Loạt ông lớn Trung Đông 'lo sốt vó' ván bài Nga, Iran tại Syria

Năm 2018, Tổng thống Syria Syria Bashar al-Assad, được Nga và Iran ủng hộ, đã nổi lên như người chiến thắng trong cuộc xung đột tại nước này. Và Nga, nhà trung gian quyền lực chính, đã cam kết với cả Israel và Jordan về một thỏa thuận an ninh tại miền nam Syria. Theo đó, sẽ hạn chế lực lượng Iran cách xa biên giới 2 nước này 70-80 km (43-50 dặm).

Israel và Jordan yêu cầu rằng thỏa thuận này phải hạn chế cả các lực lượng ủy nhiệm của Iran, đặc biệt là nhóm vũ trang người Shiite Hezbollah ở Lebanon.

Nhưng một năm sau, có nhiều bằng chứng cho thấy Hezbollah ngày càng cố thủ trong khu vực và Nga giờ đây dường như không thể, hoặc không sẵn lòng, đưa ra cam kết của mình.

Trong khi Mỹ ngày càng giảm sự hiện diện tại Syria, có nhiều lo ngại giữa Israel, Jordan và các nhà phân tích khu vực rằng, một tình huống leo thang vô tình và có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng và khi xảy ra có thể đẩy các bên vào tình thế không ai có thể lùi bước.

Hezbollah củng cố sự hiện diện

Sau khi Hezbollah vào năm 2013 đưa hàng ngàn tay súng đến hỗ trợ Tổng thống Assad, Israel đã bắt đầu một chiến dịch không kích nhằm vào Hezbollah; các cơ sở quân sự của Iran gần Cao nguyên Golan và các đoàn xe vũ khí tiến về Lebanon.

Không muốn đứng về phe nào trong cuộc nội chiến Syria nên Israel đã kiềm chế không tấn công các lực lượng của chính quyền Syria, thay vào đó tập trung vào việc ngăn chặn Hezbollah và lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran IRGC thành lập mặt trận thứ hai ở phía bắc gần Golan.

Đó là tình thế đáp trả ở mức thấp: Israel tấn công các căn cứ của Iran hoặc một đoàn xe tên lửa; Hezbollah sẽ bắn vào các nhóm quân đội tuần tra hoặc căn cứ của quân đội Israel ở Golan.

Lực lượng Israel tại cao nguyên Golan. Nguồn: Reuters.

Cho đến nay, sự kiềm chế giữa song phương vẫn phần nào hiệu quả.

Tuy nhiên, chính sách của Israel hiện đang đạt đến giới hạn, khi Hezbollah và lực lượng ủy nhiệm của Iran được cho là đang tiến sâu vào miền nam Syria.

Theo nhiều nguồn tin và giới phân tích an ninh, Hezbollah có 7.000 - 10.000 tay súng trên khắp Syria. Cũng có 8.000 - 12.000 chiến binh Shiite khác trung thành với Iran đến từ Iraq, Afghanistan và Yemen tham gia phối hợp với Hezbollah.

Nhưng khi ông Assad củng cố quyền kiểm soát đất nước vào năm ngoái, các nguồn tin an ninh cho biết sự hiện diện của Hezbollah ở miền nam Syria đã tăng lên đáng kể - với 1.000 tay súng có mặt ở khu vực Daraa - gần biên giới với Jordan và ở Quneitra, đối mặt với lực lượng Israel tại Golan.

Phe nổi dậy Quân đội Syria Tự do FSA, đã trở về quê nhà ở miền nam Syria sau một thỏa thuận ân xá với Damacus, nói rằng Hezbollah đang thực sự kiểm soát một số thị trấn và làng mạc.

FSA cho biết, Hezbollah và dân quân Shiite mặc trang phục như lực lượng chính quyền Syria để tránh bị Israel không kích và lực lượng này cũng cử những người từng là tay súng nổi dậy đi tới các khu vực tuần tra và cung cấp thông tin tình báo trực tiếp cho họ.

