Phát huy giá trị các sản phẩm nghề truyền thống ở Tây Nguyên

Tổ hợp tác dệt thổ cẩm truyền thống ở xã Đắc Nia, thành phố Gia Nghĩa được công nhận là nghề dệt truyền thống của tỉnh Đắk Nông. Ảnh: Ái Vân

Đắk Nông có nhiều tổ hợp tác, nghề truyền thống hoạt động khá hiệu quả như: Dệt thổ cẩm, ủ rượu cần ở Đắk Nia, thành phố Gia Nghĩa được UBND tỉnh công nhận là nghề truyền thống của tỉnh; Hợp tác xã dệt thổ cẩm ở bon Pi Nao, xã Nhân Đạo, huyện Đắk R’lấp; Tổ dệt thổ cẩm ở xã Chư K’nia, huyện Cư Jút; Tổ hợp tác rượu cần Yok Năm Nung, hay Tổ đan lát tại bon Con Hao, xã Đắk Ha, huyện Đắk Glong...

Làng nghề truyền thống bon N’jiêng, xã Đắk Nia nằm cách trung tâm thành phố Gia Nghĩa khoảng 10km, có 6 dân tộc cùng sinh sống, trong đó, người Mạ chiếm hơn 60%. Năm 2018, bon thành lập Tổ hợp tác dệt thổ cẩm Đắk Nia với 8 thành viên, là những người có tay nghề dệt cao, sản phẩm thổ cẩm của làng nghề truyền thống bon N’jiêng đa dạng về mẫu mã, chủng loại, mỗi sản phẩm có giá từ vài chục ngàn đồng đến hàng triệu đồng.

Từ khi tham gia tổ hợp tác, chị em phụ nữ Mạ chủ động giới thiệu, quảng bá và tìm đối tác mua hàng, đặc biệt thông qua mạng xã hội, chị em đã giới thiệu quy trình sản xuất, sản phẩm thổ cẩm của chính mình dệt đến với khách hàng. Nỗ lực không phụ lòng người, đến nay, sản phẩm thổ cẩm được các đối tác ở các tỉnh, thành trong nước đặt hàng thường xuyên, thu nhập của chị em cũng dần tốt hơn.

Tổ hợp tác dệt thổ cẩm ở bon Pi Nao, xã Nhân Đạo là Tổ hợp tác đầu tiên của huyện Đắk R’lấp. Sau hơn 4 năm hoạt động, đến nay, nhiều sản phẩm của tổ hợp tác đã được nhiều du khách biết đến và được thị trường đón nhận. Tổ hợp tác đã nhận đơn hàng với tổng kinh phí lên đến hàng trăm triệu đồng. Hiện tại, tổ hợp tác dệt thổ cẩm bon Pi Nao có 13 thành viên.

Để tăng lượng tiêu thụ sản phẩm thổ cẩm, các thành viên tổ hợp tác đã tìm hiểu, sáng tạo ra những mẫu mã, hoa văn mới, đa dạng hóa sản phẩm thổ cẩm. Với lối tư duy mới và đôi bàn tay khéo léo của người thợ dệt, các thành viên của tổ hợp tác đã dệt thành những biểu tượng hoa văn cách điệu, những họa tiết hình học đối xứng làm viền trang trí cho trang phục như dây đai, khăn choàng, khăn trải bàn, khăn trải giường, túi xách, tấm mền có tính thẩm mỹ cao, được thị trường ưa chuộng.

Còn trang phục thổ cẩm của người Mông ở xã Cư K’nia, huyện Cư Jút không chỉ gìn giữ những nét đẹp văn hóa truyền thống, mà còn gắn liền với trang phục sinh hoạt hàng ngày. Để tiếp cận với nhịp sống hiện đại, chị em phụ nữ đã mang những hình ảnh dệt thổ cẩm lên mạng xã hội và livestream vừa bán hàng, vừa mang đến những câu chuyện thú vị về văn hóa dân tộc Mông.

Năm 2016, chị Vàng Thị Sỏa ở thôn 7, xã Cư K’nia bắt đầu dạy nghề may trang phục Mông cho chị em phụ nữ ở bản làng lân cận. Cơ sở của chị có 7 chị em thường xuyên may trang phục Mông, thu nhập ổn định từ 5 triệu đồng/người/tháng. Ngoài ra, có 80 chị em người Mông đến cửa hàng của chị Sỏa nhận nguyên liệu về nhà thêu may, tùy thuộc vào điều kiện hoàn cảnh của bản thân mà mỗi người nhận số lượng nhiều hay ít khác nhau, bởi vậy, thu nhập cũng tùy thuộc vào từng người, có chị em chỉ nhận được vài trăm nghìn đồng một tháng, có người được 2-3 triệu đồng/tháng.

