Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà: Di sản thế giới liên tỉnh đầu tiên ở Việt Nam

Quần đảo Cát Bà thuộc huyện Cát Hải (TP. Hải Phòng) gồm hàng trăm hòn đảo lớn nhỏ

Di sản thiên nhiên thế giới liên tỉnh đầu tiên ở Việt Nam

Ngày 16/9/2023, Ủy ban Di sản thế giới thuộc Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) chính thức công nhận Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà là Di sản thiên nhiên thế giới. Sự kiện này đưa Vịnh Hạ Long và Quần đảo Cát Bà trở thành di sản thế giới đầu tiên ở Việt Nam có ranh giới nằm trên địa phận tỉnh Quảng Ninh và TP. Hải Phòng.

Với những vẻ đẹp thiên nhiên kỳ thú có giá trị nổi bật toàn cầu, điểm cuối trong quá trình tiến hóa karst, đại diện cho 7 hệ sinh thái liền kề, môi trường sống của nhiều loại động vật quý hiếm, Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà là di sản liên vùng đầu tiên giữa hai địa phương ở Việt Nam.

Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà nằm ở phía Đông Bắc Việt Nam, nơi được mệnh danh là “hòn ngọc của Vịnh Bắc bộ”, núi rừng hùng vĩ và biển đảo bao la. Các khu vực tự nhiên có diện tích vùng lõi là 65.650 ha, vùng đệm 34.140 ha. Vịnh Hạ Long thuộc tỉnh Quảng Ninh và Quần đảo Cát Bà thuộc TP. Hải Phòng. Nơi đây sở hữu nhiều di sản như Di tích quốc gia đặc biệt Vịnh Hạ Long; Di tích quốc gia đặc biệt danh lam thắng cảnh Quần đảo Cát Bà; Vườn quốc gia Cát Bà; Vịnh Lan Hạ; khu bảo tồn biển; Khu dự trữ sinh quyển thế giới Quần đảo Cát Bà; Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long (năm 1994 và 2000).

Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà còn là môi trường sống của nhiều loài động, thực vật quý hiếm. Sở hữu khu rừng trên biển lớn nhất Việt Nam, với diện tích hơn 17.000 ha cùng các hệ sinh thái đa dạng, Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà là điểm cư ngụ của 4.910 loài động, thực vật trên cạn và dưới biển. Trong số này, có 198 loài thuộc Danh mục Đỏ IUCN, 51 loài đặc hữu.

Với diện tích rừng nguyên sinh khoảng 1.045,2 ha trên đảo Cát Bà, đây là một trong những nhân tố quan trọng làm nên giá trị sinh thái và đa dạng sinh học của di sản. Đặc biệt, đảo Cát Bà là nơi duy nhất có loài voọc Cát Bà sinh sống. Voọc Cát Bà là loài quý hiếm, nằm trong danh sách các loài động vật có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất và được ghi vào Sách Đỏ thế giới. Đến nay, còn khoảng 70 cá thể, phân bố duy nhất ở Cát Bà.

Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà bao gồm Vịnh Hạ Long thuộc TP. Hạ Long (tỉnh Quảng Ninh) được UNESCO công nhận là Di sản thiên nhiên thế giới năm 1994 và năm 2000, có diện tích khu vực di sản thế giới là 43.400 ha với 775 hòn đảo. Quần đảo Cát Bà thuộc huyện Cát Hải (TP. Hải Phòng) gồm 367 hòn đảo nằm trên diện tích rộng khoảng 300 km2, giữa Vịnh Bắc bộ. Nơi đây có Khu dự trữ sinh quyển Cát Bà, Vườn quốc gia Cát Bà, có diện tích khu vực di sản thế giới 22.250 ha với 358 hòn đảo, trong đó có đảo Cát Bà (còn gọi là đảo Ngọc) là phần diện tích quan trọng nhất của huyện Cát Hải.

Đảo Cát Bà là đảo lớn nhất, có diện tích 153 km2, là đảo lớn thứ 3 ở Việt Nam, sau Phú Quốc và Cái Bầu, có đỉnh núi cao nhất (lên đến 331 m). Đây là khu vực địa hình karst nhiệt đới bị ngập chìm, có cảnh quan độc đáo tương tự Vịnh Hạ Long (Quảng Ninh). Các hòn đảo là các chóp hoặc tháp karst đơn lẻ hoặc thành cụm, vách bờ dốc đứng nổi trên mặt nước biển trong xanh. Trên đảo Cát Bà có nhiều hang động đẹp, các thung lũng karst như Trung Trang, Hùng Sơn, Gia Luận, Tai Lai (nay gọi là Việt Hải)…

Theo UNESCO, Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà được xem là bảo tàng địa chất, chứa đựng những di sản với giá trị nổi bật toàn cầu, nơi chứng kiến những thay đổi đặc trưng trong lịch sử phát triển của trái đất.

Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà là một mẫu hình tuyệt vời về karst trưởng thành trong điều kiện nhiệt đới ẩm. Giá trị nổi bật của khu di sản này là dạng địa hình đá vôi karst bị biển làm ngập chìm với vô số tháp đá vôi hùng vĩ và những nét đặc trưng của quá trình xói mòn ven bờ như các mái vòm, hang động, tạo nên cảnh quan thiên nhiên hết sức kỳ thú.

