Luật Hóa chất (sửa đổi): Cải cách thể chế để ngành hóa chất bứt phá

Khơi thông điểm nghẽn, phát triển ngành hóa chất

Sáng 11/7, Văn phòng Chủ tịch nước tổ chức họp báo công bố lệnh của Chủ tịch nước công bố các luật đã được Quốc hội khóa XV thông qua.

Thông tin tại họp báo, Thứ trưởng Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài cho hay, thực hiện Nghị quyết số 41/2023/NQ-UBTVQH15 ngày 18/12/2023 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, theo phân công của Chính phủ, Bộ Công Thương đã thực hiện rà soát, đánh giá tình hình thực hiện Luật Hóa chất năm 2007 làm căn cứ đề xuất xây dựng Luật Hóa chất (sửa đổi) thay thế Luật Hóa chất hiện hành.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài phát biểu tại họp báo. Ảnh: Thanh Tuấn

Vào ngày 14/6/2025, Quốc hội đã thông qua Luật Hóa chất với với 442/445 đại biểu Quốc hội biểu quyết tán thành (chiếm tỷ lệ 99,32% số đại biểu có mặt và 92,47% tổng số đại biểu Quốc hội).

“Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026. Luật Hóa chất đã bám sát các chủ trương của Đảng về phát triển bền vững ngành công nghiệp hóa chất thành ngành công nghiệp nền tảng, hiện đại; cụ thể hóa các Nghị quyết 57/NQ-TW ngày 22/12/2004, Nghị quyết 59-NQ/TW ngày 24/1/2025, Nghị quyết 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 và Nghị quyết 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị; đồng thời quán triệt tinh thần chỉ đạo xuyên suốt của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước về đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật”, Thứ trưởng Trương Thanh Hoài nhấn mạnh.

Về quan điểm, mục tiêu ban hành luật, Thứ trưởng cho biết, xây dựng Luật Hóa chất (sửa đổi) để kịp thời thể chế hóa đầy đủ, toàn diện các chủ trương, chính sách của Đảng về phát triển công nghiệp hóa chất.

Bên cạnh đó, sửa đổi toàn diện, đồng bộ các quy định của Luật Hóa chất theo hướng vừa bảo đảm kế thừa các quy định “đã chín, đã rõ, được đa số đồng tình và đã được kiểm chứng qua thực tiễn”; bãi bỏ các quy định không còn phù hợp, gây vướng mắc, cản trở; bổ sung, phát triển các quy định mang tính nguyên tắc, nền tảng phù hợp với tình hình mới gắn với đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cải cách thủ tục hành chính và tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế.

“Không có nội dung trái Hiến pháp, không có chính sách trái chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước; không lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ và bảo đảm tương thích với các điều ước/cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên”, Thứ trưởng Bộ Công Thương nêu rõ.

Đòn bẩy hiện đại hóa quản lý nhà nước về hóa chất

Thông tin về nội dung mới của Luật Hóa chất năm 2025, Thứ trưởng chỉ ra, Luật Hóa chất gồm 7 Chương, 48 Điều với các nội dung mới như sau:

Thứ nhất, xây dựng chính sách phát triển bền vững ngành công nghiệp hóa chất thành ngành công nghiệp nền tảng, hiện đại.

Quang cảnh buổi họp báo. Ảnh: Thanh Tuấn

Theo Thứ trưởng, để thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về thúc đẩy phát triển công nghiệp hóa chất thành ngành công nghiệp nền tảng, hiện đại và hướng tới nền kinh tế độc lập, tự chủ (được nêu tại Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021 - 2030 và Nghị quyết 29-NQ/TW ngày 17/11/2022, Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII), Luật Hóa chất đã bổ sung các quy định về: Chiến lược phát triển ngành công nghiệp hóa chất (Điều 4) làm rõ về mục tiêu, yêu cầu, nội dung, thời kỳ lập chiến lược.

Dự án hóa chất (Điều 5) yêu cầu dự án hóa chất phải đáp ứng các quy định về khoảng cách an toàn, tuân thủ tiêu chuẩn, quy chuẩn, lựa chọn công nghệ, thiết bị hướng tới phát triển xanh, bền vững, thân thiện môi trường.

Lĩnh vực công nghiệp hóa chất trọng điểm (Điều 6) dự án đầu tư thuộc lĩnh vực công nghiệp hóa chất trọng điểm có quy mô vốn và tiến độ giải ngân theo quy định của Chính phủ sẽ được hưởng các hình thức ưu đãi và hỗ trợ đầu tư đặc biệt. Quy định nêu trên góp phần khuyến khích phát triển ngành công nghiệp hóa chất thành ngành công nghiệp nền tảng, cung cấp nguyên liệu cho các ngành kinh tế trọng điểm, hướng tới nền kinh tế độc lập, tự chủ.

