Luật Đường sắt (sửa đổi): Thận trọng từ khâu xây dựng cơ chế, chính sách

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan điều hành phiên họp

Kiểm soát chặt, doanh nghiệp lách luật, nhập khẩu rồi gắn mác sản phẩm nội địa

Phát biểu thảo luận về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi), đại biểu Hoàng Văn Cường, đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội đánh giá cao dự thảo luật đã tạo khuôn khổ pháp lý để đa dạng nguồn lực đầu tư cho hạ tầng đường sắt và thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp đường sắt. Tuy nhiên, về quy định miễn thuế nhập khẩu đối với hàng hóa phục vụ đường sắt trong nước chưa sản xuất được, đại biểu cho rằng nếu quy định như dự thảo thì rất có thể các doanh nghiệp trong nước sẽ nhập khẩu sản phẩm từ nước ngoài vào, thậm chí thuê sản xuất linh kiện về trong nước để lắp ráp. Điều này sẽ làm triệt tiêu mục tiêu đề ra là phát triển công nghiệp đường sắt. Bởi hiện nay, nước ta chưa có ngành công nghiệp đường sắt. Các sản phẩm Nhà nước định đặt hàng cho doanh nghiệp cho đến hiện tại vẫn chưa sản xuất được trong nước. Từ thực tế trên, đại biểu Hoàng Văn Cường đề nghị dự thảo luật phải quy định theo hướng không được nhập khẩu các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ, kể cả linh kiện để lắp ráp thành các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ thuộc danh mục mà Nhà nước sẽ giao nhiệm vụ đặt hàng cho các tổ chức, doanh nghiệp trong nước sản xuất.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng cho rằng dự thảo luật nên bổ sung thêm phương thức chọn các nhà đầu tư tư nhân tham gia vào các dự án đường sắt Nhà nước dự kiến đầu tư bằng ngân sách nhà nước, có thể đầu tư toàn bộ hoặc đầu tư vào một phần hoặc quy định giao Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ ban hành quy định về tiêu chí lựa chọn những nhà đầu tư tư nhân.

Về quy định đối với dự án đường sắt quốc gia, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có dự án đường sắt đi qua được quyền chỉ định nhà đầu tư làm đường sắt sẽ thực hiện luôn dự án phát triển đô thị TOD. Theo đại biểu Hoàng Văn Cường, nếu quy định vậy sẽ dẫn đến tình trạng xuất hiện một số nhà đầu tư xin làm đường sắt nhưng mục tiêu của họ là để phát triển các dự án TOD.
Do đó, cần quy định theo hướng TOD bên cạnh dự án đường sắt phải do Nhà nước đầu tư và sau đó đấu thầu, đấu giá. Nếu muốn ưu tiên cho nhà đầu tư làm đường sắt, có thể bổ sung quy định nhà đầu tư thực hiện dự án đường sắt sẽ được ưu tiên trong quá trình tham gia đấu thầu, đấu giá các dự án TOD.

Đại biểu Hoàng Văn Cường, Đoàn ĐBQH thành phố Hà Nội

Bổ sung quy định về công trình kỹ thuật đấu nối có thêm bãi đỗ xe cá nhân và điểm trung chuyển

Nêu thực tế từ chuyến khảo sát trên tuyến đường sắt Cát Linh - Hà Đông, đại biểu Trần Đình Gia, đoàn ĐBQH tỉnh Hà Tĩnh đánh giá, tuyến đường sắt này có ý nghĩa lớn và mang lại hiệu quả kinh tế cao. Tuy nhiên, hạ tầng kết nối còn bất cập, đặc biệt là bãi đỗ xe cá nhân, điểm trung chuyển giữa đường bộ với đường sắt. Từ đó, ông đề nghị đưa vào dự thảo luật quy định về công trình kỹ thuật đấu nối có thêm bãi đỗ xe cá nhân và điểm trung chuyển giữa đường bộ và đường sắt.
Ngoài ra, đại biểu cũng đề nghị bổ sung quy định Chủ tịch Ủy ban nhân dân Thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh quyết định phê duyệt danh mục dịch vụ hàng hóa công nghiệp đặc thù, đường sắt đô thị, đường sắt địa phương chưa có trong danh mục do Thủ tướng quyết định ban hành. Theo đại biểu, thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh là hai địa phương lớn mang có mạng lưới đường sắt đô thị phát triển. Do đó, việc phân cấp nhằm tăng tính linh hoạt, chủ động trong tổ chức triển khai đặt hàng, đấu thầu, thuê dịch vụ, nhất là các sản phẩm vật tư kỹ thuật cao.

