Kỳ cuối: Tiếp tục tuyên truyền, khắc phục khó khăn

Hòa giải viên Trần Thị Bạch Tuyết luôn nghiên cứu kỹ hồ sơ, các quy định của pháp luật trước khi tiến hành hòa giải, đối thoại.

Kiên trì hòa giải vụ tranh chấp, khiếu kiện

Với sự hỗ trợ của hòa giải viên giàu tâm huyết và năng lực, các bên có thể giãi bày những tâm tư, nguyện vọng của mình và dần tháo gỡ các mâu thuẫn, bất đồng, hàn gắn và duy trì mối quan hệ tốt đẹp trong gia đình, bạn bè, tình làng nghĩa xóm, quan hệ đối tác… Ngay cả trong trường hợp hòa giải, đối thoại không thành thì thông qua hòa giải, đối thoại, các bên được hòa giải viên giải thích quyền và nghĩa vụ, hiểu hơn về quyền và nghĩa vụ của mình để tham gia tố tụng một cách tích cực và hiệu quả hơn.

Năm 2021, ông Thái Văn Lộc được bổ nhiệm làm hòa giải viên tại TAND huyện Châu Thành. Trong thời gian gắn bó với công việc, ông đã có nhiều cố gắng, tích cực tham gia công tác hòa giải, đối thoại tại Tòa án. “Tôi đã và đang làm hội thẩm nhân dân của TAND huyện nên có kinh nghiệm về các vụ việc liên quan đến pháp luật. Đây cũng là lợi thế khi tôi tham gia làm hòa giải viên”- ông Lộc nói.

Hòa giải viên Thái Văn Lộc cho biết, để thực hiện hòa giải, đối thoại một vụ việc, hòa giải viên cần nghiên cứu kỹ yêu cầu của các bên đương sự; kiên nhẫn làm việc với từng bên và lắng nghe trình bày của họ; nắm bắt tâm lý, những điểm yếu, điểm mạnh của các bên; tìm hiểu thật kỹ nguyên nhân dẫn đến mâu thuẫn. “Trong các buổi hòa giải, tôi luôn giúp các bên giữ bình tĩnh, tỉnh táo để nhìn nhận sự thật, thấy rõ cái đúng, cái sai; phân tích, giải thích về tình, về lý, những hệ lụy có thể xảy ra để các bên lựa chọn và thuyết phục từng bên dựa trên cơ sở pháp luật, chuẩn mực đạo đức, tập quán… Từ đó, giúp các bên hòa giải mâu thuẫn hoặc tự nguyện thỏa thuận với nhau dựa trên ý chí của mình”- ông Lộc chia sẻ.

Đối với các vụ về hôn nhân và gia đình, ông thường gặp gỡ trực tiếp hoặc trao đổi qua điện thoại với các đương sự, sau đó hẹn ngày giờ để hòa giải. Có những vụ khi hòa giải, thấy hai vợ chồng mâu thuẫn không đáng có, ông thường khuyên cả hai về suy nghĩ thấu đáo trong một khoảng thời gian nhất định, sau đó mời họ lên hàn gắn. Có nhiều vụ ông đã hòa giải thành công, giúp các gia đình đoàn tụ.

Bà Trần Thị Bạch Tuyết- hòa giải viên thuộc TAND huyện Tân Biên cho biết, với kinh nghiệm nhiều năm làm hội thẩm nhân dân cho TAND huyện, bà cùng với các hòa giải viên đã giải quyết, hỗ trợ các bên tham gia hòa giải, đối thoại thỏa thuận, thống nhất giải quyết vụ việc dân sự, khiếu kiện hành chính, giảm tải áp lực cho ngành Tòa án. “Trước đây, tôi từng công tác ở Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện nên thường giải quyết các mâu thuẫn trong nội bộ trường học, đặc biệt là những bất đồng trong hôn nhân gia đình của giáo viên… Có thể nói, đây là thế mạnh của tôi khi tham gia hòa giải các vụ việc liên quan đến hôn nhân gia đình” - hòa giải viên Trần Thị Bạch Tuyết nói.

Năm 2023, bà Tuyết tham gia hòa giải, đối thoại 379 vụ việc; trong đó, hòa giải, đối thoại thành 229 vụ việc. Theo bà Tuyết, đối với từng vụ việc, hòa giải viên phải nghiên cứu kỹ hồ sơ cũng như các quy định của pháp luật liên quan trước khi tiến hành hòa giải, đối thoại. Trong quá trình hòa giải, đối thoại, hòa giải viên phải coi các bên như người thân của mình để tạo niềm tin, sẽ thay họ bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp; giải thích cặn kẽ, rõ ràng cho các bên thấy rõ những lợi ích thiết thực của việc hòa giải, đối thoại so với “cái mất” khi phải tổ chức xét xử. Từ đó, các bên thống nhất lựa chọn hòa giải, đối thoại để giải quyết vụ việc.

