Hoàn thiện thể chế để kinh tế số bứt phá

Toàn cảnh diễn đàn.

Trong bối cảnh kinh tế số toàn cầu phát triển nhanh, Việt Nam đứng trước thời cơ lớn nhờ lợi thế dân số trẻ, tỷ lệ sử dụng Internet cao, hạ tầng viễn thông hiện đại và sự quan tâm của Chính phủ. Việc triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW và Quyết định 411/QĐ-TTg đặt mục tiêu kinh tế số đóng góp 20% GDP năm 2025 và 30% năm 2030 là một mục tiêu đầy thách thức nhưng cũng giàu triển vọng.

Tại diễn đàn, các đại biểu phân tích nhiều khía cạnh then chốt của kinh tế số. Theo đó, ở trụ cột công nghệ, ông Nguyễn Phú Tiến, Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế số và Xã hội (Bộ Khoa học và Công nghệ) nhấn mạnh, công nghệ số đang trở thành động lực giúp nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Theo ông, doanh nghiệp và các cơ sở nghiên cứu cần tăng cường hợp tác trong những lĩnh vực nền tảng như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn, điện toán đám mây hay Internet vạn vật (IoT) để tạo ra các giải pháp có giá trị ứng dụng cao.

Cùng với đó, thương mại điện tử tiếp tục giữ vai trò dẫn dắt chuyển đổi số của doanh nghiệp. Ông Nguyễn Hữu Tuấn - Giám đốc Trung tâm Phát triển Thương mại điện tử và Công nghệ số (Bộ Công thương) cho biết, thương mại điện tử đang duy trì tốc độ tăng trưởng mạnh và giúp doanh nghiệp đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa mở rộng thị trường và chuẩn hóa quy trình vận hành.

TS Nguyễn Đức Kiên – Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội phát biểu tại diễn đàn.

Ở góc độ quản lý nhà nước, Tiến sĩ Nguyễn Đức Kiên – Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội cho rằng, để tận dụng hiệu quả tiềm năng của kinh tế số, chính quyền đô thị phải đi đầu trong phát triển hạ tầng số, dữ liệu mở và chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Ông đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chuẩn hóa giao dịch tài chính, đề xuất các ngân hàng hỗ trợ hộ kinh doanh lắp đặt POS (máy hỗ trợ thanh toán bằng thẻ) và công nhận hóa đơn từ POS như chứng từ hợp lệ.

Theo ông, giao dịch minh bạch sẽ tạo ra nguồn dữ liệu tài chính giá trị - “tài sản số” giúp nâng cao chất lượng hoạch định chính sách, đồng thời hỗ trợ tổ chức tín dụng ứng dụng AI trong chấm điểm tín dụng để mở rộng cơ hội tiếp cận vốn cho người dân và doanh nghiệp.

Trên bình diện hội nhập quốc tế, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thường Lạng - Viện kinh tế quốc tế (Đại học Kinh tế Quốc dân) nhận định kinh tế số đang mở ra không gian phát triển mới cho Việt Nam, hỗ trợ nâng cao sức cạnh tranh, thu hút đầu tư chất lượng cao và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Ông cho rằng nền tảng dữ liệu quốc gia và hành lang pháp lý số hoàn chỉnh sẽ là yếu tố quyết định để doanh nghiệp Việt Nam bắt nhịp với các chuẩn mực toàn cầu.

Cùng với yêu cầu hoàn thiện thể chế, thách thức lớn nhất lại xuất phát từ chính cộng đồng doanh nghiệp đặc biệt là khối doanh nghiệp nhỏ và vừa. Tiến sĩ Mạc Quốc Anh Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội cho biết phần lớn doanh nghiệp hiện thiếu nguồn lực chuyển đổi số, 62% không đủ ngân sách và 54% không có bộ phận công nghệ thông tin chuyên trách. Cùng lúc, doanh nghiệp phải đáp ứng thêm nhiều yêu cầu mới như hóa đơn điện tử, tiêu chuẩn an ninh mạng, ESG (Môi trường, Xã hội, Quản trị), CBAM (Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon) hay quản trị rủi ro tài chính. Theo ông, doanh nghiệp nhỏ và vừa chỉ có thể bắt kịp tốc độ chuyển đổi khi được hỗ trợ đồng bộ từ chính sách, công nghệ, tài chính tới đào tạo nhân lực - những yếu tố giúp giảm chi phí tuân thủ và nâng cao khả năng thích ứng.

Từ thực tiễn đó, Tiến sĩ Mạc Quốc Anh đề xuất Hà Nội nghiên cứu thành lập Quỹ Hỗ trợ chuyển đổi số với lãi suất ưu đãi 0-3%, đồng thời sớm triển khai cơ chế sandbox cho AI, Fintech (công nghệ tài chính) và Blockchain để tạo không gian thử nghiệm an toàn, giảm rủi ro pháp lý và rút ngắn thời gian thương mại hóa sản phẩm. Ông cũng nhấn mạnh việc hoàn thiện pháp lý về tài sản số, dữ liệu số, định danh điện tử thống nhất và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ sẽ tạo nền tảng thúc đẩy đổi mới sáng tạo; cùng với đó, cơ chế cho phép doanh nghiệp khai thác dữ liệu công từ giao thông, quy hoạch đến giáo dục sẽ mở ra cơ hội hình thành các sản phẩm số mới.

Từ góc nhìn doanh nghiệp công nghệ, các đại điện từ Dolphin, Sapo, NetSpace, IGNITE, NextFarm và Sorimachi Việt Nam chia sẻ nhiều kinh nghiệm trong số hóa quy trình, quản trị doanh nghiệp, phát triển hệ sinh thái thương mại điện tử và ứng dụng công nghệ vào nông nghiệp-logistics.

Bà Nguyễn Thị Minh Khuê - Phó Chủ tịch Hội đồng quản trị Sapo, cho biết hệ sinh thái thương mại điện tử chỉ phát triển khi doanh nghiệp sở hữu dữ liệu đồng bộ và thực hiện được quản trị số từ kho vận, bán hàng đến chăm sóc khách hàng....

Những chia sẻ này cho thấy kinh tế số đang mở ra không gian sáng tạo rộng lớn, nhưng điều kiện tiên quyết vẫn là hạ tầng dữ liệu và tài chính số đủ mạnh để doanh nghiệp yên tâm triển khai chuyển đổi.

Tại diễn đàn nhiều chuyên gia đều có chung nhận định việc hoàn thiện pháp lý số, phát triển hạ tầng tài chính số, hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực được coi là các yếu tố then chốt để Việt Nam tận dụng hiệu quả cơ hội của kỷ nguyên số.

MINH PHƯƠNG