Người cao tuổi còn gặp nhiều rào cản trong khởi nghiệp

Đây là thực trạng được nêu ra tại Diễn đàn Sinh kế và khởi nghiệp đối với người cao tuổi do Cục Bảo trợ xã hội (Bộ LĐ-TB&XH) phối hợp với Tạp chí Lao động và xã hội tổ chức ngày 3-11 tại Hà Nội.

Người cao tuổi có ít lựa chọn việc làm

Theo số liệu của Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2019, Việt Nam hiện có gần 13 triệu người người từ 60 tuổi trở lên, chiếm 13,6% tổng dân số, trong đó số người trên 65 tuổi trở lên là hơn 8,4 triệu người (chiếm tỷ lệ 8,9%); số người trên 80 tuổi trở lên xấp xỉ là 2 triệu người (chiếm 17,6% tổng số người cao tuổi).

Với tuổi nghỉ hưu như hiện nay, nhiều người cao tuổi vẫn còn sức khỏe và khả năng để làm những công việc phù hợp mang lại thu nhập cho bản thân, gia đình. Một xu hướng khá phổ biến gần đây trên thị trường lao động là số người cao tuổi ngày càng chiếm tỷ lệ cao hơn. Theo thống kê, cứ 10 lao động lớn tuổi tại các đô thị thì có bảy lao động làm việc trong khu vực phi chính thức.

Tuy nhiên, theo TS Trần Ngọc Diễn, Tổng Biên tập Tạp chí Lao động và xã hội, để người cao tuổi tìm được công việc phù hợp không phải dễ dàng, nhất là khi các quy định về lao động lớn tuổi vẫn còn hạn chế và thị trường lao động dành riêng cho đối tượng này chưa được hình thành.

Trên các website tuyển dụng hiện nay, giới hạn tuổi mà nhà tuyển dụng yêu cầu thường từ 18 - 35 tuổi. “Người lao động trong nhóm từ 45 tuổi trở lên có rất ít lựa chọn việc làm, còn nhóm từ 60 tuổi trở lên hầu như không có việc làm cần đến họ qua các kênh tuyển dụng chính thức.

Với người lao động từ 50 tuổi trở lên, công việc họ tìm được chủ yếu tập trung vào các việc, như: bảo vệ, giúp việc gia đình, chăm sóc người già... Bên cạnh đó, nhiều người cao tuổi có khả năng, kinh nghiệm, muốn đầu tư sản xuất kinh doanh nhưng lại thiếu vốn”, TS Trần Ngọc Diễn thông tin.

Đồng tình, Ths Trương Thị Ly (Khoa Công tác xã hội, trường ĐH Công đoàn) cho biết, quan niệm “ốm tha, già thải” đang là một trong những thách thức trong việc tạo việc làm, đảm bảo thu nhập cho người cao tuổi hiện nay. Bên cạnh đó, vấn đề trình độ cũng là rào cản lớn trong quá trình tìm kiếm việc làm của người cao tuổi.

Kết quả khảo sát về mức sống dân cư Việt Nam năm 2018 của Tổng cục Thống kê cho biết, chỉ có 1,8% người cao tuổi được đào tạo và có trình độ sơ cấp nghề, 2,1% người cao tuổi có trình độ trung cấp nghề và 0,1% người cao tuổi có trình độ cao đẳng nghề.

Theo Ths Trương Thị Ly, phần đông người cao tuổi là những người sinh ra và lớn lên trong thời kỳ đất nước bị đô hộ và có chiến tranh nên cơ hội được tham gia học hành của những người cao tuổi hiện nay là rất hạn chế. Trong khi đó, đội ngũ lao động trẻ có trình độ và tay nghề ngày càng gia tăng. Để người cao tuổi có thể cạnh tranh được với đội ngũ trẻ này là điều không hề đơn giản.

Ngoài ra, một vấn đề nghiêm trọng nhất mà người cao tuổi phải đối diện đó là vấn đề về sức khỏe, sự suy giảm của sức khỏe của bản thân. Bệnh tật tăng lên, sức khỏe giảm đi kéo theo sự suy giảm về khả năng lao động của người cao tuổi...

