Liên minh châu Âu ưu tiên tự chủ chiến lược

Cờ của Liên minh châu Âu (EU). (Ảnh: Tân Hoa xã)

Năm 2025, tự chủ chiến lược trở thành yêu cầu cấp bách của Liên minh châu Âu (EU) trong các lĩnh vực, từ an ninh, quốc phòng cho đến kinh tế-thương mại, công nghệ. Giữa một thế giới nhiều biến động, việc EU muốn giảm sự phụ thuộc, tăng cường sức mạnh nội tại và vị thế là điều dễ hiểu. Song con đường tự chủ không dễ dàng, vì giữa mong muốn và năng lực vẫn tồn tại khoảng cách.

Xây dựng một EU vững mạnh và tự cường đã từng được nhấn mạnh trong Thông điệp Liên minh năm 2025, được Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen đưa ra hồi tháng 9/2025. Một trong những yếu tố khiến Liên minh Cờ xanh ý thức rõ hơn bao giờ hết về rủi ro của sự phụ thuộc chính là những diễn biến không “xuôi chèo mát mái” trong mối quan hệ đồng minh Mỹ-EU. Trong năm qua, các đồng minh ở hai bờ Đại Tây Dương duy trì quan điểm khác biệt về hàng loạt vấn đề, từ thương mại, thuế quan, ngân sách quốc phòng, hỗ trợ quân sự cho Ukraine đến di cư, biến đổi khí hậu… Điều này ít nhiều làm rạn nứt mối quan hệ song phương và EU cũng đứng trước thế “tiến thoái lưỡng nan”.

Với cuộc xung đột tại Ukraine, Tổng thống Mỹ Donald Trump không ít lần phát đi thông điệp rằng châu Âu sẽ phải phát huy vai trò dẫn dắt lâu dài trong giải quyết cuộc xung đột này. Trong khi các nhà lãnh đạo châu Âu luôn tìm cách củng cố năng lực chiến đấu của Ukraine, Tổng thống Mỹ Donald Trump lại liên tục thay đổi lập trường, có lúc bày tỏ ủng hộ Kiev, có lúc lại nghiêng về phía Moskva với các đề xuất hòa bình được cho là có lợi cho Nga.

Thực tế này buộc EU phải nỗ lực đóng vai trò chủ động hơn trong cấu trúc an ninh khu vực thay vì dựa vào “chiếc ô an ninh” của Mỹ. Tại Hội nghị thượng đỉnh cuối cùng trong năm 2025 của EU, các nhà lãnh đạo Liên minh Cờ xanh nhất trí cung cấp 90 tỷ euro hỗ trợ cho Ukraine trong hai năm tới.

Không ít ý kiến hoài nghi rằng châu Âu sẽ rơi vào cảnh “trở đi mắc núi, trở lại mắc sông”, bởi muốn tăng hỗ trợ cho Ukraine nhưng năng lực tài chính còn hạn chế và sự chia rẽ nội khối sâu sắc. Tăng chi tiêu quân sự đồng nghĩa với việc các nước có thể phải cắt giảm các chương trình hỗ trợ xã hội. Điều này khó được dư luận nội khối ủng hộ bởi châu Âu có tỷ lệ dân số già ở mức cao. Kinh tế EU nhìn chung lao đao trong năm 2025, chủ yếu do cú sốc từ chính sách thuế quan của Mỹ. Ủy ban châu Âu (EC) dự báo, kinh tế Khu vực đồng euro (Eurozone) chỉ tăng trưởng 1,3% trong năm 2025. Nền kinh tế lớn của khu vực là Đức được dự báo chỉ tăng trưởng 0,1% trong năm nay, thấp hơn nhiều so với mức kỳ vọng 0,8% được đưa ra trước đó.

Tính đến nay, EU và các quốc gia thành viên đã cung cấp tổng cộng 187,3 tỷ euro hỗ trợ cho Kiev. Càng đi sâu vào con đường dài của cuộc xung đột tại Ukraine, những vấn đề của EU càng bộc lộ rõ, trong đó có sự chia rẽ nội bộ. Mâu thuẫn của các nước trong khối liên quan đến câu chuyện sử dụng tài sản Nga bị đóng băng là một thí dụ cụ thể.

Cũng liên quan đến chi tiêu quốc phòng, các nước châu Âu trong Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đã đồng ý với yêu cầu của Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc nâng chi tiêu quốc phòng lên mức 5% GDP. Tuy vậy, việc các quốc gia có thể đạt được mục tiêu này vào năm 2035 hay không vẫn là câu hỏi còn bỏ ngỏ, khi thực tế nhiều nước châu Âu phải rất chật vật mới hoàn thành cam kết cũ là 2% GDP. Về lĩnh vực kinh tế, hiện EU đề ra chiến lược tăng cường an ninh kinh tế, trong đó tập trung vào cải thiện cơ chế sàng lọc đầu tư trực tiếp nước ngoài, các biện pháp phòng vệ thương mại, thành lập quỹ hỗ trợ phát triển công nghiệp…

Trong một thế giới với những biến động ngày càng phức tạp và khó lường như hiện nay, việc châu Âu ưu tiên tự chủ chiến lược trong nhiều lĩnh vực được coi là lựa chọn tất yếu. Đó là con đường dài, đòi hỏi ý chí cao và sự đồng thuận, nhất trí của các nước. Vượt qua những chia rẽ nội bộ là yếu tố nền tảng để EU nắm bắt cơ hội định vị mình trong tình hình mới.

MINH HẰNG