Hoạt động tư vấn chuyên ngành hóa chất (Điều 7, Điều 8) bổ sung quy định điều kiện đối với tổ chức, cá nhân tư vấn chuyên ngành trong lĩnh vực hóa chất và cấp chứng chỉ đối với cá nhân hoạt động tư vấn. Các quy định nêu trên nhằm đảm bảo chất lượng của quá trình tư vấn, góp phần nâng cao hiệu quả công tác an toàn hóa chất, đảm bảo quyền lợi cho các chủ đầu tư dự án, lựa chọn được các giải pháp công nghệ, xây dựng, an toàn phù hợp, hiệu quả, tiết kiệm chi phí, từ đó giảm thiểu rủi ro và đảm bảo an toàn cho cộng đồng.

Thứ hai, quản lý hóa chất đồng bộ trong toàn bộ vòng đời. Thứ trưởng Bộ Công Thương thông tin thêm, kế thừa các quy định về quản lý hóa chất tại Luật Hóa chất năm 2007, Luật Hóa chất năm 2025 đã sửa đổi, bổ sung một số quy định nhằm quản lý chặt chẽ hóa chất trong toàn bộ vòng đời từ sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu, nhập khẩu, vận chuyển, tồn trữ, sử dụng hóa chất đến xử lý chất thải từ hoạt động hóa chất (Điều 10 - Điều 16). Bên cạnh đó, để tăng hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, các hóa chất sẽ được phân loại theo danh mục (hóa chất cấm, hóa chất cần kiểm soát đặc biệt, hóa chất có điều kiện) và được quản lý với mức độ chặt chẽ tương ứng.

“Tổ chức, cá nhân mua, bán hóa chất cần kiểm soát đặc biệt phải lập phiếu kiểm soát mua, bán hóa chất cần kiểm soát đặc biệt và phải được xác thực dữ liệu về tổ chức, cá nhân mua, bán theo lộ trình thực hiện do Chính phủ quy định (khoản 4 Điều 11); tổ chức, cá nhân sử dụng hóa chất cần kiểm soát đặc biệt phải công bố mục đích sử dụng (Điều 17). Các quy định nêu trên sẽ được thực hiện trên cơ sở dữ liệu chuyên ngành hóa chất, từ đó cơ quan quản lý sẽ kiểm soát được toàn bộ ‘đường đi’ của hóa chất, từ nhà sản xuất, nhập khẩu tới đơn vị sử dụng cuối cùng”, Thứ trưởng Trương Thanh Hoài nói.

Đồng thời, các quy định về thông tin hóa chất được chỉnh sửa, bổ sung so với Luật Hóa chất năm 2007 để phù hợp với thực tiễn và áp dụng tối đa công nghệ thông tin trong thực hiện (Điều 20 - Điều 28); bổ sung quy định về chuyển đổi số trong quản lý nhà nước về hóa chất (Điều 29) nhằm thể chế hóa Nghị quyết 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Luật Hóa chất (sửa đổi) tăng tính minh bạch, phân quyền hiệu quả, siết quản lý rủi ro, thúc đẩy đầu tư, bảo vệ môi trường và an toàn cho cộng đồng. Ảnh minh họa

Thứ ba, quản lý hóa chất nguy hiểm trong sản phẩm. Thứ trưởng cho biết, đây là nội dung được bổ sung mới so với Luật Hóa chất năm 2007 nhằm xây dựng cơ chế quản lý hàm lượng hóa chất nguy hiểm trong sản phẩm, hàng hóa và yêu cầu công bố công khai tới người sử dụng (Điều 31, Điều 32). Các quy định nêu trên góp phần giảm thiểu tác hại của hóa chất nguy hiểm tới con người, cơ sở vật chất, tài sản, môi trường và phù hợp với xu hướng quản lý hóa chất của thế giới.

Các quy định được xây dựng theo hướng phân định rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước; nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu sản phẩm chứa hóa chất nguy hiểm; trách nhiệm công bố thông tin trên cơ sở dữ liệu chuyên ngành hóa chất và được xây dựng theo hướng áp dụng tối đa công nghệ thông tin, không phát sinh thủ tục hành chính.

Thứ tư, nâng cao hiệu quả đảm bảo an toàn hóa chất. Theo Thứ trưởng, các quy định về bảo đảm an toàn, an ninh trong hoạt động hóa chất được chỉnh sửa, bổ sung so với Luật Hóa chất năm 2007 để phù hợp với thực tiễn và nâng cao các yêu cầu về bảo đảm an toàn, trong đó có một số quy định nổi bật như:

Sửa đổi quy định về khoảng cách an toàn, trong đó bổ sung giao Ủy ban nhân dân cấp tỉnh ban hành lộ trình thực hiện đối với các cơ sở hóa chất hiện hữu (Điều 35).

Điều chỉnh thời điểm thẩm định Kế hoạch, phòng ngừa ứng phó sự cố hóa chất của dự án hóa chất, cơ sở hóa chất (Điều 37); bổ sung quy định về kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất cấp tỉnh (Điều 39). Bổ sung quy định Nhà nước có chính sách nâng cao năng lực phòng ngừa, ứng phó sự cố hóa chất trong lĩnh vực dân sự (Điều 41).

Thanh Bình