TS Trần Ngọc Diễn, Tổng Biên tập Tạp chí Lao động và xã hội phát biểu tại diễn đàn. Ảnh: Ngô Sơn

Tạo điều kiện để người cao tuổi khởi nghiệp

Đề cập đến vấn đề khởi nghiệp của người cao tuổi tại Diễn đàn, TS Nguyễn Lê Minh chuyên gia cao cấp về lao động - việc làm cho biết, lâu nay khi nói đến khởi nghiệp, nhiều người chỉ nghĩ đến thanh niên hoặc trung niên. Trong khi người cao tuổi cũng có những lợi thế của họ. Đó là lợi thế về kinh nghiệm làm việc, kinh nghiệm nghề nghiệp, các mối quan hệ trong xã hội. Đặc biệt với đội ngũ trí thức là người cao tuổi,có trình độ học vấn và chuyên mộn đã tích lũy nhiều năm.

“Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia trên thế giới là đều rất quan tâm đến người cao tuổi, bởi họ nhận thức rõ đây là một nguồn lực quý báu của quốc gia”, TS Nguyễn Lê Minh thông tin.

Góp ý giải pháp nâng cao hiệu quả trong công tác tạo sinh kế, nâng cao thu nhập cho người cao tuổi, Ths Trương Thị Ly cho rằng, cần thiết lập các trung tâm giới thiệu việc làm cho lao động cao tuổi để họ tiếp cận và nhận được sự hỗ trợ tìm việc làm. Tổ chức thực hiện có hiệu quả các chương trình, dự án, hoạt động hỗ trợ tạo việc làm thông qua Quỹ quốc gia về việc làm và các nguồn ủy thác qua Ngân hàng Chính sách xã hội; lồng ghép chính sách việc làm cho người cao tuổi trong các chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội; đa dạng hóa các hoạt động giao dịch việc làm, hướng tới tổ chức các hoạt động giao dịch việc làm phù hợp với người cao tuổi tại cơ sở.

Cùng với đó, cung cấp cơ hội đào tạo lại cho người cao tuổi để họ được nâng cao tay nghề và kỹ năng mới giúp họ có khả năng cạnh tranh trong tìm việc làm ở thị trường lao động mới.

Khẳng định vai trò của công tác truyền thông, TS Trần Ngọc Diễn, Tổng Biên tập Tạp chí Lao động và xã hội cho biết, việc tăng cường công tác truyền thông nhằm thay đổi nhận thức về vấn đề sinh kế, khởi nghiệp và việc làm cho người cao tuổi bởi đây là một nguồn lực quan trọng của xã hội.

Người cao tuổi là những người có kiến thức, kinh nghiệm, trong đó có rất nhiều người là những chuyên gia, người lao động trình độ cao của các ngành, lĩnh vực; có sức khỏe, có nguyện vọng tiếp tục cống hiến cho gia đình và xã hội. Vì vậy, qua truyền thông cần thay đổi quan niệm, cách tiếp cận, cách nhìn đối với vấn đề người cao tuổi, coi đây không chỉ là vấn đề cần giải quyết mà còn là cơ hội, nguồn lực cho sự phát triển.

Theo TS Trần Ngọc Diễn, tác động của đại dịch Covid-19 khiến cho cuộc sống của người cao tuổi lại càng khó khăn hơn, nhiều người cao tuổi bị mất sinh kế, thu nhập giảm sút nghiêm trọng.

Vì vậy việc phát huy sinh kế và khởi nghiệp cho người cao tuổi, đặc biệt là trong bối cảnh khi Việt Nam bước vào giai đoạn già hóa dân số và tác động của đại dịch Covid-19 hiện nay được đặt ra như một nhiệm vụ cấp bách, vừa bảo đảm quyền làm việc, đóng góp cho xã hội của người cao tuổi, vừa tận dụng được kinh nghiệm và chất xám của lực lượng lao động đặc biệt này, góp phần đảm bảo mục tiêu an sinh xã hội của đất nước.

Ngô Sơn