Hoàn thiện quy định về phí bảo hiểm tiền gửi - yêu cầu cấp thiết trong bối cảnh mới

Thực tiễn triển khai chính sách phí BHTG thời gian qua bộc lộ một số tồn tại, vướng mắc. Việc hoàn thiện quy định về phí BHTG trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm tăng cường hiệu quả hoạt động, đảm bảo đồng bộ, thống nhất với các quy định pháp luật hiện hành.

Quy định về cơ chế phí BHTG phù hợp với tình hình thực tiễn, năng lực tài chính của hệ thống TCTD trong từng thời kỳ

Luật BHTG năm 2012 đã đề cập cơ chế tính phí BHTG dựa trên cơ sở đánh giá, phân loại các tổ chức tham gia BHTG. Tuy nhiên, cơ chế này đến nay vẫn chưa được triển khai do nhiều khó khăn: thiếu hướng dẫn cụ thể về đơn vị thực hiện đánh giá, tiêu chí phân loại, phương pháp xác định khung phí và nhất là chưa đủ điều kiện về kinh tế, năng lực hệ thống để áp dụng cơ chế phí phân biệt.

Hiện nay, mức phí BHTG vẫn đang được áp dụng theo quy định tại Nghị định số 68/2013/NĐ-CP và các văn bản pháp lý trước đó, cụ thể là 0,15%/năm trên số dư tiền gửi bình quân của cá nhân tại TCTD. Đây là mức phí thống nhất, không phân biệt theo mức độ rủi ro của TCTD.

Hệ thống ngân hàng Việt Nam vẫn đang trong giai đoạn tái cơ cấu, tăng cường năng lực tài chính và quản trị rủi ro. BHTGVN chưa có đủ thẩm quyền và nguồn lực để trực tiếp đánh giá, phân loại các TCTD. Nếu tiếp tục giữ quy định về cơ chế phí BHTG phân biệt như Luật BHTG năm 2012 sẽ không xử lý được các vướng mắc phát sinh thời gian qua, đồng thời dẫn tới khó khăn trong việc triển khai chính sách phí BHTG phù hợp với tình hình thực tiễn, năng lực tài chính của hệ thống TCTD trong từng thời kỳ.

Vì vậy, cần xem xét chỉnh sửa quy định về phí BHTG đảm bảo sự linh hoạt trong việc áp dụng cơ chế phí BHTG căn cứ vào năng lực tổ chức BHTG, thực hiễn hoạt động của TCTD và tình hình kinh tế, mức độ lành mạnh, an toàn của hệ thống ngân hàng Việt Nam.

Quy định về trách nhiệm tính phí BHTG của tổ chức tham gia BHTG

Pháp luật hiện nay chưa quy định trách nhiệm tính phí BHTG cho các tổ chức tham gia BHTG. Theo quy định, BHTGVN có trách nhiệm tính phí dựa trên số liệu do TCTD cung cấp. Điều này gây ra nhiều bất cập trong quy trình thủ tục và kéo dài thời gian thu phí, không đảm bảo được nguyên tắc thu phí BHTG kịp thời vào thời điểm đầu quý, cụ thể: các tổ chức tham gia BHTG phải gửi thông tin về số dư tiền gửi được bảo hiểm cho BHTGVN. Sau đó, BHTGVN dựa trên số liệu này để tính toán và thông báo số phí phải nộp. Chỉ khi nhận được thông báo, các tổ chức mới tiến hành nộp phí.

Thực tế triển khai cho thấy, các TCTD hoàn toàn có thể chủ động tính mức phí dựa trên số liệu nội bộ và nộp cho BHTGVN, sau đó BHTGVN sẽ tiến hành kiểm tra định kỳ, xử lý sai lệch nếu có. Đây là quy trình đơn giản hơn, giảm tải cho cả hai bên và đã được áp dụng thực tiễn trong nhiều năm qua.

Do đó, cần sửa đổi quy định về phí theo hướng quy định trách nhiệm tính phí BHTG cho các tổ chức tham gia BHTG để tận dụng tốt nguồn lực của các tổ chức, giảm bớt quy trình thủ tục, đảm bảo tính hiệu quả và không phát sinh việc chậm nộp phí.

Quy định về hoãn nộp phí để hỗ trợ tổ chức tham gia BHTG gặp khó khăn

Theo Luật Các TCTD năm 2024, các TCTD bị đặt vào kiểm soát đặc biệt được miễn nộp phí BHTG. Đây là biện pháp hỗ trợ tài chính giúp các tổ chức yếu kém có thêm nguồn lực để tái cấu trúc và phục hồi hoạt động. Tuy nhiên, trong trường hợp các tổ chức này còn nợ phí trước thời điểm được miễn, họ vẫn phải chịu lãi phạt, làm tăng thêm gánh nặng tài chính – đi ngược lại tinh thần hỗ trợ của chính sách.

Vì vậy, cần bổ sung quy định về hoãn nộp phí trong các trường hợp TCTD gặp khó khăn, chưa bị miễn nhưng cũng chưa đủ khả năng nộp đúng hạn. Khi tổ chức kết thúc giai đoạn kiểm soát đặc biệt, quay lại hoạt động bình thường, sẽ có trách nhiệm hoàn trả toàn bộ số phí đã được hoãn.

Việc bổ sung quy định về hoãn nộp phí BHTG đảm bảo cơ sở để hỗ trợ TCTGBHTG đang gặp khó khăn giảm bớt gánh nặng tài chính, đồng thời không phải nộp phạt do nộp thiếu, nộp chậm phí BHTG.

Quy định về việc tăng phí BHTG để BHTGVN bù đắp phần cho vay đặc biệt của Ngân hàng Nhà nước (NHNN)

Luật Các TCTD năm 2024 quy định tổ chức BHTG phải xây dựng phương án tăng phí để bù đắp phần vay đặc biệt từ NHNN. Tuy nhiên, nội dung này chưa được đề cập trong Luật BHTG, dẫn đến việc chưa đồng bộ về chính sách giữa các quy định pháp luật.

Chính vì vậy, cần phải nghiên cứu bổ sung quy định về việc tăng phí BHTG để BHTGVN bù đắp cho khoản vay đặc biệt của NHNN.

Quy định về việc nộp phí BHTG kỳ đầu tiên cho các tổ chức tham gia BHTG mới thành lập

Luật BHTG hiện hành chưa quy định rõ việc tính và nộp phí BHTG kỳ đầu tiên cho các TCTD mới được cấp chứng nhận tham gia BHTG. Điều này dẫn đến thiếu cơ sở pháp lý khi triển khai trong thực tế.

Việc bổ sung quy định về thời điểm, cách tính và nghĩa vụ nộp phí ngay từ kỳ đầu tiên là rất cần thiết. Qua đó tạo cơ sở pháp lý vững chắc, đảm bảo công bằng giữa các tổ chức, đồng thời nâng cao tính minh bạch trong thực hiện chính sách.

Thực tiễn triển khai Luật BHTG trong hơn một thập kỷ qua đã cho thấy sự cần thiết của việc sửa đổi, bổ sung toàn diện các quy định về phí BHTG. Những đề xuất như điều chỉnh cơ chế phí linh hoạt, quy định rõ trách nhiệm tính phí, bổ sung chính sách hoãn nộp và tăng phí khi cần thiết… giúp nâng cao hiệu quả hoạt động của BHTGVN, góp phần hoàn thiện khung pháp lý, đảm bảo chính sách BHTG vận hành ổn định, hiệu quả và phù hợp với bối cảnh phát triển mới của hệ thống ngân hàng Việt Nam.

PV