Nơi đây còn là một trong những khu vực quan trọng nhất trên thế giới về địa hình karst Phong Lĩnh (hình tháp) và Phong Tùng (hình chóp). Một trong những nét đặc trưng của địa hình karst Phong Tùng là các hồ kín rộng lớn, các áng bị ngập chìm, một số hồ chỉ xuất hiện khi thủy triều lên. Hang động cũng là một trong những nét đặc trưng nổi bật về địa chất của khu Di sản với ba loại hang động chính: hang ngầm cổ, hang nền karst cổ và hang hàm ếch. Đây cũng là khu vực thể hiện đầy đủ các quá trình hình thành karst trên quy mô lớn và minh chứng cho một giai đoạn dài của quá trình tiến hóa địa chất.

Bảo tồn, phát huy giá trị di sản

Việc công nhận Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà là di sản liên tỉnh đầu tiên của Việt Nam đến từ những giá trị cảnh quan tự nhiên độc đáo và giá trị địa chất đặc trưng của nơi này. Nơi đây có hơn 1.130 hòn đảo đá vôi, với muôn hình, muôn vẻ, cùng thảm thực vật phong phú trên mặt nước, tạo nên một bức tranh “sơn thủy hữu tình”.

Ông Lê Khắc Nam, Phó chủ tịch UBND TP. Hải Phòng cho biết, việc đề cử di sản thiên nhiên thế giới Quần đảo Cát Bà được sơ khai từ năm 2010, qua nhiều cuộc họp và phải đối diện với những đánh giá vô cùng khắt khe. Sự kiện UNESCO chính thức công nhận Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà là Di sản thiên nhiên thế giới đặc biệt hơn khi đây là di sản đầu tiên do hai tỉnh, thành phố cùng quản lý.

“Riêng với Hải Phòng, đây là cơ hội thiết lập một thương hiệu du lịch quốc tế, đúng với tinh thần ba trụ cột kinh tế (công nghiệp công nghệ cao; cảng biển - logistics; du lịch - thương mại) trong Nghị quyết Đại hội XVI Đảng bộ Thành phố và Nghị quyết 45 của Bộ Chính trị về xây dựng và phát triển TP. Hải Phòng đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Cát Bà là một trong những trọng tâm để phát triển hạ tầng du lịch, khu nghỉ dưỡng cao cấp, tầm cỡ quốc tế và hình thành các sản phẩm du lịch đặc trưng của Thành phố gắn với biển đảo, các di tích lịch sử, văn hóa…”, ông Nam nhấn mạnh.

Không chỉ được biết đến là thành phố cảng, Hải Phòng còn là thành phố có bề dày truyền thống lịch sử và chiều sâu văn hóa, với 555 di tích được xếp hạng, các di sản văn hóa vật thể và phi vật thể vô cùng quý báu.

Theo bà Trần Thị Hoàng Mai, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hải Phòng, việc Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà trở thành Di sản thế giới liên tỉnh đã đặt ra nhiệm vụ quan trọng trong việc hợp tác giữa Hải Phòng và Quảng Ninh về bảo tồn và phát huy giá trị di sản. Hai tỉnh, thành phố cùng nhau gắn kết mạnh mẽ hơn, kết hợp quản lý, bảo vệ, khai thác và phát triển giá trị của Di sản thiên nhiên thế giới một cách hiệu quả, đồng thời bảo đảm tính bảo tồn và không làm hại cảnh quan tự nhiên. Điều quan trọng hơn là thực hiện đầy đủ và chính xác các điều khoản của Công ước quốc tế về bảo vệ di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới.

Là địa phương có di sản, ông Bùi Tuấn Mạnh, Chủ tịch UBND huyện Cát Hải cho biết: “Thời gian qua, Thành phố và huyện Cát Hải kiên trì và quyết liệt trong thực hiện sắp xếp, tiết giảm và chuẩn hóa các bè nuôi thủy sản, bè du lịch trên vịnh biển. Điều này vừa bảo đảm sinh kế người dân, vừa gìn giữ, bảo tồn, tôn tạo cảnh quan, môi trường tự nhiên và phát triển du lịch một cách bền vững”.

Với cảnh sắc thiên thiên tuyệt đẹp cùng hệ sinh thái đa dạng, Cát Bà được cho là điểm đến yêu thích 4 mùa của khách du lịch. Đây cũng chính là điều kiện thuận lợi để Cát Bà phát triển loại hình du lịch nghỉ dưỡng. Hiện tại, Cát Bà có các khu nghỉ dưỡng cao cấp như Mgallery, Flamingo Cát Bà, cùng hàng trăm khách sạn tại khu trung tâm thị trấn; các homestay tại các xã trên đảo giúp du khách được hòa mình vào không gian du lịch sinh thái cộng đồng, trải nghiệm sự thanh bình, lãng mạn và nét sinh hoạt văn hóa của người dân bản địa.

Bên cạnh đó, đến Cát Bà, du khách có thể tham gia nhiều hoạt động vui chơi, giải trí, khám phá, trải nghiệm, như đi tàu thăm vịnh, thăm làng chài trên biển, tắm biển, ngắm bình minh hoặc hoàng hôn trên biển, leo núi, chèo thuyền kayak, lặn biển ngắm san hô, đạp xe quanh thị trấn Cát Bà. Tới các xã trên đảo cùng trải nghiệm với những người dân miền biển đảo hay đi thăm Vườn Quốc gia Cát Bà, chinh phục đỉnh Ngự Lâm hay câu cá, câu mực trên biển...

Trước đó, Cát Bà đã ghi dấu ấn và tăng sức hấp dẫn của mình trên bản đồ du lịch thế giới khi được chuyên trang du lịch của Microsoft xếp thứ hai trong Top 10 bãi biển ngoạn mục nhất châu Á.

Văn Hợp