Người đưa sản phẩm mây tre Việt vươn tầm quốc tế

Nghệ nhân Nguyễn Văn Tĩnh giới thiệu sản phẩm mang tên “Bộ ốc bằng tre”.

Sinh ra và lớn lên trong một gia đình có sáu đời gắn bó với nghề mây tre đan tại làng Phú Vinh (xã Phú Nghĩa, Hà Nội), từ nhỏ, cậu bé Nguyễn Văn Tĩnh đã làm quen với việc đan lát, tiếp thu kỹ thuật đan.

Ông Tĩnh kể lại: “Dù lúc đó còn vụng về, nhưng tôi đã biết nhìn, cảm nhận và hiểu nghề bằng tất cả giác quan”.

Ông Tĩnh tâm sự chính niềm tự hào và ngưỡng mộ dành cho người bố của mình - nghệ nhân Nguyễn Văn Khiếu, người đầu tiên ở Việt Nam đan chân dung Bác Hồ bằng mây, tre, cũng là người tiên phong ở làng nghề Phú Vinh đưa những họa tiết trang trí vào mây, tre, đã nuôi dưỡng trong ông ngọn lửa đam mê với nghề đan lát truyền thống, thôi thúc ông không ngừng học hỏi và lắng nghe để hoàn thiện và phát triển.

Ông Tĩnh thừa nhận mình không phải người khéo tay và giỏi nhất, nhưng lòng kiên trì cùng tình yêu đối với nghề đã trở thành hành trang vững chắc nhất cho ông trên con đường tiếp nối và phát triển nghề truyền thống do cha ông để lại.

Tuy nhiên, con đường theo đuổi nghề của ông không phải lúc nào cũng thuận lợi.

Nghệ nhân Nguyễn Văn Tĩnh đang làm một sản phẩm mới.

Ông Tĩnh kể, sau thời kỳ bao cấp, khi kinh tế thị trường mở ra, sản phẩm ông làm không có đầu ra, nên ông phải tạm gác lại nghề để làm việc khác.

Dù đã thử kinh qua nhiều công việc, nhưng cuối cùng, vì tình yêu và trách nhiệm với nghề, ông Tĩnh vẫn chọn quay về với những sợi mây, sợi tre mà ông đã thành thạo.

Ông mang nghề mây tre đan đi khắp cả nước. Đến khoảng năm 2000, ông quyết định trở về quê hương với một quyết tâm lớn lao: “phải sáng tạo, phải đổi mới để nâng cao giá trị sản phẩm, cả về giá trị sử dụng lẫn giá trị thẩm mỹ”.

Từ đây, sự nghiệp của ông bước sang một giai đoạn mới với vô số những cột mốc đáng nhớ.

Năm 2006, sản phẩm “Đèn treo” của nghệ nhân Nguyễn Văn Tĩnh đoạt giải Nhất giải thưởng sáng tạo kiểu dáng sản phẩm “Golden-V” do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam trao tặng.

Hai năm sau, sản phẩm “Bình hoa đan mây” của ông tiếp tục giành giải Nhất cuộc thi sản phẩm thủ công Việt Nam do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tổ chức. Những giải thưởng ấy không chỉ ghi nhận tài năng, mà còn khẳng định vị thế của nghề mây, tre Việt Nam trên bản đồ thủ công mỹ nghệ khu vực.

Bằng sự tìm tòi, nghiên cứu và tư duy sáng tạo không ngừng, ông đã kết hợp tinh tế giữa các chất liệu truyền thống như mây, tre, giang với những nguyên vật liệu khác như sắt, gốm và sơn mài để tạo ra những tác phẩm tinh xảo, mang nét chấm phá riêng giữa một “rừng” sản phẩm thủ công.

Chính sự táo bạo trong cách nghĩ, cách làm đã giúp ông không chỉ tạo ra những sản phẩm độc đáo, mà còn giúp ông đạt được nhiều giải thưởng tại các cuộc triển lãm mỹ thuật trong và ngoài nước, các cuộc thi sáng tạo sản phẩm làng nghề thủ công.

Với những cống hiến không ngơi nghỉ, Nghệ nhân Nguyễn Văn Tĩnh đã được Nhà nước trao tặng danh hiệu Nghệ nhân Hà Nội vào năm 2009; danh hiệu Nghệ nhân Ưu tú vào năm 2013 và danh hiệu Nghệ nhân Nhân dân vào năm 2025.

Ông được Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội tặng Bằng khen năm 2015; Bằng khen năm 2025 về thành tích xuất sắc trong công tác Hội, Hiệp hội do Sở Công Thương quản lý…; Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tặng Bằng khen năm 2022.

Dù bản thân đã gặt hái được nhiều thành công trong sự nghiệp, nhưng trong lòng ông Tĩnh vẫn luôn trăn trở làm sao giữ nghề, truyền nghề cho thế hệ trẻ.

Từ năm 2008, khi bắt đầu chuyển hướng sang mô hình doanh nghiệp gia đình, ông đã dồn hết tâm huyết và thời gian để tập trung vào việc truyền nghề và dạy nghề cho thế hệ trẻ, không chỉ trong xã, trong thành phố Hà Nội mà còn ở nhiều tỉnh, thành khác.

Nghệ nhân Nguyễn Văn Tĩnh hướng dẫn công nhân thực hiện sản phẩm.

Ông Tĩnh luôn quan niệm nghề thủ công không chỉ là việc đan lát đơn thuần, mà còn phải gắn với nhân cách người thợ: kiên trì, chính trực và sáng tạo.

Ông cho rằng, người thợ cần biết “biến kỹ năng thành lợi thế, biến nghề thành sự nghiệp, sống được bằng nghề thì mới bền vững. Không có thành công nào đến nếu thiếu đam mê và sự kiên trì. Làm nghề cũng như gieo trồng, hôm nay vun trồng, ngày mai mới có quả ngọt”.

Tuy nhiên, Nghệ nhân Nguyễn Văn Tĩnh cũng tự nhận thấy rằng mình chỉ là một phần rất nhỏ trong công cuộc bảo tồn, duy trì và phát huy văn hóa thủ công mỹ nghệ Việt. Khi mà người trẻ hiện nay có quá nhiều lựa chọn nghề nghiệp, để họ quay lại với làng nghề, “không chỉ cần tình yêu nghề mà còn cần có chính sách và sự hỗ trợ cụ thể từ Nhà nước, như quy hoạch vùng nguyên liệu và có thêm các chính sách đãi ngộ dành cho nghệ nhân…”.

Ông cũng bày tỏ sự ủng hộ đối với định hướng phát triển làng nghề song hành với du lịch văn hóa của Nhà nước và mong muốn hướng đi này được đẩy mạnh hơn nữa, “phải biến làng nghề thành điểm đến, sản phẩm làng nghề thành quà tặng mang tính biểu trưng. Lúc đó, nghề mới thật sự ‘sống khỏe”.

Nghệ nhân Nguyễn Văn Tĩnh gửi gắm mong muốn sản phẩm thủ công nước nhà không chỉ được người dân trong nước, mà cả bạn bè quốc tế cũng sẽ biết tới và sử dụng, bởi “sản phẩm thủ công mỹ nghệ Việt Nam lúc nào cũng mang theo những câu chuyện văn hóa bên trong, thể hiện trí tuệ và sự sáng tạo của người Việt Nam”.

KIM ANH - HÀ TRANG