Đặc biệt, trong hòa giải tranh chấp hôn nhân và gia đình, trường hợp đoàn tụ thành đã hàn gắn được hạnh phúc gia đình; trường hợp thuận tình ly hôn cũng giúp các bên giữ được hòa khí, hai bên thống nhất được người nuôi con, phương thức nuôi dạy con phù hợp và cùng hỗ trợ, hợp tác trong việc nuôi con sau ly hôn. “Đây là ý nghĩa rất lớn của hòa giải, đối thoại mà phương thức giải quyết tranh chấp, khiếu kiện bằng trình tự tố tụng không có được”- hòa giải viên Trần Thị Bạch Tuyết bày tỏ.

Hòa giải viên Thái Văn Lộc trao đổi với đương sự trong một vụ việc dân sự.

Tăng cường công tác hòa giải, đối thoại tại Tòa án

Tuy nhiên, việc triển khai thực hiện Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án còn nhiều khó khăn, bất cập. Theo TAND tỉnh, một số hòa giải viên chưa từng làm các công việc liên quan đến pháp luật nên nghiệp vụ, kỹ năng còn hạn chế. Một số hòa giải viên lớn tuổi gặp khó khăn trong việc sử dụng máy vi tính. Kinh phí phân bổ cho công tác hòa giải, đối thoại tại Tòa án còn hạn chế. Bên cạnh đó, để thực hiện hòa giải, đối thoại phải có sự đồng ý của người bị kiện. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, những người này không hợp tác nên phải chuyển vụ việc qua thụ lý theo tố tụng. Ngoài ra, việc bảo mật thông tin trước khi lập biên bản hòa giải thành, đối thoại thành khó kiểm soát.

TAND huyện Châu Thành cho biết, số vụ việc hòa giải thành về các tranh chấp về dân sự tỷ lệ còn thấp, chủ yếu hòa giải thành các vụ việc liên quan đến hôn nhân và gia đình. Ngoài ra, theo quy định, khi tiến hành phiên họp ghi nhận kết quả hòa giải, đối thoại tại Tòa án phải có hòa giải viên; các bên, người đại diện, người phiên dịch (nếu cần thiết); thẩm phán phụ trách hòa giải, đối thoại hoặc thẩm phán khác do Chánh án Tòa án phân công. Do đó trên thực tế, để tổ chức được phiên họp ghi nhận kết quả hòa giải, đối thoại tại Tòa án còn phụ thuộc vào lịch làm việc của thẩm phán. Hiện tại, cơ sở vật chất của Tòa án còn chật hẹp, xuống cấp, không có phòng làm việc cho hòa giải viên. Đơn vị phải tận dụng phòng họp cơ quan làm nơi tổ chức hòa giải, đối thoại hoặc phòng làm việc của thẩm phán để thực hiện. Do đó, TAND huyện kiến nghị TAND tối cao quan tâm cấp kinh phí mở rộng phòng hòa giải, đối thoại, phòng làm việc của hòa giải viên để phục vụ công tác hòa giải, đối thoại tại Tòa án tốt hơn.

Đồng quan điểm, TAND huyện Tân Biên chia sẻ, trong nhiều vụ việc, đương sự làm việc ở nhiều nơi nên việc triệu tập còn khó khăn, ảnh hưởng tiến độ giải quyết án. Số lượng hòa giải viên hiện nay còn thiếu so với số lượng vụ, việc thụ lý ngày càng nhiều, ảnh hưởng đến việc lựa chọn hòa giải viên trong giải quyết tranh chấp của người dân.

Để nâng cao hiệu quả thi hành Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án trong thời gian tới, TAND tỉnh sẽ chủ động tổ chức tập huấn bồi dưỡng kỹ năng, nghiệp vụ cho các thẩm phán, hòa giải viên về công tác này. Đồng thời chấn chỉnh công tác hòa giải, đối thoại tại Tòa án cũng như xem xét bổ nhiệm lại, bổ nhiệm thêm hòa giải viên đủ tiêu chuẩn và tăng cường công tác kiểm tra các hồ sơ đã hòa giải, đối thoại thành. Bên cạnh đó, TAND tỉnh đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án, các văn bản liên quan để người dân hiểu được những thuận lợi khi lựa chọn hòa giải, đối thoại giải quyết tranh chấp, giúp họ tin tưởng và mạnh dạn lựa chọn.

Thiên Di