Trung bình mỗi tháng, cơ sở may trang phục dân tộc Mông của chị Vàng Thị Sỏa bán các sản phẩm ra thị trường được khoảng 70 đến 100 triệu đồng. Chị Sỏa tâm sự, hiện giờ đang xây dựng kênh riêng của mình tự tạo video, hình ảnh rồi đăng lên để tạo thương hiệu, chị cũng dự tính mở rộng cơ sở để may những trang phục dân tộc cho mọi người thuê.

Làng nghề đan lát truyền thống của người M’nông ở bon Con Hau, xã Đắk Ha, huyện Đắk G’long được thành lập từ tháng 6/2019, cư dân bản địa là người M’nông có khoảng 5.000 người, ngoài ra còn có người Mạ, Kinh, Dao cùng sinh sống. Đây là một trong 41 điểm di sản của Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông. Nghề đan lát truyền thống ở đây được lưu giữ bằng trí nhớ từ đời này qua đời khác. Đến với làng nghề, du khách được chiêm ngưỡng, mua sắm các sản phẩm từ đan lát truyền thống làm từ tre, nứa, song mây như: Nong nia, rổ rá, nơm bắt cá, gùi, đặc biệt là những vật dụng sinh hoạt.

Nghệ nhân K’siêng, xã Đắk Ha, huyện Đắk G’long, tỉnh Đắk Nông chuyên đan gùi và các sản phẩm truyền thống để bán cho khách du lịch. Ảnh: Ái Vân

Xã Năm Nung thuộc tuyến du lịch trường ca của nước và lửa trong Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông. Hàng năm, xã Năm Nung, huyện K’rông Nô thu hút khá đông khách du lịch đến tham quan. Phát huy lợi thế, bà con dân tộc M’nông ở Năm Nung đã thành lập Tổ hợp tác sản xuất rượu cần Yok Năm Nung, các thành viên cùng góp vốn sản xuất, tiền lãi bước đầu góp lại để đầu tư, mở rộng quy mô sản xuất.

Những năm gần đây, rượu cần không chỉ là đồ uống bình thường, mà còn được nâng lên thành văn hóa rượu cần gắn kết giữa cá nhân và cộng đồng, hơn nữa, đây là một trong những vật phẩm cúng tế trong các lễ hội của đồng bào dân tộc M’nông như: Lễ cầu mùa, lễ sum họp cộng đồng, lễ mừng lúa mới.

Hay ở xã Tân Thành, huyện K’rông Nô, có rượu cần thơm ngon của người Thái, những ché rượu này được ủ từ men lá và hạt cơm ngọt thơm, được cấy từ những cánh đồng lúa của Công viên địa chất toàn cầu UNESCO Đắk Nông. Trong đó có gia đình chị Vi Thị Giang, ở xã Tân Thành, nhiều đời nay nắm giữ bí quyết ủ rượu cần người Thái ngon có tiếng. Năm 2000, nhận thấy nhu cầu sử dụng rượu cần của người Thái ngày càng tăng cao, gia đình chị đã xây dựng mô hình sản xuất rượu cần người Thái, từ đó, những ché rượu cần ủ ra đã trở thành sản phẩm bán ra thị trường với thương hiệu rượu cần Thu Giang. Từ niềm đam mê hương vị rượu cần truyền thống, chị Giang đã trở thành phụ nữ điển hình khởi nghiệp thành công ở địa phương, góp phần bảo tồn, lan tỏa nét đẹp các sản phẩm truyền thống của người Thái.

Từ năm 2004, Đắk Nông đón nhận bà con dân tộc Dao, Thái, Nùng, Tày, Mường... ở các tỉnh phía Bắc vào sinh sống lập nghiệp. Chính điều này làm cho Đắk Nông có nền văn hóa đa dạng, độc đáo, đậm đà bản sắc dân tộc. Trên quê hương thứ 2, bà con không chỉ tập trung làm ăn phát triển kinh tế gia đình, mà còn gìn giữ, phát huy, bồi đắp những nét đẹp truyền thống của dân tộc mình.

Hiện tại, các sản phẩm truyền thống từ nghề đan lát, thổ cẩm, rượu cần được người dân bày bán tại nhà, ở chợ, bán trực tiếp trên các trang mạng xã hội. Đặc biệt, được trưng bày, bán ở các cửa hàng chuyên bán các mặt hàng thổ cẩm, đan lát để khách hàng tiếp cận dễ dàng hơn. Do đó, giá trị từ các nghề truyền thống mang lại ngày càng cao, không chỉ bảo tồn được vốn quý về bản sắc văn hóa của mình mà đã từng bước tạo thu nhập ổn định cho người dân, góp phần đa dạng hóa sản phẩm du lịch của địa phương.

Ái Vân