Không có 'cây đũa thần' nào giải quyết được vấn đề ô nhiễm không khí

TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, khẳng định như vậy khi trình bày tham luận tại tọa đàm "Chung tay bảo vệ bầu trời xanh - Thách thức và giải pháp" được Quỹ Vì tương lai xanh - Tập đoàn Vingroup tổ chức ngày 10/9.

TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam.

Ông Tùng nêu thực tế, không khí tại một số nội đô của các đô thị như Hà Nội, TP.HCM đang ô nhiễm ở mức cao đáng lo ngại và có xu thế ngày càng tăng trong một số năm qua.

Bốn nguyên nhân chính dẫn đến thực trạng này được Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam chỉ ra là: Phương tiện giao thông sử dụng nhiên liệu hóa thạch (từ ống xả, từ bụi đường khi chạy, từ phanh); hoạt động xây dựng nhà cửa đường sá, hạ tầng; các cơ sở sản xuất ở ngoài nội đô (sử dụng than dầu để sản xuất mà không có thiết bị xử lý khí thải); đốt hở (đốt rác trong và ngoài nội đô; đốt rơm rạ phụ phẩm nông nghiệp ngoài nội đô).

"Trong những năm gần đây, chúng ta có rất nhiều biện pháp để cải thiện ô nhiễm không khí nhưng không đem lại nhiều hiệu quả. Người ta ví ô nhiễm không khí là 'sát thủ vô hình'. Giải quyết ô nhiễm không khí khó hơn các thành phần môi trường khác như nước, chất thải rắn…", ông Tùng nói.

Theo TS Tùng, thực tế đã cho thấy, phải chuyển đổi số để chuyển đổi xanh, bảo vệ quyền được hít thở không khí trong lành.

"Tôi nghĩ rằng, không có một 'cây đũa thần' nào có thể 'vẩy vẩy' vài cái mà giải quyết được vấn đề ô nhiễm môi trường nói chung và ô nhiễm không khí nói riêng. Cũng không thể chỉ có một giải pháp đơn lẻ có thể giải quyết được, chúng ta nói nhiều đến giao thông xanh, nhưng chỉ giao thông xanh là không đủ", Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam nhấn mạnh.

Ông Tùng cho rằng, muốn giải quyết ô nhiễm không thể có giải pháp đem lại hiệu quả tức thì mà việc này đòi hỏi quyết tâm nhưng rất kiên trì. Và trách nhiệm để môi trường sống trở nên trong lành không chỉ của riêng ai mà phải có sự vào cuộc của hệ thống chính trị, doanh nghiệp và người dân.

Hơn lúc nào hết, TS Hoàng Dương Tùng nhìn nhận, chúng ta đang có rất nhiều cơ hội để giải quyết dứt điểm vấn đề ô nhiễm môi trường.

Trước tiên, theo vị chuyên gia, nhận thức của cộng đồng về thực trạng và tác động của ô nhiễm không khí rất cao và sự quyết tâm chính trị của các cấp thể hiện qua Luật Bảo vệ môi trường, kế hoạch hành động quốc gia, chiến lược chuyển đổi xanh không vì phát triển kinh tế mà hy sinh môi trường...

Bên cạnh đó, vấn đề ô nhiễm môi trường rõ sau nhiều năm khi chúng ta xác định được các nguồn ô nhiễm chính, nguyên nhân và thực hiện một số giải pháp.

Một cơ hội khác được ông Tùng đề cập là bài học kinh nghiệm của các nước và kinh nghiệm triển khai (điện hóa phương tiện giao thông, vùng phát thải thấp, giao thông công cộng, chuyển đổi nhiên liệu, công nghệ xử lý, tín chỉ cacbon…).

Ngoài ra là sự phát triển của khoa học công nghệ dựa trên nền tảng số IOT, AI, công nghệ xử lý chất thải, công nghệ kỹ thuật quan trắc, remote sensing, GIS… Sự lớn mạnh của các doanh nghiệp trong nước cùng với hệ sinh thái: sản xuất các sản phẩm xanh, công nghệ môi trường, IOT, AI…

"Việt Nam có rất nhiều ưu thế để giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường so với các nước khác, khi muốn đẩy nhanh quá trình giao thông xanh thì lập tức có doanh nghiệp cam kết hỗ trợ", TS Tùng nêu rõ.

Phân tích thêm về chuyển đổi số để chuyển đổi xanh, ông Hoàng Dương Tùng nhấn mạnh vấn đề chuyển từ "thụ động" sang "chủ động.

"Trước đây chúng ta chờ 'ô nhiễm' rồi mới đưa ra các phương án giải quyết dẫn đến 'cái giá phải trả rất lớn'. Giờ đây, phải dựa trên dữ liệu thì chúng ta cảnh báo, đề ra các giải pháp đi trước", ông Tùng nói.

Với vấn đề ô nhiễm không khí, theo ông Tùng, phải kiểm soát từng nguồn phát thải. Ông nhắc đến việc tới đây Bộ Nội nghiệp và Môi trường sẽ xây dựng hệ thống quan trắc chất lượng không khí xung quanh, LCS quan trắc các điểm hotspot, công khai số liệu hàng giờ hàng ngày.

Việc này giúp xác định chất lượng không khí, xu hướng qua các năm, các chất ô nhiễm, phát hiện các nguồn thải; xác định mục tiêu cụ thể cho những năm tới, đánh giá, đo lường các nguồn ô nhiễm.

Song song với đó, vị chuyên gia nêu giải pháp kiểm kê phát thải định kỳ để biết tỉ lệ phần trăm đóng góp ô nhiễm từ từng khu vực, từng loại hình. Từ đó, xây dựng các chính sách, lộ trình ưu tiên.

Với lĩnh vực giao thông xanh, TS Hoàng Dương Tùng lưu ý thực hiện đồng bộ các giải pháp: Điện hóa phương tiện giao thông, hệ thống trạm sạc/đổi pin; phát triển giao thông công cộng; kiểm soát vùng phát thải thấp; nâng cao chất lượng nhiên liệu; đo từ xa các xe diesel đang lưu hành...

Với lĩnh vực công nghiệp, ông Tùng kiến nghị xây dựng hồ sơ môi trường điện tử cho từng doanh nghiệp. Cùng đó là chuyển đổi sang nhiên liệu sạch, xóa bỏ cơ sở ô nhiễm, siết chặt quy chuẩn phát thải, công khai số liệu quan trắc. Áp dụng AI mô hình cảnh báo sớm dựa trên số liệu quan trắc, hệ thống GIS các cơ sở sản xuất...

Còn trong lĩnh vực nông nghiệp, cần ứng dụng quản lý phân bón, hỗ trợ nông dân không đốt rơm rạ sau thu hoạch.

"Chúng ta phải chuyển đổi số trong tư duy, trong hành động và trong cả chính sách để tạo nên những hành động xanh để cho không khí sạch", Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam nói thêm.

Anh Văn