Đại biểu Trần Đình Gia, Đoàn ĐBQH tỉnh Hà Tĩnh

Làm rõ cơ chế chuyển giao giữa nhà đầu tư xây dựng và doanh nghiệp vận hành

Góp ý vào dự thảo luật, đại biểu Hoàng Minh Hiếu, đoàn ĐBQH tỉnh tỉnh Nghệ An nhận thấy, dự thảo đang có nội dung khá sơ sài về kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt. Những quy định quan trọng liên quan đến kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt chưa được dự thảo luật quy định cụ thể như: việc thực hiện kinh doanh kết cấu đường đối với trường hợp dự án đường sắt quốc gia có sử dụng cả vốn nhà nước và sử dụng cả vốn tư nhân, chưa quy định cụ thể về cách thức chuyển giao kết cấu hạ tầng đường sắt do bên đầu tư xây dựng sang doanh nghiệp để kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt, cũng như chưa quy định cụ thể các quyền, nghĩa vụ của doanh nghiệp kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt. Đại biểu đề nghị, cơ quan chủ trì soạn thảo rà soát, nghiên cứu, trong đó chú ý kế thừa các quy định của Luật đường sắt hiện hành và nghiên cứu pháp luật của các nước để bổ sung, hoàn thiện các nội dung trong dự thảo.

“Pháp luật của Nhật Bản phân tích rất rõ và cụ thể về ba loại hình kinh doanh đường sắt: kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt, kinh doanh vận tải đường sắt và vừa kinh doanh kết cấu hạ tầng và vừa kinh doanh vận tải đường sắt. Đây là những vấn đề quan trọng liên quan trực tiếp đến quyền, nghĩa vụ của doanh nghiệp nên cần phải được quy định trong luật. Việc luật hóa rõ ràng các hình thức giao, cho thuê, nhượng quyền khai thác cùng với cơ chế lựa chọn công khai, khuyến khích cạnh tranh không chỉ giúp nâng cao hiệu quả sử dụng kết cấu hạ tầng đường sắt hiện có mà còn tạo động lực thu hút đầu tư mới, giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước và thúc đẩy phát triển ngành đường sắt theo hướng hiện đại và bền vững.” đại biểu Hoàng Minh Hiếu nêu ví dụ.

Đại biểu Hoàng Minh Hiếu, Đoàn ĐBQH tỉnh Nghệ An

Phát biểu giải trình, làm rõ các ý kiến của đại biểu, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho rằng, việc đầu tư dự án đường sắt bằng nguồn ngân sách ngoài nhà nước nhằm thể chế hóa Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.

Quy định này sẽ mở ra cơ hội cho tư nhân và huy động được nguồn lực tư nhân cho đầu tư phát triển đường sắt. Qua đó góp phần làm giảm áp lực ngân sách nhà nước đối với việc bố trí vốn cho lĩnh vực này.

“Tại dự thảo luật cũng đã quy định rõ vai trò quản lý của Nhà nước trong phê duyệt khung tiêu chuẩn để kiểm soát về công nghệ, thẩm quyền của cơ quan chuyên môn về xây dựng, thực hiện thẩm định, kiểm tra, công tác nghiệm thu chất lượng các công trình. Việc cho phép tư nhân tham gia đầu tư phát triển đường sắt sẽ bị bán dự án cho nước ngoài không đáng lo. Bởi hàng năm vẫn có các số liệu kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước.” Bộ trưởng Trần Hồng Minh khẳng định.

Về chính sách phát triển mô hình TOD, Bộ trưởng cho biết, sẽ mang lại lợi ích kép. Một mặt góp phần quy hoạch chỉnh trang đô thị, tối ưu hóa hiệu quả sử dụng đất. Mặt khác giúp tạo ra nguồn thu cho ngân sách nhà nước từ đất đai để đầu tư trở lại cho phát triển kinh tế xã hội nói chung, trong đó có phát triển hệ thống đường sắt.
Mô hình TOD cũng góp phần mở ra không gian phát triển kinh tế dọc tuyến đường sắt, tăng cơ hội phát triển, đảm bảo đời sống cho người dân xung quanh khu vực đường sắt.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh

Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đề nghị Ban soạn thảo tiếp thu đầy đủ ý kiến của các vị đại biểu Quốc hội, cơ quan chủ trì thẩm tra, khẩn trương, nghiêm túc nghiên cứu, giải trình thấu đáo và hoàn thiện dự thảo luật, bảo đảm chất lượng, tiến độ để trình Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp thứ 9./.

Khánh An - Vũ Hiếu - Thế Anh - Cao Hoàng