Bạn có thể chọn đáp lại Hezbollah hoặc rời đi, ông Abu Mohammed, từng tham gia nổi dậy chống chính quyền Syria cho biết.

Dù vậy, những tuyên bố kiểu này, giống với hầu hết các khu vực do chính quyền Syria kiểm soát, đều rất khó để xác minh.

Bên cạnh đó, một vấn đề Israel lo ngại nhiều hơn là việc Hezbollah đã có được kinh nghiệm tác chiến tại các khu vực đô thị từ chiến trường Syria, cùng với tri thức hoạch định chiến thuật từ việc phối hợp với người Nga và người Iran, và một kho vũ khí tên lửa đạn đạo, tên lửa dẫn đường và máy bay không người lái vũ trang.

Lo ngại leo thang

Với việc Hoa Kỳ tăng áp lực kinh tế và quân sự lên Iran, Jordan và Israel đang lo ngại rằng Tehran có thể thúc giục Hezbollah đáp trả.

Moscow, hiện đang củng cố sức mạnh ở Syria, cố gắng tránh nguy cơ xung đột này. Nhưng Nga đã tỏ ra không hiệu quả trong việc giảm hoạt động quân sự của Iran ở Syria, theo các chuyên gia an ninh Ả Rập và Israel.

Thay vào đó, Moscow đã "bật đèn xanh" cho Israel để từ từ đẩy Hezbollah và dân quân thân Iran ra khỏi biên giới Syria mà không kéo theo một cuộc xung đột mở. Nga cũng từ chối sử dụng các hệ thống phòng thủ tên lửa của mình ở Syria để chống lại các cuộc không kích của Israel.

Các chuyên gia an ninh khu vực đã gọi sự bố trí này là bất đắc dĩ và có thể là Moscow đang giải quyết tình hình "hai mang".

Còn Jordan cũng lo ngại một cuộc xung đột khác ở biên giới của mình, và nguy cơ mà kịch bản này mang lại cho kinh tế Jordan - chỉ mới bắt đầu hồi phục sau những liên lụy từ cuộc chiến Syria.

Sự hiện diện của Hezbollah lâu dài ở biên giới Syria - Jordan được coi là không thể chấp nhận được, vì Jordan cho rằng nhóm này sẽ là một trở ngại cho quan hệ và thương mại Jordan-Syria, và họ có thể cố gắng buôn lậu vũ khí và ma túy vào vương quốc này.

Thêm vào những tín hiệu bất ổn là cuộc bầu cử Israel.

"Luôn luôn có những rủi ro về tính toán sai lầm, và đặc biệt là khi Israel đang đứng trước bầu cử", chuyên gia Alterman của nhóm tham vấn CSIS nói. "Bạn không muốn bị cuốn vào một cuộc chiến không thể tưởng tượng nổi, nhưng bạn cũng không muốn bất lực trong tình thế đối đầu xảy ra".

Theo CS Monitor, tất cả đều đồng ý rằng giới lãnh đạo Mỹ có thể là một trong số ít các yếu tố có thể giúp ngăn chặn sự hiện diện của Iran tại Syria.

Các quan chức Hoa Kỳ và Thổ Nhĩ Kỳ được cho là đang tiến tới thỏa thuận giảm leo thang ở biên giới phía bắc Syria, gần nơi các lực lượng Hoa Kỳ được triển khai. Nhưng theo các nhà ngoại giao khu vực, chiến lược ngoại giao của Mỹ đối với hầu hết mọi khía cạnh tại Syria đều đang thiếu hụt.

Trong khi đó, một cuộc rút quân của Hoa Kỳ khỏi Syria sẽ cho phép Iran kiểm soát một hành lang trên bộ trực tiếp đi qua Iraq, Syria và kéo dài tới phía Golan, tiếp tục thúc đẩy nguy cơ xung đột.

Một nhà ngoại giao Ả Rập, người không được phép nói chuyện với báo chí cho biết, "chúng tôi muốn Mỹ duy trì hiện diện ở Syria và cũng duy trì con đường ngoại giao để cho mọi người một lối rẽ."

Quý Hoàng