Để quy hoạch trở thành động lực phát triển trong kỷ nguyên mới

Thành quả từ thực thi Luật Quy hoạch

Theo thống kê, số lượng quy hoạch cấp quốc gia, cấp vùng, cấp tỉnh (không bao gồm quy hoạch có tính chất kỹ thuật, chuyên ngành) giảm từ trên 3.600 quy hoạch còn 111 quy hoạch. Hàng loạt quy hoạch chồng chéo, cản trở đầu tư, phát triển, là rào cản gia nhập thị trường của doanh nghiệp, hàng hóa, dịch vụ… đã bị loại bỏ. Hệ thống quy hoạch quốc gia lần đầu tiên được thành lập có tính thứ bậc, dễ theo dõi, giám sát và thực hiện, thay thế cho quy hoạch thời kỳ trước được điều chỉnh bởi trên 100 luật, pháp lệnh có nội dung chồng chéo.

Đây là một số trong nhiều kết quả tích cực từ việc thực thi Luật Quy hoạch năm 2017, có hiệu lực từ đầu năm 2019 - hành lang pháp lý thống nhất đầu tiên cho công tác quy hoạch và đánh dấu bước tiến lớn trong cải cách thể chế phát triển kinh tế - xã hội.

Ảnh tư liệu

Đánh giá về việc ban hành và thực thi Luật Quy hoạch năm 2017, GS.TS. Hoàng Văn Cường, đại biểu Quốc hội khóa XV, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường đại học Kinh tế Quốc dân nhấn mạnh: “Phải khẳng định rằng, Luật Quy hoạch ra đời là bước ngoặt quan trọng trong công tác quy hoạch của Việt Nam với điểm mấu chốt là xóa bỏ tình trạng quy hoạch trở thành "lãnh địa riêng", thiếu sự liên thông, thậm chí là rào cản của quá trình phát triển của từng ngành, lĩnh vực. Luật Quy hoạch năm 2017 đặt yêu cầu về viêc lập quy hoạch tích hợp, bắt buộc các ngành, lĩnh vực phải phối hợp, liên kết với nhau để lập quy hoạch. Nhờ đó, số lượng quy hoạch từ cấp thấp đến cấp cao giảm đến 97%. Đây là bước tiến quan trọng, tạo ra bức tranh tổng thể, đồng bộ về quy hoạch”.

Cùng quan điểm, ông Hà Sỹ Đồng, đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Trị cho rằng, Luật Quy hoạch năm 2017 hướng tới mục tiêu xây

dựng hệ thống quy hoạch quốc gia thống nhất, đồng bộ, đa ngành và liên kết vùng. Đây là một trong những đạo luật then chốt để thể chế hóa các chiến lược phát triển và điều phối không gian quốc gia một cách hiệu quả.

Trở thành công cụ điều phối hiệu quả

Qua nhiều năm triển khai Luật Quy hoạch, công tác quy hoạch ngày càng đóng vai trò quan trọng, giúp Nhà nước hoạch định, kiến tạo các động lực phát triển mới; không gian phát triển quốc gia từng bước được tổ chức hiệu quả, thống nhất trên quy mô toàn quốc. Tuy nhiên, trong quá trình triển khai Luật Quy hoạch, nhiều địa phương, bộ, ngành đã gặp không ít vướng mắc do các quy định còn chưa rõ ràng, thiếu tính liên kết giữa các loại quy hoạch, hoặc chưa có cơ chế xử lý hiệu quả khi phát sinh xung đột giữa các quy hoạch cùng cấp hoặc khác cấp.

Một bước ngoặt đáng chú ý là cuộc cải tổ về sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp theo Nghị quyết số 60-NQ/TW của Bộ Chính trị đang được triển khai, hướng đến hiệu quả quản trị cao hơn và phù hợp với xu thế quốc tế. Cuộc cải tổ này đặt ra yêu cầu phải sửa đổi Luật Quy hoạch để tạo điều kiện cho việc điều chỉnh quy hoạch ở tất cả các cấp, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền tối đa, tạo hành lang pháp lý thông thoáng để các địa phương triển khai các dự án trọng điểm, đáp ứng mục tiêu tăng trưởng 8% năm 2025 và phấn đấu tăng trưởng 2 con số trong giai đoạn 2026 - 2030.

Do đó, ông Hà Sỹ Đồng cho rằng, việc sửa đổi Luật Quy hoạch một cách toàn diện là hết sức cần thiết nhằm hoàn thiện hệ thống quy hoạch quốc gia, đảm bảo tính thống nhất, khả thi và thích ứng với những yêu cầu phát triển mới của đất nước.

Bên cạnh đó, Luật Quy hoạch (sửa đổi) cần thể hiện rõ tính phân tầng trong quy hoạch giữa quy hoạch quốc gia và quy hoạch chuyên ngành theo hướng khẳng định “hệ thống quy hoạch quốc gia là định hướng chung, quy hoạch ngành được thực hiện theo định hướng quy hoạch quốc gia”.

Để Luật Quy hoạch được sửa đổi, hoàn thiện, GS.TS. Hoàng Văn Cường cho rằng, yếu tố quan trọng trước hết là làm rõ nội dung về quy hoạch tích hợp với yêu cầu về tính đồng bộ. Theo đó, có thể thực hiện quy hoạch tích hợp theo quy trình là quy hoạch cấp trên mang tính định hướng với các chỉ tiêu cụ thể, sau đó cấp dưới cụ thể hóa định hướng đó và đề xuất điều chỉnh những điểm chưa hợp lý (nếu có). Sau đó, cấp trên tổng hợp, tiếp thu và ấn định để cấp dưới triển khai. Cách làm này sẽ giải quyết tình trạng mâu thuẫn giữa các quy hoạch và có thể phê duyệt đồng thời hoặc lần lượt các quy hoạch.

Tư vấn quy hoạch cũng là vấn đề được ông Cường đề xuất cần quy định rõ tại Luật sửa đổi. Theo đó, để quy hoạch phát huy tiềm năng của vùng, lĩnh vực theo tầm nhìn dài hạn hàng chục, hàng trăm năm thì quy hoạch cần được thực hiện bởi nhân sự và đơn vị tư vấn có chuyên môn sâu và tầm nhìn chiến lược. Việc huy động các đơn vị tư vấn chuyên nghiệp thực hiện quy hoạch còn giúp tránh đi tình trạng quy hoạch trở thành ý chí của những nhà lãnh đạo đương thời, chịu ảnh hưởng bởi tư duy nhiệm kỳ.

Đại biểu Hà Sỹ Đồng cũng đề xuất một số vấn đề cốt lõi cần sửa đổi để Luật Quy hoạch (sửa đổi) thực sự trở thành công cụ điều phối phát triển hiệu quả và tạo động lực tăng trưởng. Trước hết, cần làm rõ cơ chế tích hợp quy hoạch ngành vào quy hoạch tổng thể theo hướng bổ sung hướng dẫn chi tiết về trình tự, nội dung và phương pháp tích hợp, xác lập rõ trách nhiệm phối hợp giữa các bộ, ngành và địa phương, trao quyền mạnh mẽ hơn cho chính quyền cấp tỉnh trong điều phối quy hoạch. Bên cạnh đó, tăng cường tính khả thi và hiệu lực thực thi của quy hoạch, tức là, quy hoạch phải đi kèm kế hoạch triển khai và phân bổ nguồn lực và thiết lập cơ chế giám sát, đánh giá và cập nhật định kỳ.

Xuân Yến