nhà nhập khẩu cũng sẽ e ngại khi ký kết các hợp đồng mới đối với thị trường bị áp thuế. Đây là những vấn đề mà Việt Nam cần phải giải quyết.

* Trước những thách thức như vậy, doanh nghiệp cần có tâm thế ra sao, thưa ông?

- Doanh nghiệp cần chủ động nâng cao năng lực cạnh tranh bằng cách đầu tư vào nghiên cứu và phát triển sản phẩm, bảo đảm chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế, nâng cao hơn nữa hàm lượng giá trị gia tăng trong sản phẩm. Doanh nghiệp cũng phải cập nhật thường xuyên các quy định pháp lý, chính sách thương mại của thị trường nước ngoài. Đây là yếu tố then chốt để giảm thiểu rủi ro và tránh vi phạm.

Để có thể hạn chế được những thiệt hại nếu không may rơi vào tình huống bất lợi, doanh nghiệp cần xây dựng đội ngũ chuyên gia pháp lý và thương mại để hỗ trợ trong việc phân tích, đánh giá và đưa ra chiến lược ứng phó hiệu quả. Khi có sự cố, phải phối hợp chặt chẽ và tuân thủ các yêu cầu của phía quốc gia nhập khẩu một cách công khai, minh bạch, bởi đó sẽ là căn cứ quan trọng để đánh giá có vi phạm hay không.

Một vấn đề nữa là việc tăng cường hợp tác với các đối tác quốc tế, tham gia các hiệp hội ngành nghề và tận dụng các hiệp định thương mại tự do cũng sẽ giúp doanh nghiệp mở rộng cơ hội tiếp cận thị trường mới. Áp dụng các giải pháp đồng bộ sẽ giúp doanh nghiệp xây dựng thương hiệu mạnh mẽ, minh bạch và tạo dựng lòng tin với đối tác và khách hàng để vươn xa trên thị trường quốc tế.

Chủ động PVTM cho thị trường nội địa

* Song song với việc chủ động ứng phó với các nguy cơ từ thị trường quốc tế thì việc sử dụng biện pháp PVTM cho thị trường nội địa cũng rất quan trọng. Ông có thể chia sẻ rõ hơn về điều này?

- Việt Nam đã ký kết và tham gia 17 hiệp định thương mại tự do, hạ dần mức thuế nhập khẩu trung bình đối với hàng hóa nhập khẩu. Năng lực của doanh nghiệp Việt đang cạnh tranh mạnh mẽ, bình đẳng với hàng hóa nhập khẩu, tuy nhiên vẫn có một số mặt hàng nhập khẩu đang cạnh tranh không công bằng như bán phá giá để chiếm lĩnh thị trường, điều đó buộc chúng ta phải có những biện pháp phòng vệ. Các biện pháp này đã mang lại lợi ích thiết thực, bảo vệ và tạo điều kiện cho việc hình thành và phát triển một số ngành công nghiệp nền tảng, công nghiệp xây dựng, công nghiệp tiêu dùng như: luyện kim, hóa chất, vật liệu xây dựng, chế biến nông sản.

Và để có thể phòng vệ hiệu quả, yêu cầu đặt ra là phải nắm vững những kiến thức, quy định quốc tế về chống bán phá giá, chống trợ cấp và tự vệ, chống lẩn tránh các biện pháp PVTM… Điều đó đòi hỏi sự nghiên cứu kỹ lưỡng, phân tích sâu sắc để bảo đảm tuân thủ các quy định của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) cũng như các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam tham gia.

Đối với các doanh nghiệp, sử dụng biện pháp PVTM cũng buộc doanh nghiệp Việt Nam phải nâng cao năng lực cạnh tranh, cải thiện chất lượng sản phẩm và minh bạch hơn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng và cơ quan quản lý nhà nước trong việc theo dõi, ứng phó kịp thời và xây dựng chiến lược xuất khẩu bền vững.

* Để hỗ trợ và bảo vệ doanh nghiệp trong thời gian tới, Cục PVTM sẽ có những giải pháp gì, thưa ông?

- Chúng tôi sẽ chú trọng công tác tuyên truyền, phổ biến kiến thức về PVTM cho cộng đồng doanh nghiệp, nhằm chủ động hơn trong việc bảo vệ quyền lợi hợp pháp. Song song đó, chủ động nghiên cứu và dự báo xu hướng thương mại toàn cầu để kịp thời nhận diện các rủi ro tiềm ẩn; đẩy mạnh đào tạo chuyên sâu đội ngũ cán bộ về kỹ năng xử lý các vụ việc PVTM; xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu hiện đại, tích hợp thông tin về các biện pháp PVTM của các nước và tăng cường hợp tác quốc tế để trao đổi kinh nghiệm, nâng cao năng lực ứng phó.

Đây là những vấn đề rất quan trọng mà thông qua việc triển khai thực hiện sẽ có những khuyến nghị cho doanh nghiệp một cách kịp thời trước những biến động; giúp doanh nghiệp củng cố nội lực, duy trì vị thế của hàng hóa Việt Nam trên trường quốc tế trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng.

* Trân trọng cảm ơn ông!

Vương Thế (thực hiện)